Κολυμπάνε στα νερά μας καρχαρίες; Ποιο είναι το μεγαλύτερο βάθος των ελληνικών θαλασσών και πού βρίσκεται; Η γοητεία και η απόλαυση του ατελείωτου μπλε δεν συγκρίνονται. Οι εκπλήξεις που κρύβει ωστόσο είναι πολλές. Για παράδειγμα, όσο και αν οι περισσότεροι τους έχουμε συνδέσει με τους ωκεανούς, τους πόλους και τα μακρινά και εξωτικά για εμάς μέρη της Γης, οι φυσητήρες ζουν μόνιμα στη Μεσόγειο, και μάλιστα ένας από τους πιο «αγαπημένους» τόπους κατοικίας τους είναι οι θάλασσες της Ελλάδας.
Τα πρώτα «κλικ» των φυσητήρων της Ελλάδας ακούστηκαν στο υδρόφωνο του Αλέξανδρου Φραντζή, ιδρυτή και επιστημονικού διευθυντή του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος», το 1998, στα ανοιχτά της Κρήτης, αφήνοντας άναυδο τον ίδιο και τους συνεργάτες του.
Η πρώτη σκέψη κάποιου θα ήταν ότι οι ήχοι στο υδρόφωνο – το όργανο που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να συλλαμβάνουν ηχητικά κύματα μέσα στο νερό – προέρχονταν από κάποιον «αποπροσανατολισμένο» φυσητήρα, που κατά λάθος είχε φθάσει έως εδώ από τη Δυτική Μεσόγειο, όπου η παρουσία των συγκεκριμένων θαλάσσιων θηλαστικών έχει καταγραφεί από τη δεκαετία του 1950.
Συνεχίζοντας όμως τις έρευνές του ο Αλ. Φραντζής έκανε τη συγκλονιστική ανακάλυψη: οι φυσητήρες ζουν μόνιμα στα ελληνικά νερά, και μάλιστα δείχνουν να τα προτιμούν, αφού σε αυτά φαίνεται τουλάχιστον έως τώρα να εντοπίζεται ο μεγαλύτερος μεσογειακός πληθυσμός τους.
Σήμερα ξέρουμε ότι στη Μεσόγειο η σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες είναι τα ελληνικά νερά – όχι όλα, αλλά συγκεκριμένα η ελληνική τάφρος που ξεκινάει από το Ιόνιο, από την Κεφαλλονιά, προχωράει προς τα νότια μέσω Ζακύνθου, Δυτικής Πελοποννήσου και Νότιας Πελοποννήσου και μετά συνεχίζει ανατολικά προς τα Κύθηρα, τα Αντικύθηρα, τη Δυτική και τη Νότια Κρήτη, την Κάρπαθο, τη Ρόδο και φθάνει έως την Αττάλεια της Τουρκίας.
Το υπερμέγεθες κεφάλι των φυσητήρων, το οποίο αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του σώματός τους, κρύβει έναν αναλόγων διαστάσεων εγκέφαλο. Το κεφάλι των φυσητήρων φιλοξενεί επίσης το μεγαλύτερο όργανο παραγωγής ήχων στη Γη: το σύστημα ηχοεντοπισμού ή βιοσόναρ τους.
Το σύστημα αυτό, το οποίο διαθέτουν και τα άλλα οδοντοκήτη όπως τα δελφίνια, επιτρέπει στα θαλάσσια θηλαστικά να «βλέπουν» μέσω του ήχου – χάρη σε αυτό οι φυσητήρες μπορούν να εντοπίζουν στο «λυκόφως» του βυθού ή και στο απόλυτο σκοτάδι τα καλαμάρια, που αποτελούν τη βασική τροφή τους. Το χρησιμοποιούν επίσης για να προσανατολίζονται και για να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Οι καρχαρίες
Εκτός από τις φάλαινες στα ελληνικά νερά συχνάζουν και καρχαρίες. Τα τελευταία 161 χρόνια στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί μόλις 14 επιθέσεις, εκ των οποίων οι 11 θανατηφόρες. Στα νερά μας διαβιούν 47 είδη καρχαρία, συμπεριλαμβανομένου του γνωστότερου και πιο τρομακτικού πλάσματος των θαλασσών, του Μεγάλου Λευκού.
Ο λευκός καρχαρίας (επιστημονική ονομασία Carcharodon Carcharias) είναι ένας εξαιρετικά μεγάλος καρχαρίας που βρίσκεται στα παράκτια νερά κοντά στην επιφάνεια σε όλους τους σημαντικούς ωκεανούς. Φθάνει σε μήκος μεγαλύτερο των έξι μέτρων και ζυγίζει μέχρι και πάνω από δύο τόνους.
Είναι το μόνο είδος του γένους του Carcharodon που υπάρχει ακόμα. Ας δούμε μερικές από τις τρομακτικότερες επιθέσεις καρχαριών στην Ελλάδα:
● Το καλοκαίρι του 1903 στην Κρήτη συνέβησαν δύο θανατηφόρα περιστατικά με θύματα σφουγγαράδες γυμνούς δύτες.
● 22 Σεπτεμβρίου 1948: ένας ψαράς δέχεται θανατηφόρα επίθεση από γιγαντιαίο σκυλόψαρο.
● 17 Αυγούστου 1951: στο Μον Ρεπό της Κέρκυρας μία νεαρή γυναίκα δέχεται επίθεση από καρχαρία και χάνει τη ζωή της.
● 1η Ιουνίου 1963 στον Παγασητικό κόλπο: η Αυστριακή συγγραφέας και φιλόλογος Χέλγκα Πογκλ κατασπαράχθηκε ενώ κολυμπούσε σε απόσταση μόλις τριών μέτρων από την ακτή, μπροστά στα μάτια της φίλης της, Βίλκεν.
● Στις 30 Δεκεμβρίου του 1983 το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» της επόμενης ημέρας, δίπλα σε μια φωτογραφία νέου που κρατάει από τα μάτια έναν ροφό, έγραφε: «Τον σκότωσε καρχαρίας ενώ ψάρευε»
Οι εισβολείς
Εκτός από τους καρχαρίες, στα νερά μας κολυμπάνε και οι λεγόμενοι εισβολείς: Ξεπερνούν τα 22 τα θαλάσσια είδη που έχουν εισέλθει τα τελευταία χρόνια στις θάλασσες της Κρήτης με την πιο μεγάλη αύξηση να καταγράφει το ψάρι λαγοκέφαλος, γεγονός που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης αλλά και εξειδικευμένης έρευνας.
Πρόκειται για τα λεγόμενα «Λεσεψιανά» είδη, τα οποία εισέρχονται από τον Ινδικό Ωκεανό περνώντας από τη διώρυγα του Σουέζ και έχουν πάρει την ονομασία τους από τον Γάλλο διπλωμάτη Λεσέψ, τον εμπνευστή της ιδέας για τη διάνοιξη της διώρυγας.
Η παρουσία τους στη θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας στη θάλασσα, που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την τροφή και την αναπαραγωγή τους. Σημαντικός παράγοντας, καθώς δεν καταναλώνονται λόγω της τοξίνης που εμπεριέχουν και ταυτόχρονα δεν έχει βρεθεί τρόπος να αξιοποιηθούν.
Τα μεγαλύτερα βάθη
Στα τέσσερα βαθύτερα σημεία των ελληνικών πελάγων συγκαταλέγεται και το βαθύτερο σημείο όλης της Μεσογείου!
1. Φρέαρ του Ρόδου: Βρίσκεται ανατολικά της Ρόδου. Μέγιστο βάθος 4.710 μ. σε απόσταση 14 μιλίων ανατολικά του φάρου της βραχονησίδας Παξιμάδα.
2. Φρέαρ του Θερμαϊκού: Μέγιστο βάθος 1.550 μ. μεταξύ Χαλκιδικής και Βόρειων Σποράδων.
3. Τάφρος της Καρπάθου: Μέγιστα βάθη 3.294 και 2.467 μ. νοτιοδυτικά της βορειότερης άκρης της Καρπάθου.
4. Φρέαρ των Οινουσσών: Μέγιστο βάθος 5.120 μ. σε απόσταση 62 μιλίων νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου Ταίναρου. Για την ακρίβεια βρίσκεται στην Πύλο. Το βάθος αυτό είναι το μέγιστο στη Μεσόγειο.
Σημειώνεται ότι το φως του ήλιου φτάνει σε βάθος περίπου 200 μ. Από εκεί και κάτω επικρατεί απόλυτο σκοτάδι.