Αυτές τις ημέρες ζούμε την απόλυτη απαξίωση του Πολιτισμού στη χώρα που γέννησε την Τέχνη του Θεάτρου. Σύσσωμοι οι καλλιτέχνες σαν μία γροθιά μάχονται για τα αυτονόητα και στοιχειώδη δικαιώματά τους και στην αντίπερα όχθη οι κυβερνώντες με πρωτοφανή εμμονή αρνούνται να τους τα αναγνωρίσουν, μετακυλίουν τις ευθύνες τους στις προηγούμενες κυβερνήσεις και αρκούνται σε υποσχέσεις του μέλλοντος.
Στις 17/12/2022 υπογράφεται το Προεδρικό Διάταγμα 85/22 που υποβιβάζει τις τριετείς καλλιτεχνικές σπουδές στο επίπεδο της κατηγορίας του απολυτηρίου Λυκείου. Και ο πολιτισμός μας είναι δικαίως σε παύση. Κλειστό το Εθνικό Θέατρο, κλειστό και το ΚΘΒΕ, κλειστές όλες οι δημόσιες δραματικές σχολές της χώρας, όπως και η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Το διδακτικό έτος έχει πια χαθεί για τους σπουδαστές, ενώ η ιστορική Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου δεν έχει πια καθηγητές. Οι διδάσκοντες έδωσαν το δικό τους συγκινητικό παράδειγμα και στάθηκαν έμπρακτα δίπλα στα παιδιά τους. Δίπλα στη νέα γενιά που παλεύει. Η παραίτησή τους ήταν μία πολύτιμη κίνηση, μία κίνηση υπόδειγμα και παράδειγμα προς όλους. Μία κίνηση που εμπεριέχει μέσα της όλη την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Δε θα ήταν υπερβολή, αν χαρακτηρίζαμε τις ημέρες αυτές μαύρες για τον Πολιτισμό μας. Και δε θα σχολιάσουμε καθόλου τα χυδαία δημοσιεύματα του Τύπου πως οι καθηγητές παραιτήθηκαν εκ του ασφαλούς, γιατί είχε λήξει η θητεία τους. Οι συμβάσεις τους εξυπακούεται πως θα ανανεώνονταν, όπως γίνεται πάντα, το αναφέρουν άλλωστε και στην ανακοίνωσή τους, πως παραιτούνται και από τις ανανεώσεις των συμβάσεων. Είναι πραγματικά τρομερό το γεγονός πως ακόμη και αυτή την ύστατη στιγμή που ουσιαστικά το ιστορικό αυτό εκπαιδευτικό ίδρυμα για πρώτη φορά στην ιστορία του διακόπτει τη λειτουργία του, κάποιοι προσπαθούν να μειώσουν την αξία της κίνησης παραίτησή τους.
Ακούει άραγε κανείς;
Ένα είναι το σίγουρο: Ο πολιτισμός στην Ελλάδα έχει εχθρούς. Εχθρούς δυνατούς, ανάλγητους, που σαν δήμιοι προσπαθούν να καρατομήσουν όποιον τολμήσει έστω και να ψελλίσει κάτι λογικό. Σαν να το ήξεραν τα παιδιά του Εθνικού και χρησιμοποίησαν το εμπνευσμένο από το θεατρικό έργο της Λούλας Αναγνωστάκη σύνθημα «Σ’ εσάς που μας ακούτε» (ο πρωτότυπος τίτλος του θεατρικού είναι “Σ’ εσάς που με ακούτε» και αποτελεί μια κραυγή αγωνίας για τα κοινωνικά, πολιτικά και ατομικά αδιέξοδα που μαστίζουν τη σύγχρονη κοινωνία).
Αλήθεια, ακούει κανείς τους καλλιτέχνες; Ακούει κανείς αυτά τα παιδιά που για τρία χρόνια δίνουν την ψυχή τους φοιτώντας σε καλλιτεχνικές σχολές αναγνωρισμένες από το Κράτος; Βλέπει κάποιος πολιτικός θέατρο με μάτια και αυτιά ανοιχτά; Ρητορικά ερωτήματα που απαντώνται εύκολα αν σκεφτεί κανείς πως υπογράφηκε ένα Προεδρικό Διάταγμα – από τη θεατρόφιλη μάλιστα Πρόεδρο της Δημοκρατίας- το οποίο ουσιαστικά ρίχνει ταφόπλακα στις καλλιτεχνικές σπουδές.
Πώς φτάσαμε εδώ;
Οι ίδιοι οι καθηγητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού κάνουν μία πολύ σύντομη και περιεκτική ιστορική αναδρομή στην πρώτη τους δήλωση: Το 1981 οι καλλιτεχνικές σχολές περνούν από την αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας σε αυτήν του Υπουργείου Πολιτισμού. Με βάση τον Νόμο 1158 –που συνεχίζει να ισχύει μέχρι σήμερα– οι δραματικές σχολές, δημόσιες και ιδιωτικές, ανήκουν στην ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης. Εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο είναι και ο κρατικός φορέας που απονέμει τους τίτλους σπουδών μετά από εισαγωγικές, κατατακτήριες και απολυτήριες εξετάσεις των σπουδαστών ενώπιον ειδικών επιτροπών του Υπουργείου. Από το 1981 μέχρι το 2003, το Υπουργείο Παιδείας μέσω ειδικών οργανισμών, ισοτιμούσε τα διπλώματα των καλλιτεχνικών σχολών με πτυχία ΤΕΙ.
Μετά το 2003, με την κατάργηση της ανώτερης εκπαίδευσης, το Υπουργείο Παιδείας σταματά την ισοτίμηση των διπλωμάτων. Οι δραματικές σχολές μένουν έτσι στον αέρα, καθώς οι 3ετείς (τουλάχιστον) σπουδές που παρέχουν ουσιαστικά δεν αντιστοιχούν σε τίποτα! Συνεχίζουν όμως να ονομάζονται επισήμως «Ανώτερες».
Συνεπώς, από το 2003 υφίσταται το πρόβλημα. Και κανείς δεν το λύνει. Ούτε οι μεν ούτε οι δε. Και έρχεται αυτή η στιγμή του επίμαχου Προεδρικού Διατάγματος που υπογράφεται με πρωτοβουλία των Υπουργών Παιδείας και Εργασίας, χωρίς καν να ζητηθεί η γνωμοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού που είναι και αρμόδιο για τις καλλιτεχνικές σπουδές.
Σε αυτό το Διάταγμα επιχειρείται να στριμωχτούν οι 8 βαθμίδες που αναγνωρίζει η Εκπαίδευση στις 4 κατηγορίες που αναγνωρίζει το Προσοντολόγιο του Δημοσίου. Και επινοείται ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ κατηγορία «Δ.Ε. αποφοίτων καλλιτεχνικών σχολών», υποβιβάζοντας έτσι τις 3ετείς καλλιτεχνικές σπουδές στο επίπεδο της κατηγορίας του απολυτηρίου Λυκείου.
Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε. Και ορθά άνοιξε. Και δεν μπορεί να κλείσει έτσι απλά, χωρίς να δοθεί η πρέπουσα λύση. Η κυβέρνηση αδυνατεί να κατανοήσει τις αντιδράσεις του καλλιτεχνικού κόσμου, υποστηρίζει πως το ζήτημα αυτό εκκρεμεί από το 2003, άρα δε φταίει το Προεδρικό Διάταγμα για την υποβάθμιση, αυτή προϋπήρχε.
Δηλαδή, ναι, υπάρχει πρόβλημα, αλλα αφού υπάρχει από το 2003, προχωράμε με το πρόβλημα; Δεν το λύνουμε πρώτα και μετά προχωράμε;
Το θέατρο του παραλόγου των ημερών
Εδώ και ένα μήνα περίπου έχουμε γίνει όλοι θεατές σε ένα θέατρο παραλόγου. Σε ένα θέατρο που όλοι οι καλλιτέχνες έχουν επωμιστεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Μπερανζέ από τον Ρινόκερο του Ιονέσκο και παλεύουν με την ρινοκερίτιδα της κυβέρνησης που επιμένει πως έφτιαξε τα μισά και θα φτιάξει τα άλλα μισά έως το 2025.
Άκαρπες μέχρι σήμερα έχουν αποβεί όλες οι συναντήσεις με τον αρμόδιο υφυπουργό Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλα Γιατρομανωλάκη, καθώς ο τελευταίος επιμένει πως το θέμα έχει λυθεί και δεν αλλάζει τίποτα για τους ηθοποιούς (θυμίζουμε, δεν αλλάζει αυτό που επικρατεί από το 2003, δηλαδή το νομικό κενό της υποβάθμισης).
Ο δε πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έδωσε τόσο μεγάλη σημασία στο κρίσιμο αυτό θέμα που δεσμεύτηκε με μία ανακοίνωση στο facebook πως μέχρι το 2025 η Ελλάδα θα αποκτήσει επιτέλους δημόσιες, πανεπιστημιακού επιπέδου, σπουδές στις παραστατικές τέχνες έως το 2025, πως θα διαβαθμιστεί η ωδειακή εκπαίδευση και πως θα δημιουργηθούν τρεις διυπουργικές Ομάδες Εργασίας, μία για το θέατρο και τη δραματική τέχνη, μία για τον χορό και μία για τη μουσική. Δεσμεύτηκε επίσης για ειδική νομοθέτηση πάνω στο επίμαχο ΠΔ για δίκαιη αμοιβή των καλλιτεχνών (μόνο) στο Δημόσιο.
Όντως αυτό το τελευταίο έγινε, η τροπολογία κατατέθηκε, ενώ παράλληλα τα Υπουργεία Πολιτισμού και Αθλητισμού και Παιδείας και Θρησκευμάτων ανακοίνωσαν το αντικείμενο και τη σύνθεση των τριών Ομάδων Εργασίας για την επεξεργασία θεμάτων που αφορούν στην καλλιτεχνική εκπαίδευση.
Ωστόσο, οι καλλιτέχνες κάνουν λόγο για εμπαιγμό, καθώς η κίνηση αυτή, όχι μόνο δε θεραπεύει τα προβλήματα που δημιουργεί το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, αλλά καταργεί και τα εναπομείναντα δικαιώματα των καλλιτεχνών. Και βέβαια η τροπολογία δεν επανέφερε τις σπουδές τους στην πρότερη κατηγορία ΤΕ (Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) στην οποία υπάγονταν προηγουμένως ως απόφοιτοι των καλλιτεχνικών σχολών.
Στο μεταξύ, οι διαμαρτυρίες γίνονται όλο και πιο έντονες. Σπουδαστές δραματικών σχολών έχουν καταλάβει τις Κρατικές Σκηνές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης – οι οποίες καθημερινά χάνουν χιλιάδες ευρώ, καθώς παραστάσεις δεν μπορούν να γίνουν- ενώ ήδη 3 μέρες (δύο ημέρες την προηγούμενη βδομάδα και μία αυτή) τα θέατρα έχουν μείνει κλειστά λόγω απεργίας.
Άγνωστο αν η καλλιτεχνική αυτή κρίση θα κλιμακωθεί ακόμη περισσότερο. Άγνωστο και για πόσο η κυβέρνηση θα συνεχίσει να κωφεύει. Μήπως ήρθε η ώρα, λοιπόν, κάποιος να ακούσει τους καλλιτέχνες; Μήπως ήρθε η ώρα όλη η κοινωνία να συστρατευτεί με αυτούς;