Της Άννας Κωνσταντουδάκη – Αγγελάκη
Το 824 μ.Χ. ο αρχηγός των άγριων Σαρακηνών πειρατών Αβού Χαφς Ομάρ (Απόχαψις) μετά από πολλές επιδρομές, λεηλασίες και καταστροφές κατάφερε τελικά να κατακτήσει την Κρήτη. Σαρακηνοί και Μπαρμπαρέζοι λεγόταν γιατί προέρχονταν από την Μπαρμπαριά που ήταν η κοινή ονομασία περιοχής της Βορείου Αφρικής που περιελάμβανε την Τύνιδα, το Αλγέρι και το Μαρόκο. Σαρακηνοί ονομάστηκαν κατά τον Μεσαίωνα οι Άραβες που έκαναν επιδρομές εναντίον της Ευρώπης γιατί τους παρομοίαζαν με το Σαράκι που τρώει το ξύλο. Απ’ τις καταστροφές που έκαναν και τις λεηλασίες «κατέτρωγαν» τα πάντα σαν το σαράκι.
Το 824 σαράντα πλοία με Σαρακηνούς πειρατές προσέγγισαν το λιμανάκι του Λυβικού Πελάγους που λέγεται σήμερα «Ψαρή Φοράδα». Ο αρχηγός τους δεν είπε στους πειρατές του πως είχε σκοπό να μείνουν μόνιμα στην Κρήτη. Τους αμόλυσε για λεηλασίες. Αυτοί πίστεψαν που η δουλειά τους ήταν αυτή που έκαναν πάντα. Λάφυρα, αιχμάλωτοι για πούλημα, γυναίκες για χαρέμια και θα έφευγαν. Θα γύριζαν πίσω στις οικογένειές τους.
Αλλά μόλις ξεχύθηκαν για τις λεηλασίες ο αρχηγός τους Αβού Χαφς Ομάρ μαζί με λίγους που κράτησε στα πλοία, τους έβαλαν φωτιά και τα έκαψαν. Όταν οι πειρατές γύρισαν φορτωμένοι λάφυρα, άναυδοι είδαν τα πλοία τους καμμένα. «Τι συνέβει; τον ρώτησαν Πώς θα φύγουμε χωρίς πλοία;» και ο αρχηγός τους απαθής τους απάντησε: «Εδώ είναι ο τόπος που βγάζει μέλι και γάλα. Ένα τέτοιο τόπο αναφέρει ο προφήτης ως ιδεώδη για διαβίωση. Εδώ, θα μείνομε».
– «Και οι γυναίκες μας, που μας περιμένουν; Τα παιδιά μας;»
– «Οι ωραιότερες γυναίκες είναι εδώ. Αυτές θα γεννήσουν τα καινούργια παιδιά σας. Για σκεφτείτε το…»
Το σκέφτηκαν και αυτοί, τους άρεσε η ιδέα, ξεχάσανε και τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους και έμειναν.
Κάτι ανάλογο έγινε και με την άλωση της Κων/πολης. Ο στρατός έμεινε στα παράλια ξεχνώντας παλιές πατρίδες, γυναίκες και παιδιά. Ήταν οι πρώτοι Τούρκοι που κατοίκησαν στην γη της Ιωνίας.
Με ορμητήριο την Κρήτη οι Σαρακηνοί με τα ευκίνητα πλοία τους που είχαν μαύρα πανιά εξορμούσαν για τις ληστρικές επιδρομές τους σε άλλα νησιά, στο Αιγαίο και στο Ιόνιο Πέλαγος και σ’ όλα τα παράλια. O αυτοκρατορικός στόλος έφτανε πάντα κατόπιν εορτής. Ελάχιστες ώρες αρκούσαν σ’ αυτούς τους φοβερούς πειρατές για να μεταβάλουν μια ευημερούσα πόλη σε αποκαΐδια.
Στόχοι τους ήταν η Σάμος, η Χίος, η Λήμνος, οι Κυκλάδες, η Ζάκυνθος, η Κεφαλλονιά. Τα παράλια της Πελοποννήσου, η Θράκη και ακόμα μπήκαν μέσα στην Προποντίδα. Φανταστείτε βέβαια τα δεινά που υπέφερε η Κρήτη. απαγόρευσαν την θρησκεία, επέβαλλαν τον Μωαμεθανισμός, άρπαζαν τις γυναίκες, έβαζαν σκλάβους τους άντρες σε αγγαρείες και κωπηλάτες στα πλοία τους απ’ όπου δεν επέστρεφαν ποτέ. Εκτέλεσαν τον Μητροπολίτη Κρήτης Κύριλλο τον Β επειδή δεν ασπάστηκε τον μωαμεθανισμό και έκαψαν τον ναό του Αγίου Τίτου Γόρτυνας τα ερείπια του οποίου φαίνονται μέχρι σήμερα.
Συνέχεια νέα στίφη καρέφθαναν απ’ την Μπαρμπαριά στην Κρήτη καθώς μάθαιναν πόσο καλά παιρνούσαν οι πειρατές και την αφθονία των λαφύρων που υπήρχε εδώ.
Επί 137 χρόνια η Κρήτη δεινοπαθούσε από αυτούς τους φοβερούς πειρατές. Είχαν καταλάβει όλη την Κρήτη, είχαν ονομασθεί αρκετές περιοχές με το όνομά τους (Σαρακήνα, Σαρακήνικο) και η μόνη περιοχή που δεν τόλμησαν να πατήσουν πόδι ήταν τα Σφακιά. Οι οποίοι Σφακιανοί ήταν και οι μόνοι που δεν πλήρωναν τους φόρους τους, στους Βυζαντινούς.
Πάρα πολλές φορές το Βυζάντιο (824-961) προσπάθησε να επανακτήσει την κυριαρχία στην Κρήτη. Όχι μόνο γιατί ήταν μια πολύτιμη επαρχία με προσφορές (τόκους) αλλά και γιατί ήταν το προπύργιο του κράτους προς τα νοτιοδυτικά. Ήταν ο φύλακας του Βυζαντίου στο Αιγαίο. Αλλά οι Σαρακηνοί αντιστεκόταν λυσσαλέα.
Το 960 οι Βυζαντινοί έστειλαν στην Κρήτη έναν πρωτοφανή σε όγκο στόλο 3.300 πλοία πολεμικά και μεταγωγικά, στρατό, ιππικό, πολιορκητικές μηχανές και το περίφημο υγρό πυρ. Αρχηγός ήταν ο σημαντικός στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς. Στην πρώτη κιόλας μάχη ο Νικηφόρος Φωκάς κατατρόπωσε τους Σαρακηνούς.
Οι Κρητικοί αναθάρρεψαν, έτρεξαν και ενώθηκαν με τους Βυζαντινούς και πολέμησαν τους Σαρακηνούς. Στην τελευταία μάχη που ήταν και η πιο φονική οι Άραβες παρέταξαν στον κάμπο 40.000 στρατιώτες. Η νίκη των Βυζαντινών Κρητών ήταν όμως περίλαμπρη. Τελικά ο Χάνδακας παραδόθηκε την 1η Μάρτη 961.
Ακολούθησε τρομακτική σφαγή χιλιάδων Σαρακηνών χωρίς διάκριση φύλου και ηλικίας. Τα μαρτύρια που είχαν υποστεί οι Κρητικοί από αυτούς, ξεπληρώθησαν τότε. Ο Φωκάς επέστρεψε τροπαιούχος στην Κωνσταντινούπολη. Είχε μαζί του αλυσοδεμένους αξιωματούχους Σαρακηνούς, και ανάμεσά τους τον Εμίρη τους και τον γυιό του, πέρα από τους αμύθητους θησαυρούς των πειρατών που άρπαξαν.
Έτσι εξαφανίστηκε από την Μεσόγειο η μάστιγα των πειρατών. Επέστρεψαν στην Κρήτη οι Κρήτες που είχαν φύγει γιατί δεν άντεχαν τα δεινά που τους είχαν επιβάλλει οι Άραβες.
Ο πληθυσμός όμως ήταν λίγος και τότε το Βυζάντιο αποφάσισε να στείλει 12 αρχοντόπουλα να κατοικήσουν στην Κρήτη. Αυτό δεν έγινε έτσι απλά. Ο Αλέξιος Κομνηνός ο αυτοκράτορας το 1182 έστειλε στο νησί μας τον γυιό του Ισαάκιο Κομνηνό μαζί με άλλα 12 αρχοντόπουλα.
Μια άλλη εκδοχή για την αποστολή των αρχοντόπουλων λέει τα εξής:
Ο γυιός του αυτοκράτορα Κομνηνού Ισαάκιος και η παρέα του, αυτά τα 12 αρχοντόπουλα ήταν ζωηρά αρχοντόπουλα «Αναρχικά» στην συμπεριφορά τους, δεν σεβόταν την εξουσία, ούτε τους κανόνες της. Γλεντοκοπούσαν και μεθούσαν μαζί με τον λαό, δεν σεβόταν τους ανωτέρους τους, ερωτευόταν γυναίκες του λαού και απαιτούσαν να τις παντρευτούν. Ο αυτοκράτορας και ο άρχοντες τους νουθετούσαν, τους τιμωρούσαν, αυτοί τίποτα. Συνέχιζαν την ίδια, χωρίς περιορισμούς ζωή.
Δεν μπορούσαν να τα φυλακίσουν γιατί ήταν αρχοντόπουλα από μεγάλες γενιές. Αποφάσισαν λοιπόν να τα στείλουν στην Κρήτη ως τόπο εξορίας, αλλά εξορίας σεβαστής αφού θα ήταν οι συνεχιστές της ζωής του νησιού του ξακουστού Μίνωα. Δεν ήταν λοιπόν εξευτελισμός, αλλά θα υποχρεωνόταν εκ των πραγμάτων για να ζήσουν ως άρχοντες να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Όταν λέμε 12 αρχοντόπουλα δεν τα ‘στειλαν βέβαια μόνα τους. Ο καθένας από τους 12 ανήκε σε αρχοντική οικογένεια του Βυζαντίου. Τον συνόδευαν τα παιδιά του, οι αδελφοί του, οι συγγενείς του, ολόκληρη «αυλή» ευγενών που και αυτοί αφίχθηκαν οικογενειακώς και ένας μικρός στρατός από σωματοφύλακες και υπηρέτες. Θα διαφέντευαν τον τόπο που πριν χιλιάδες χρόνια κυριαρχούσε ο κοσμοκράτορας Μίνωας.
Εννιακόσια χρόνια μετά τα ονόματα αυτά υπάρχουν στην Κρήτη. Τα 12 αρχοντόπουλα είναι:
1) Μαρίνος Σκορδίλης ανηψιός του αυτοκράτορα ο οποίος είχε τον μεγαλόπρεπο τίτλο του Στρατάρχη. Οι αδελφοί του που τον ακολούθησαν ήταν: Ιωάννης, Μιχαήλ, Καπαδώρος, Γεώργιος, Βάρδας, Γαβριήλ, Μανουήλ, Κωνσταντίνος και Νικηφόρος.
Ψαρομήλιγγοι: Κλάδος της οικογένειας Σκορδίλη. Ψαρομήλιγγοι ονομαζόταν τα μέλη μιας από τις περισσότερο λαμπρές οικογένειες που προήλθαν –γύρω στα 1300 μ.Χ. – από εκείνη του άρχοντα Σκορδίλη.
2) Ιωάννης Φωκάς. Μέλη οι Γεώργιος, Ιάκωβος, Ανδρέας, Αλέξιος, Νικηφόρος, Μιχαήλ και Βάρδας. Οι διάδοχοί τους απεκλήθησαν Καλλέργες
3) Φίλιππος Γαβαλάς. Συγγενής του αυτοκράτορα
4) Θωμάς Αρχολέων. Ένας απόγονος τους σκότωσε τον άρχοντα Λέοντα τον Αποστάτη και έτσι πήραν το όνομα Αρχολέων.
5) Ευστάθιος Χορτάτζης
6) Λέων Μουσούρος
7) Κωνσταντίνος Βαρούχας
8) Ανδρέας Μελισσινός
9) Λουκάς Λίθινος
10) Νικηφόρος Αργυρόπουλος
11) Δημήτριος Βλαστός
12) Ματθαίος Καλαφάτης
Όλα τα παραπάνω επώνυμα υπάρχουν σήμερα στην Κρήτη, 900 χρόνια μετά.
Πηγές:
Τα στοιχεία πήραμε από το βιβλίο του Πάρι Κελαϊδή «Τα 12 αρχοντόπουλα του Βυζαντίου στην Κρήτη του 1182», την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κ. Παπαρηγόπουλου και το διαδίκτυο.
Διαβάστε επίσης:
– Η Γενοκτονία 270.000 Ελλήνων στην Κρήτη το 961 από τους Ρωμαίους-“Βυζαντινούς” κατακτητές