Ορισμένοι παρατηρητές λένε ότι η μάχη που διεξάγεται τώρα στην περιοχή Ζαπορίζια της Ουκρανίας μοιάζει με τη Μάχη του Κουρσκ το 1943. Είναι έτσι τα πράγματα; Γιατί έχει σημασία; (στη φωτογραφία από Russian Defence Ministry/via Reuters), επάνω, κατεστραμμένα άρματα μάχης των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στη νότια κατεύθυνση του Ντονέτσκ).
Κουρσκ και… Ζαπορίζια
Η προσπάθεια των Ναζί να εξουδετερώσουν και να νικήσουν τις σοβιετικές δυνάμεις στο Κουρσκ της δυτικής Ρωσίας ήταν ένα τεράστιο εγχείρημα, που δεν έχει, από άποψη τεθωρακισμένων, πυροβολικού, αεροσκαφών και ανθρώπινου δυναμικού, καμία πραγματική ομοιότητα σε κλίμακα με τη μάχη που μαίνεται τώρα στην περιοχή της Ζαπορίζια. Αλλά μπορεί να γίνει σύγκριση με άλλα μέτρα.
Στη Ζαπορίζια οι ουκρανικές δυνάμεις προσπαθούν να στήσουν προγεφυρώματα με απώτερο στόχο, εάν έχουν επιτυχία, να διασπάσουν τις ρωσικές δυνάμεις και να κερδίσουν μια θέση στην Αζοφική Θάλασσα.
Οι Ουκρανοί έχουν περίπου 12 ταξιαρχίες εκπαιδευμένες από το ΝΑΤΟ για τον σκοπό αυτό. Εννέα από αυτές διαθέτουν δυτικά άρματα μάχης, οχήματα πεζικού (IFV), τεθωρακισμένα μεταφοράς προσωπικού (APC), οχήματα ανθεκτικά στις νάρκες και προστατευμένα από ενέδρες (MRAP) και άλλο άφθονο εξοπλισμό.
Το μέτωπο είναι μακρύ και πολλές μάχες βρίσκονται σε εξέλιξη καθώς οι ουκρανικές δυνάμεις επιδιώκουν να προκαλέσουν ένα ρήγμα ενάντια στις τάφρους των ρωσικών που είναι διατεταγμένες σε αμυντικές γραμμές με σημαντικό βάθος, γράφει σε ανάλυσή του ο Stephen Bryen, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο για την Πολιτική Ασφάλειας και στο Ινστιτούτο Yorktown.
Η μεγαλύτερη μάχη με τανκς
Στη μάχη του Κουρσκ και οι δύο πλευρές ανέπτυξαν τις αεροπορικές τους δυνάμεις. Συνολικά, η Luftwaffe είχε σημαντική επιτυχία στο πεδίο – αλλά με πολύ υψηλό κόστος. Η γερμανική αεροπορία ανέπτυξε μαχητικά, αεροσκάφη επίθεσης στο έδαφος και βομβαρδιστικά.
Οι Ρώσοι πολέμησαν επίσης καλά, αναπτύσσοντας εκατοντάδες αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών IL-2 Stormovik και Lavochkin LA-5.
Συνολικά, η Ρωσία έχασε 1.130 αεροσκάφη σε σύγκριση με τις 711 γερμανικές απώλειες. Αλλά η Γερμανία είχε μεγάλα προβλήματα με την αντικατάσταση των αεροσκαφών και την επαρκή ποσότητα καυσίμου για να τα κρατήσει στον αέρα.
Η Γερμανία έχασε επίσης μερικούς από τους καλύτερους πιλότους της, ενώ οι ρώσοι πιλότοι διδάχτηκαν από τη σύγκρουση. Η «Επιχείρηση Ακρόπολη» του Κουρσκ ανέδειξε τη μεγαλύτερη μάχη με τανκς στην ιστορία. Οι Γερμανοί είχαν 2.700 άρματα μάχης γι’ αυτή την επίθεση και 3.600 οι Ρώσοι.
Τα γερμανικά τανκς είτε κατεστραμμένα είτε υπέστησαν σοβαρές ζημιές αριθμούσαν 1.536 και 2.471 τα ρωσικά. Τα άρματα επισκευάζονταν συχνά και στέλνονταν ξανά σε δράση στο πεδίο, δύο ή τρεις φορές.
Αεροπορική δύναμη
Στη συνεχιζόμενη μάχη στην Ουκρανία, εκτός από τα drones και τα όπλα μεγάλης εμβέλειας με καθοδήγηση ακριβείας, όπως το Stormshadow του Ηνωμένου Βασιλείου, οι ουκρανικές αεροπορικές δυνάμεις μετά βίας συμμετέχουν.
Η Ρωσία, ωστόσο, έχει χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την αεροπορική της δύναμη και τα drones της. Πιο εντυπωσιακά είναι τα ελικόπτερα Ka-52 εξοπλισμένα με πυραύλους Vikhr. Τα Ka-52 διαθέτουν επίσης κατευθυνόμενα συστήματα υπέρυθρων αντιμέτρων (DIRCM), τα Vitebsk L-370.
Οι Ρώσοι λένε ότι το σύστημα Vitebsk έχει καταστρέψει μεγάλο αριθμό ουκρανικών συστημάτων αεράμυνας που μεταφέρονται από άνθρωπο. Τα Ka-52 έχουν χτυπήσει πολλά άρματα μάχης, IFV, APC και MRAP. Την τελευταία εβδομάδα η Ρωσία αύξησε τον αριθμό των ελικοπτέρων στο μέτωπο.
Και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν νάρκες που παραδίδονται εναέρια (μερικές φορές ονομάζονται διάσπαρτες νάρκες).
Τα συστήματα εκκαθάρισης ναρκών, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων που παρέχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ και συνεργαζόμενες με το ΝΑΤΟ (δηλαδή, τη Σουηδία) δεν ήταν επιτυχή.
Πρόσφατα, οι Ουκρανοί παρουσίασαν ένα αυτόνομο όχημα εκκαθάρισης ναρκοπεδίων που μπορεί να είναι ένας UR-77 «ναρκοκαθαριστής» που κατέλαβαν από τους Ρώσους.
Η τελική φθορά
Στη μάχη του Κουρσκ το 1943, οι νάρκες έπαιξαν επίσης μεγάλο ρόλο. Αλλά τα αντιαρματικά όπλα της Βέρμαχτ και τα τανκς Panzer ήταν πιο σημαντικά, καταστρέφοντας ρωσικά άρματα μάχης σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό από ό,τι οι ρωσικές δυνάμεις κατά των γερμανικών.
Οι Ρώσοι «έθαψαν» πολλά από τα άρματα μάχης T-34, προστατεύοντάς τα σε κάποιο βαθμό, αλλά τα κατέστησαν και εύκολους στόχους σε μαζικές εμπλοκές.
Ενώ το T-34 δοξάστηκε στη συνέχεια, δεν είχε τη δύναμη πυρός των γερμανικών τανκς, την οπτική ακρίβεια και τις ανεπτυγμένες δεξιότητες των πληρωμάτων που παρείχε η γερμανική εκπαίδευση.
Καταστράφηκαν πολλά περισσότερα T-34 από όσα γερμανικά άρματα – αλλά στο τέλος οι Ρώσοι κατάφεραν να φθείρουν τον γερμανικό στρατό.
Ενα από τα χαρακτηριστικά της επίθεσης των Γερμανών που ξεκίνησε προς το Κουρσκ ήταν η μάχη που μαίνονταν γύρω από την πόλη Προχορόβκα – μια πολύ δαπανηρή υπόθεση. Οι γερμανικές επιδρομές αποτελούσαν μέρος της επιχείρησης Roland και της ευρύτερης κατά του Κουρσκ.
Τεράστιες απώλειες
Στο τέλος, οι Ρώσοι έχασαν 800.000 στρατιώτες (σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν) έναντι 200.000 γερμανικών απωλειών – και οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι ο ρωσικός στρατός, τον οποίο είχαν στραγγαλίσει νωρίτερα, είχε μεταβληθεί σε μια αξιοπρεπή μαχητική δύναμη που χαρακτηριζόταν από καλύτερους διοικητές, υψηλότερο επίπεδο συντονισμού στο πεδίο της μάχης και – κυρίως – προθυμία να παραμείνουν και να πολεμήσουν εν μέσω φρικτών απωλειών.
Η επιχείρηση Roland έλαβε χώρα μεταξύ 14 Ιουλίου και 27 Ιουλίου 1943. Οι Γερμανοί διέκοψαν τη συμπλοκή όταν οι απώλειές τους έφτασαν σε απαράδεκτα επίπεδα.
Ο στρατός που παρέταξαν οι Σοβιετικοί το 1941 και το 1942 ήταν ποιοτικά διαφορετικός από τον σοβιετικό στρατό το 1943, ο οποίος κέρδισε τη μάχη για το Στάλινγκραντ και στάθηκε αποφασιστικός απέναντι στην ανανεωμένη γερμανική επίθεση στο Κουρσκ. Η ρωσική διοίκηση βελτιώθηκε σημαντικά. Οι τακτικές βελτιώθηκαν, όπως και η ευφυΐα στο πεδίο της μάχης.
Οι στρατηγοί parquet
Συγκριτικά, κοιτάζοντας την Ουκρανία, ο ρωσικός τακτικός στρατός που πολεμά τώρα είναι πολύ καλύτερος από ό,τι φαινόταν στα αρχικά στάδια της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» του Πούτιν.
Ο ίδιος ο ρώσος πρόεδρος συζήτησε πρόσφατα το πρόβλημα των στρατηγών parquet (στρατηγών που μένουν στα γραφεία τους και δεν δίνουν το παράδειγμα). Υπό αυτή την έννοια, υπάρχει μια σύνδεση με τη μάχη του Κουρσκ το 1943.
Η μάχη στην περιοχή της Ζαπορίζια φαίνεται διαφορετική με άλλους τρόπους. Οι Ρώσοι είναι οι υπερασπιστές, αλλά αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις πολλαπλές ουκρανικές επιθέσεις.
Δεν γνωρίζουμε πολλά για τις ρωσικές απώλειες σε εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό, αλλά φαίνεται ότι οι επιθέσεις των Ουκρανών αποκρούονται ως επί το πλείστον και είναι δαπανηρές για την Ουκρανία και τους δυτικούς προμηθευτές της.
Το Κίβεο έχει δεσμεύσει περίπου το 20 με 30% των δυνάμεών του στην αντεπίθεση, με ταξιαρχίες εκπαιδευμένες από τη Δύση και εφεδρικές χωρίς τη βάση δεξιοτήτων των οργανωμένων από το ΝΑΤΟ στρατιωτικών σχηματισμών.
Μερικές από τις επιτιθέμενες ουκρανικές ταξιαρχίες έχουν σχεδόν διαλυθεί και ορισμένες έχουν αποσυρθεί καθώς ήταν όλο και πιο αναποτελεσματικές.
Επί του πεδίου
Δεν υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες για τις συνολικές απώλειες στην ουκρανική επίθεση, αλλά ανέρχονται σε χιλιάδες. Μέρος του ιδιαίτερα διαφημισμένου δυτικού εξοπλισμού έχει καταστραφεί: τανκς Leopard από τη Γερμανία και την Πολωνία και μαχητικά οχήματα Bradley από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα αμερικανικά MRAP, σχεδιασμένα για το Ιράκ και το Αφγανιστάν, έχουν επίσης πληγεί σε μεγάλο βαθμό από τους Ρώσους. Φυσικά το MRAP κατασκευάστηκε για να προστατεύει τα στρατεύματα από αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IEDs).
Αυτοί οι μεταφορείς βαρέων στρατευμάτων δεν έχουν επαρκή θωράκιση για να σταματήσουν τα σύγχρονα αντιαρματικά όπλα ή τα UAV καμικάζι όπως το ρωσικό ZALA Lancet.
Στη μάχη του Κουρσκ, οι δύο πλευρές εργάστηκαν για να συλλέξουν πληροφορίες η μια από την άλλη, συμπεριλαμβανομένων των ράδιο-υποκλοπών.
Στο πεδίο μάχης της Ζαπορίζια του 2023, οι πληροφορίες προέρχονται από εναέριες πηγές. Οι Ουκρανοί έχουν UAV και αεροσκάφη επιτήρησης των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ που παρακολουθούν τη μάχη πάνω από τα διεθνή ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα, για να μην αναφέρουμε τους δορυφόρους.
Οι Ρώσοι έχουν επίσης στρατιωτικούς δορυφόρους και UAV ενώ έχουν σκορπίσει στο πεδίο της μάχης παρεμβολείς και επιτίθενται συνεχώς σε εχθρικά ραντάρ και κέντρα διοίκησης.
Μέχρι στιγμής, με εξαίρεση ορισμένες τοπικές ρωσικές αντεπιθέσεις, συνήθως αφού οι Ουκρανοί έχουν ορισμένες εδαφικές προόδους, οι Ρώσοι δεν έχουν εξαπολύσει καμία δική τους αντεπίθεση.
Η ρωσική στρατηγική
Αν η Μόσχα αποφασίσει να το κάνει στο μέλλον, παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Η ρωσική στρατηγική, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, είναι να εξαντλήσει τις δυνάμεις της Ουκρανίας και να μειώσει το μαχητικό τους πνεύμα.
Αυτό είναι διαφορετικό από τη μάχη του Κουρσκ κατά τη οποία οι Ρώσοι όντως αντεπιτέθηκαν και ήταν πρόθυμοι να υποστούν τρομερές απώλειες για να αμβλύνουν την επίθεση των Ναζί.
Η ουκρανική επίθεση συνεχίζεται ακόμη. Φαίνεται όμως ότι υπάρχουν ορισμένες αλλαγές, που μπορεί να προδιαγράφουν το μέλλον.
Ισως η πιο ενδιαφέρουσα αλλαγή είναι ότι η Ουκρανία δεν χρησιμοποιεί πλέον τα τεθωρακισμένα της ως την αιχμή του δόρατος της επίθεσής της στις ρωσικές άμυνες, αλλά αντ’ αυτού έχει στραφεί στο πεζικό.
Αυτό έχει αυξήσει τις απώλειες από την ουκρανική πλευρά, και επίσης επηρεάζει το ηθικό καθώς ορισμένες ουκρανικές μονάδες αρνούνται να πολεμήσουν, ή πετούν τον δικό τους εξοπλισμό και σ’ ορισμένες περιπτώσεις παραδίδονται στους Ρώσους.
Θα ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι η κατάρρευση του ηθικού είναι ευρέως διαδεδομένη. Αλλά αναμφίβολα εμφανίστηκαν στοιχεία, ιδιαίτερα την εβδομάδα της 12ης Ιουνίου, πως το μαχητικό πνεύμα της Ουκρανίας κατέρρευσε.
Οι επιδιώξεις του Ζελένσκι
Ο στόχος του Ζελένσκι για την ουκρανική επίθεση είναι να πείσει το ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, για πολλά πράγματα.
Το πρώτο είναι ότι η Ουκρανία πρέπει να εισέλθει επίσημα στη συμμαχία έτσι ώστε να έχει την υποχρέωση της συνεχούς προμήθειας και ενίσχυσής της.
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η μυστική ελπίδα του Ζελένσκι είναι τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ και η αεροπορική δύναμή του για να τον ξελασπώσουν. Ο ουκρανός πρόεδρος θέλει κάτι περισσότερο από ορισμένες ασαφείς εγγυήσεις ασφαλείας και το ΝΑΤΟ μπορεί να μην έχει συναινέσει ακόμη και γι’ αυτές.
Ενας δεύτερος λόγος για την επίθεση είναι να καταδείξει την ικανότητα της Ουκρανίας να ανακτήσει εδάφη που κατείχαν οι Ρώσοι. Ο Ζελένσκι και οι στρατηγοί του γνωρίζουν ότι αυτό περιμένουν το ΝΑΤΟ και η Ουάσιγκτον και αυτό πλήρωσαν για να επιτύχουν.
Ηταν σοκ για την Ουκρανία και τον Ζελένσκι προσωπικά να χάσουν τη μάχη για το Μπαχμούτ. Οι ουκρανικές δυνάμεις προσπαθούν να βρούν έναν τρόπο να το πάρουν πίσω, αλλά με μικρή επιτυχία.
Το Κίεβο πρέπει να επιδείξει σημαντική πρόοδο στην επίθεση στη Ζαπορίζια πριν τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 7 Ιουλίου. Ωστόσο, καθώς οι μάχες στην περιοχή μαίνονται, αυτό μπορεί να μην συμβεί.
Η υπονόμευση του ΝΑΤΟ
Το ΝΑΤΟ μπορεί επίσης να χρειαστεί να επανεξετάσει την προσέγγισή του για την Ουκρανία και, παρά τον στόμφο του Γενικού Γραμματέα του, ίσως χρειαστεί να αποφασίσει πόσο θα ρισκάρει γι’ αυτήν.
Τα αρχικά στοιχεία του δυτικού σχεδιασμού της ουκρανικής επίθεσης και η απόδοση του δυτικού εξοπλισμού υπονομεύουν την εμπιστοσύνη της ίδιας της συμμαχίας.
Είναι αλήθεια ότι ορισμένα όπλα, ειδικά τα F-16, δεν επιχειρούν επί του παρόντος στην Ουκρανία, όμως άλλα αμυντικά συστήματα του ΝΑΤΟ, από αεράμυνα έως προηγμένα τεθωρακισμένα, όπως τα άρματα μάχης Leopard, δεν έχουν αποδώσει αρκετά καλά και έχουν πληγεί από τα ρωσικά αντίμετρα. Αυτό δεν είναι καλό για την άμυνα των χωρών της συμμαχίας στο μέλλον.
Ενα ρεαλιστικό ΝΑΤΟ θα έπρεπε να σκέφτεται πώς να υπερασπιστεί τον εαυτό του αντί να εξαντλεί τους πόρους του σε ένα μη μέλος του, ανεξάρτητα από τις στρατηγικές ευκαιρίες που μπορεί να του προσφέρει ο έλεγχος της Ουκρανίας.
Το Κουρσκ άλλαξε επίσης το στρατηγικό σχέδιο της ναζιστικής Γερμανίας και αποτέλεσε πλήγμα για τους στρατηγούς του Χίτλερ και για τον ίδιο.
Ο απόηχός του σήμανε το τέλος των στρατηγικών επιχειρήσεών της στο σοβιετικό έδαφος, δηλαδή το τέλος του ανατολικού μετώπου.
Πολύς δρόμος ακόμα
Ο σοβιετικός στρατός μπορούσε τώρα ν’ ανασυνταχθεί και ν’ ακολουθήσει τις ναζιστικές άμυνες στη Ρουμανία, την Πολωνία και την Ουγγαρία και να ξεκινήσει την πορεία προς το Βερολίνο.
Δεν γνωρίζουμε ακόμα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα στη Ζαπορίζια. Υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί, αλλά εάν το μοτίβο που προέκυψε τις τελευταίες εβδομάδες συνεχιστεί στο μέλλον, ο ουκρανικός στρατός και ο Ζελένσκι θα βρεθούν στη θέση των κορυφαίων στρατηγών της Βέρμαχτ και του Χίτλερ μετά την αποχώρησή τους από το Κουρσκ.
Αλλά στην πραγματικότητα το πιο σημαντικό ζήτημα είναι το μέλλον του ΝΑΤΟ και η υποστήριξη των επιχειρήσεών του εκτός των συνόρων του. Η συμμετοχή σε επιχειρήσεις έξω από την αρμοδιότητά του έχει προκαλέσει εδώ και καιρό αντιδράσεις σχετικά με τον δεδηλωμένο σκοπό του.
Η Ουκρανία εκφράζει τη μεγαλύτερη δυσαρέσκεια, καθώς η συμμαχία τής υπόσχεται μελλοντική ένταξη μόλις τελειώσει ο πόλεμος. Τώρα υπάρχουν δεύτερες σκέψεις – οι τελευταίες που εξέφρασε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
Σίγουρα, ο αμερικανός πρόεδρος δεν τις κατέστρωσε μόνος του. Χρειάζεται να συνεχιστεί ο πόλεμος μέχρι την επανεκλογή του, αλλά φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον ξανασκέφτεται την επιμονή της στη νίκη.
Στην επιλογή του Χίτλερ…
Πέρα από μια άπιαστη νίκη, οποιαδήποτε αποφασιστική αποτυχία στην Ουκρανία πιθανότατα θα σταματήσει τις προσπάθειες επέκτασης του ΝΑΤΟ και θ’ αποκαλύψει πολλαπλές αδυναμίες που μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να διορθωθούν – εάν μπορούν να διορθωθούν.
Ο Ζελένσκι μπορεί να προβλέψει το μέλλον και να επιβραδύνει τον πόλεμο για ν’ αποφύγει μια καταστροφή, προσπαθώντας να κρατήσει την Ουάσιγκτον δεσμευμένη. Αυτό θα ήταν ένα τακτικό κόλπο, αλλά δεν φαίνεται ότι είναι έτοιμος να το εφαρμόσει.
Ο Χίτλερ κατάλαβε πότε χάθηκε η μάχη του Κουρσκ και αποσύρθηκε, τερματίζοντας την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, την επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας στ’ ανατολικά. Εάν η ουκρανική αντεπίθεση συνεχίσει να παραπαίει, ο Ζελένσκι θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια παρόμοια επιλογή.