Με την έκθεση «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο» που εγκαινιάζεται αύριο στο Κεντρικό Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη παρουσία της Βασίλισσας της Ισπανίας Σοφία, συνεχίζονται οι εκδηλώσεις των ελληνικών Μουσείων για τη συμπλήρωση 400 χρόνων από το θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ενώ στις 21 Νοεμβρίου στο Κτήριο της Οδού Πειραιώς θα λάβει χώρα η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης».
Πίνακες του Γκρέκο καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό εκτίθενται στον ίδιο χώρο, ώστε να αποδοθεί κατά το δυνατό η πολύπτυχη προσωπικότητα του αναγεννησιακού ζωγράφου που χαρακτηρίζεται από πολλούς ο πρόδρομος της Μοντέρνας Τέχνης.
Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες έζησε ο Γκρέκο στο Τολέδο, ερχόμενος σε επαφή με μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της Ισπανικής κοινωνίας. Μία ελίτ προσώπων αποτελούμενη από συλλέκτες, παραγγελιοδότες και διανοούμενους, που επηρέασαν ποικιλοτρόπως τη ζωή και το έργο του μεγάλου έλληνα από τον Χάνδακα. Αυτόν τον «φιλικό κύκλο του Γκρέκο στο Τολέδο», είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε στο πλαίσιο της χθεσινής συνέντευξης Τύπου και να διαπιστώσουμε τον τρόπο με τον οποίο η σύζευξη ιστορικού και αμιγώς καλλιτεχνικού «υλικού» συνιστά μία ενότητα που δύναται να απευθυνθεί με αξιώσεις σε ένα αρκετά ευρύ κοινό. Ειδικότερα είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε δύο από τις σημαντικότερες προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης (από τις συλλογές του Museo del Prado), καθώς και άλλα ζωγραφικά έργα, σπάνια βιβλία, χειρόγραφα και χαρακτικά του 16ου και του 17ου αιώνα που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, στα Αρχεία του Τολέδου και σε άλλα ιδρύματα.
Θα περίμενε κανείς ότι τα τρία συνολικά έργα του Γκρέκο στην έκθεση θα τύχαιναν από τους επιμελητές ειδικής μεταχείρισης, συγκριτικά με τα υπόλοιπα, που είτε είναι αντίγραφα είτε ανήκουν σε άλλους δημιουργούς και αναπαριστούν τον φιλικό κύκλο του. Το σημαντικό ωστόσο θεωρούμε ότι συνίσταται ακριβώς σε αυτή τη συλλογιστική. Στην ίση δηλαδή μεταχείριση ενός «υλικού» – θραύσματα της προσωπικότητας, της ζωής και του έργου του- ικανού να αποδώσει μία αντίστοιχη και ενδεικτική εικόνα. Ο εκπαιδευτικός εν ολίγοις χαρακτήρας της έκθεσης υπερτερεί έναντι μίας ενδεχόμενης «μουσειακής» αντιμετώπισης.
Σε αυτό το πλαίσιο ο ιστορικός Τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Αν τα έργα Τέχνης μπορούν να “μιλήσουν” μόνα τους ή αν χρειάζονται επεξηγήσεις εξαρτάται από το κοινό που θα τα δει. Εχει νόημα να στέκεται κανείς αμήχανος μπροστά σε ένα χειρόγραφο, σε ένα σχέδιο ή σε ένα ζωγραφικό πίνακα για τον οποίο δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα; Δεν έχουν όλοι δυνατότητα να αγοράσουν έναν κατατοπιστικό κατάλογο. Θεώρησα ότι για εκείνους έπρεπε να κάνουμε μία επιπλέον προσπάθεια. Οφείλαμε να δώσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία για να διαμορφώσουν βαθμιαία άποψη. Οσοι θεωρούν ότι δεν χρειάζονται κείμενα στους εκθεσιακούς χώρους δεν έχουν παρά να κοιτάξουν τα έργα. Δεν είναι μια εύκολη έκθεση, ένα θέαμα. Απαιτεί χρόνο από τον επισκέπτη. Θεωρώ όμως ότι όλοι του το χρωστάμε (…). Ο Ελ Γκρέκο ήταν ο απόλυτος επαγγελματίας και παρόλο που ζωγράφιζε κατά κόρον θρησκευτικά θέματα αποτελούσε έναν ορθολογιστή του 16ου αιώνα».
Αναφορικά με το οικονομικό κομμάτι του κύκλου εκθέσεων, που εκτός από το Μουσείο Μπενάκη θα επεκταθεί στο Βυζαντινό Μουσείο και το Κυκλαδικής Τέχνης, η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη μας ενημέρωσε ότι ανήλθε στα 1,65 εκατομμύρια Ευρώ, εκ των οποίων τα 1,4 από πρόγραμμα ΕΣΠΑ και 250.000 από εθνικούς πόρους.
Από τις 21 μέχρι τις 23 Νοεμβρίου στο Κτήριο Οδού Πειραιώς θα πραγματοποιηθεί διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο «Ο Γκρέκο απ’ την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη, στο Τολέδο» στο οποίο θα συμμετέχουν 22 επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο -ειδικοί στο έργο του. Η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης», που παρουσιάστηκε αρχικά (21 Ιουνίου έως 25 Οκτωβρίου 2014) στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, επικεντρώνεται σε δύο πίνακες του Γκρέκο που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη «Βάπτιση του Χριστού», που ανήκει στο Δήμο Ηρακλείου, και την «Αποψη του Ορους και της Μονής Σινά».
