Συνέντευξη στον Νίκο Μαγγίνα
«Εγχειρήματα του μεγέθους της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου συνδέονται όμως με μεγάλες προσδοκίες, υποχρεώσεις και ευθύνες», επισημαίνει ο Καθηγητής Αλέξανδρος Παπαδερός, διακεκριμένος θεολόγος και συνιδρυτής μαζί με τον μακαριστό Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίο της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, της οποίας υπήρξε Γενικός Διευθυντής από το 1963 μέχρι και το 2008. Στους χώρους της Ακαδημίας θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Ιούνιο η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας, που ήδη η σύγκλησή της από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο αποτελεί ιστορικό γεγονός με προεκτάσεις που προκαλούν το διαχριστιανικό ενδιαφέρον.
«Δεν αμφιβάλλω πως η Χάρις του Θεού, πού οδήγησε ως εδώ την προσπάθεια των Εκκλησιών μας, θα επευλογήσει και το αίσιον πέρας αυτής», προσθέτει ο κ. Παπαδερός στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Amen.gr και τον Νίκο Μαγγίνα, και αναφερόμενος στην επιλογή της ΟΑΚ εκτιμά, μεταξύ άλλων, ότι αυτή «οφείλεται πρώτιστα στην αγάπη του Πατριάρχου μας και των λοιπών σεπτών Προκαθημένων, οι περισσότεροι των οποίων γνωρίζουν προσωπικά και τιμούν την Ακαδημία. Οφείλεται επιπλέον στην αναγνώριση μιας επίμονης προσπάθειας για την ανθρωπίνως δυνατή προσέγγιση βασικών στόχων πού θέσαμε κατά την περίοδο σχεδιασμού του πρώτου Ιδρύματος του τύπου αυτού στο χώρο της Ορθοδοξίας…».
N.Μαγγίνας: Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης γίνεται το κέντρο του Ορθόδοξου κόσμου. Ύστερα από αιώνες η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας θα γίνει στους χώρους ενός Ορθοδόξου Ιδρύματος πού το ζείτε από τη γέννησή του. Ποιά τα συναισθήματά σας;
Αλ. Παπαδερός: Επιτρέψατε, παρακαλώ, να αλλάξω τη σειρά και να πω ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος γίνεται το κέντρο του Ορθόδοξου κόσμου και να υπενθυμίσω την παροιμία πού λέγει: «κοντά στο βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα»! Αυτή νομίζω πως είναι η σειρά των πραγμάτων. Και η προσδοκία μας είναι, ότι η Σύνοδος θα προσφέρει «ύδωρ ζών» (Ιωάν. 4, 10) όχι μόνο στην Ακαδημία μας και στην Ελλάδα, ούτε μόνο στην Ορθόδοξο Εκκλησία· ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος διψά και προσμένει – και όχι μόνον αυτός!
Όσον αφορά στα δικά μου συναισθήματα: Απροσδόκητες δωρεές του Θεού, μικρές ή μεγάλες, αιφνιδιάζουν, συγκινούν, συγκλονίζουν. Επί τω ακούσματι της ομοθύμου αποφάσεως για την επιλογή της Ακαδημίας μας, κυρίαρχα συναισθήματα υπήρξαν και παραμένουν η έκσταση, το δέος, η ευγνωμοσύνη!
Εγχειρήματα του μεγέθους της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου συνδέονται όμως με μεγάλες προσδοκίες, υποχρεώσεις και ευθύνες. Γι’ αυτό η χαρά μπορεί να είναι «πεπληρωμένη» μόνον ύστερα από την αγαθή έκβαση του εγχειρήματος. Ωστόσο δεν αμφιβάλλω πως η Χάρις του Θεού, πού οδήγησε ως εδώ την προσπάθεια των Εκκλησιών μας, θα επευλογήσει και το αίσιον πέρας αυτής. Όσον δε εξαρτάται από την Ακαδημία, βέβαιον είναι ότι οι διοικούντες αυτήν σήμερα, το εξειδικευμένο προσωπικό της, η μακρά συνεδριακή εμπειρία των 2.200 και πλέον συνεδρίων, περισσότερα από τα μισά των οποίων ήταν διεθνή, οι άρτιες υποδομές τόσο της Ακαδημίας, όσο και του εγγύτερου περίγυρου, καθώς και το εξαίρετου κάλλους φυσικό περιβάλλον παρέχουν ικανή εγγύηση. Όπως βέβαια και: Οι οδηγίες του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου μας, η φροντίδα της Ι. Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, η αρωγή των Αρχών του Νησιού μας, η προσευχή και η συμπαράσταση κλήρου και λαού, πού εκδηλώνει ήδη τον ενθουσιασμό του, σίγουρα δε επιπλέον η ανοχή και συνεργατική προθυμία των σεπτών μελών της Συνόδου. Άλλωστε η Ορθόδοξος Ακαδημία βρίσκεται στον περίβολο μιας ιστορικής Μονής, αφιερωμένης στην Παναγία την Ο δ η γ ή τ ρ ι α!
Ελπίζω όμως ότι η επιλογή της Ορθοδόξου Ακαδημίας δεν οφείλεται μόνο στις εγγυήσεις αυτές. Ότι οφείλεται πρώτιστα στην αγάπη του Πατριάρχου μας και των λοιπών σεπτών Προκαθημένων, οι περισσότεροι των οποίων γνωρίζουν προσωπικά και τιμούν την Ακαδημία. Οφείλεται επιπλέον στην αναγνώριση μιας επίμονης προσπάθειας για την ανθρωπίνως δυνατή προσέγγιση βασικών στόχων πού θέσαμε κατά την περίοδο σχεδιασμού του πρώτου Ιδρύματος του τύπου αυτού στο χώρο της Ορθοδοξίας (1958-1968), όπως η «ζώσα και ακεραία μαρτυρία του Ευαγγελίου εν τω συγχρόνω κόσμω» και η συμβολή στην προαγωγή της διορθόδοξης επικοινωνίας σε καιρούς χαλεπούς.
Ήδη κατά την ίδια περίοδο, μάλιστα κατά τα εγκαίνια της Ακαδημίας (13.10.1968) και πολύ συχνότερα στη συνέχεια τόσον ο αοίδιμος Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος, όσον και εγώ και συνεργάτες μου είχαμε πολλές ευκαιρίες επικοινωνίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ειδικότερα τα εγκαίνια επέτρεψαν να επικοινωνήσουμε επίσημα με Προκαθημένους Εκκλησιών μας, να τους ενημερώσουμε εκτενώς με προσκλητήρια Γράμματα και σχετική Έκθεση για τη φύση και την αποστολή του νέου Ιδρύματος και να λάβουμε ευχές και προτροπές με απαντητικές επιστολές και κατά την τελετή των εγκαινίων με ομιλίες των Προκαθημένων πού προσήλθαν ή των Αντιπροσώπων αυτών.
Ο Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρας π.χ. συγχαίρει ευχόμενος «υπέρ της απροσκόπτου λειτουργίας και προαγωγής της Ακαδημίας». Ο αντιπρόσωπός του Αρχιεπίσκοπος πρώην Αυστραλίας Ιεζεκιήλ εκφράζει τη βεβαιότητα, ότι η Ακαδημία «θα επιδιώξη …όπως, διά του διαλόγου… ρίψη το φώς του Ευαγγελίου του Χριστού… εις τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, προαγάγη το έργον της Χριστιανικής Οικουμενικής Κινήσεως, φέρη εις στενωτέραν επαφήν τους πνευματικούς ανθρώπους της Κρήτης, της Ελλάδος και αυτής ακόμη της Ευρώπης…». Ο Αλεξανδρείας Νικόλαος: «…η ίδρυσις τοιούτου αναγκαίου, απαραιτήτου διά την Ορθόδοξον Εκκλησίαν Ιδρύματος, θέλει συντελέσει τα μάλα εις την προαγωγήν του σκοπού της Εκκλησίας και εις την αμοιβαίαν γνωριμίαν και στήριξιν των χριστιανικών λαών…». Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος έκλεισε τον χαιρετισμό του κατά την τελετή των εγκαινίων με τη φράση: το Ίδρυμα τούτο το «χαρίζομεν σήμερον εις την Ορθοδοξίαν.»
Η πορεία του Ιδρύματος μαρτυρεί τον τρόπο και το βαθμό πού μπόρεσε να ανταποκριθεί στα εξαγγελθέντα τότε και αναμενόμενα. Τα ευρύτερα γνωστά και εκτιμώμενα πρόσωπα του μακαριστού Μητροπολίτου Ειρηναίου, του Κυδωνίας και Αποκορώνου Ειρηναίου, νυν Αρχιεπισκόπου Κρήτης, ο οποίος, ως Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου από το 1975, υπήρξε επί πολλά έτη εκπρόσωπος της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης στο Συμβούλιο του Ιδρύματος, τα λοιπά μέλη του Συμβουλίου, η συμπαράσταση Κρητών Ιεραρχών, άλλων κληρικών, λαϊκών θεολόγων και αναρίθμητων φίλων, μάλιστα δε των κατά καιρούς συνεργατών μου, συνετέλεσαν στην εδραίωση και ανάπτυξη των βασικών κατευθύνσεων του Ιδρύματος.
Προς τους στόχους αυτής πορεύθηκε με τη χάρη του Θεού η Ακαδημία και υπό τον φωτισμό του Φαναρίου, οδηγούμενη αρχικά από τους μεγάλους διορθόδοξους και οικουμενικούς δρασκελισμούς του Αθηναγόρα, από τις ειρηνικές έπειτα πορείες του Δημητρίου, από πολλών δε ήδη ετών από τους οραματισμούς και τους αγώνες του Βαρθολομαίου, ο οποίος ήδη ως Αρχιμανδρίτης είχε λάβει μέρος ως βασικός εισηγητής σε επιστημονικό διεκκλησιαστικό συνέδριο (1973), ως Πατριάρχης δε πολυτρόπως εκδηλώνει την προς την Κρήτη, την Εκκλησία της, τα Ιδρύματά της και τον λαό της πατρική αγάπη και μέριμνά του.
Όπως είναι γνωστό, κεντρική θέση στη σκέψη και τη δράση των Οικουμενικών Πατριαρχών κατείχε ανέκαθεν η ενότητα της Ορθοδοξίας και η βίωση, η μαρτυρία και η εδραίωση της ενότητας αυτής διά της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Την ιερή αυτή υπόθεση υπηρέτησε παντοιοτρόπως και η Ακαδημία με τη δημιουργία πολλών ευκαιριών για διορθόδοξη επικοινωνία, συμπνευματισμό και δημιουργική συνεργασία. Άλλωστε, όπως είπαμε, πολλοί από τους σημερινούς Προκαθημένους και σίγουρα όχι λίγοι από τους λοιπούς Συνοδικούς έχουν συμμετάσχει ήδη σε δραστηριότητες της Ακαδημίας
Αυτά και πολλά άλλα, πού έχουν κάμει προ πολλού το Ίδρυμα τόπο οικείο στις Ορθόδοξες Εκκλησίες, εξηγούν την όσο γνωρίζω ομόθυμη επιλογή της Ορθοδόξου Ακαδημίας, γεγονός πού τιμά βέβαια μεγάλως και αυτήν και την Κρήτη και ολόκληρη τη χώρα μας. Το πλήθος των ανθρώπων πού συμπορεύθηκαν στη διαδρομή των παῤ ολίγον 50 χρόνων της Ακαδημίας, δεν εκοπίασαν λοιπόν εις κενόν (πρβλ. Φιλιπ. 2, 16). Εκφράζω και από αυτή τη θέση την προσωπική μου ευγνωμοσύνη προς το σύνολο των Ορθοδόξων Εκκλησιών μας, ιδιαίτερα δε προς τον Παναγιώτατο Οικουμενικό μας Πατριάρχη, η προς το Ίδρυμα και την Κρήτη αγάπη και στοργή του οποίου επιβεβαιώνεται τώρα περίλαμπρα και με την ανάδειξη της Ακαδημίας σε σταθμό και τόπο αναφοράς της εκκλησιαστικής μας Ιστορίας! Διακινδυνεύοντας μια πιθανώς ανίερη αναφορά, ομολογώ ότι με αυτά τα δεδομένα προσέλαβα την είδηση για την επιλογή της Ακαδημίας ως δόνηση ψυχής, πού παραπέμπει στο λόγο τον παλαιό: «Νυν απολύεις….»!
Ν.Μαγγίνας: Ποιός ο συμβολισμός ότι η Σύνοδος θα διεξαχθεί σε μια Ορθόδοξη Ακαδημία, σε έναν χώρο θεολογικής γνώσης, διαλόγου, σε έναν τόπο πού έχει συνδεθεί με εμπειρίες και οράματα κατά βάση νέων θεολόγων, νέων ανθρώπων;
Αλ. Παπαδερός: Στο ερώτημά σας αυτό διακρίνω το θεολογικό, το διαλογικό και το νέον.
Η θεολογία: Οι δημιουργοί του πρώτου Ιδρύματος του τύπου αυτού το ονόμασαν Ακαδημία (Evangelische Akademie Bad Boll, Γερμανία), παραπέμποντας συνειδητά στην Ακαδημία του Πλάτωνα. Όπως είναι γνωστό, στην είσοδό της υπήρχε η επιγραφή: «Αγεωμέτρητος μηδείς εισίτω». Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης βέβαια τηρεί την αρχή: «Τον ερχόμενον πρός με ου μη εκβάλω έξω» (Ιωάν. 6, 37). Για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο όμως κανόνας είναι ασφαλώς το: Αθεολόγητος μηδείς εισίτω. Με τη διευκρίνηση, εννοείται, ότι διαπιστευτήρια δεν μπορεί να είναι απλώς θεολογικά πτυχία, μεταπτυχιακοί, διδακτορικοί και άλλοι παρόμοιοι τίτλοι. Τούτο δεν σημαίνει ασφαλώς απαξίωσή τους. Θα σημειώσω όμως μια ιστορία που μού διηγήθηκε ο Μητροπολίτης Philipose Mar Chrysostome στο Trivandrum της Νότιας Ινδίας τον Φεβρουάριο του 1988. Στη Γενεύη, λέει, μετέχει σε συνεδρία της Κεντρικής Επιτροπής του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Ο Γενικός Γραμματέας Philip Potter παρουσιάζει ένα πρόγραμμα δράσεων του Συμβουλίου για τα επόμενα χρόνια με τέτοια επιστημοσύνη και εξαντλητικό σχολαστικισμό, που αναγκάζει τον αντιπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Μητροπολίτη Μύρων Χρυσόστομο (Κωνσταντινίδη) να παρέμβει αυστηρά και να ρωτήσει: Κύριε Γενικέ Γραμματέα, θα αφήσετε στο πρόγραμμά σας κάποια ρωγμή για το Άγιον Πνεύμα;
Ο διάλογος: Ακαδημία και διάλογος στην πλατωνική παράδοση είναι έννοιες περίπου ταυτόσημες. Στην τελετή των εγκαινίων της Ορθοδόξου Ακαδημίας εξηγήσαμε εκτενώς πώς εννοούσαμε τη διαλογική της φύση και αποστολή. Και μπορούμε σήμερα να βεβαιώσουμε υπεύθυνα ότι η άνευ ορίων διαλογική σχέση της Εκκλησίας με το σύγχρονο άνθρωπο είναι ο ασφαλέστερος τρόπος υπακοής στο θέλημα του Κυρίου αυτής, η επί γης παρουσία του Οποίου υπήρξε μια διαρκής αναζήτηση του ανθρώπου, συνάντηση και διάλογος αγάπης μαζί του. Επειδή μάλιστα αναφερόμεθα στην επικείμενη Σύνοδο, σκέπτομαι πως υπάρχει Εκείνος, πού δεν περιμένει πρόσκληση, αλλά τηρεί την υπόσχεσή Του: «Ου γάρ εισι δύο ή τρείς συνηγμένοι εις το εμόν όνομα, εκεί ειμι εν μέσω αυτών» (Ματθ. 18, 20). Σκέπτομαι ακόμη τη συνοδική δυναμική του συμπορεύεσθαι προς Εμμαούς (Λουκ. 24), όπου μαθητές «ωμίλουν προς αλλήλους περί πάντων», αλλά μόνο χάρη στο διάλογο με τον Αναστάντα Κύριον και στην ευχαριστιακή κοινωνία «διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί» τους «και επέγνωσαν αυτόν». Πόση επικαιρότητα έχει, εξάλλου, η παράκληση «μείνον μεθ’ ημών, ότι προς εσπέραν εστἰ και κέκλικεν η
Το νέον: Εμπειρίες και οράματα νέων θεολόγων, νέων ανθρώπων. Ναι, η Ακαδημία και τις νέες τάσεις της Θεολογίας παρακολουθεί και η ίδια νέες εμπειρίες και θεολογικές προτάσεις προσθέτει. Μάθαμε πολλά κατά την αναστροφή μας με κάμποσες χιλιάδες νέων, μαθητών και φοιτητών, Ελλήνων και ξένων, σε επισκέψεις, ειδικά συνέδρια και μάλιστα στο Ευρωμεσογειακό Κέντρο Νεότητας (Παράρτημα της Ακαδημίας). Και μπορούμε με πεποίθηση να πούμε: Όχι χωρίς τους νέους! Ούτε χωρίς περίσκεψη, την οποία επιβάλλουν οι νέες πραγματικότητες, όπως η κατάδυση του ανθρώπου στα ενδότατα του μικρόκοσμου και η εξακτίνωσή του στα κοντινά του μακρόκοσμου, πού πολλά «ευαγγελίζεται» και ουκ ολίγα επαπειλεί. Πραγματικότητες πού με καταιγιστικούς ρυθμούς συντελούν στην κατάρρευση αυτονοήτων και στην ανάδειξη προκλήσεων, με παγκόσμιες διαστάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής. Προκλήσεων, οι οποίες απαιτούν δημιουργική απάντηση, προκειμένου να μην εκτραπούν σε απειλές.
Ν. Μαγγίνας: Πέρα από τη στενή θεματολογία πού θα απασχολήσει την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, εσείς τί προσδοκάτε, ποιό μήνυμα περιμένετε να στείλουν οι Προκαθήμενοι πού θα διαβουλευτούν υπό την προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου και υπό την σκέπη του Αγίου Πνεύματος;
Αλ. Παπαδερός: Αφού θα διαβουλευτούν υπό την σκέπη του Αγίου Πνεύματος, όπως γράφετε και έτσι ευχόμαστε, και με τη βοήθεια της στιβαρής προεδρίας του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου, ισχύει προφανώς το θεμελιώδες του συνοδικού λειτουργήματος, το έδοξε τω Αγίω Πνεύματι και ημίν (Πράξ. 15, 28). Το ισχυρότερο μήνυμα, πού ήδη εκπέμπεται και γηθοσύνως προσλαμβάνεται από το πλήρωμα της Εκκλησίας, είναι αυτό τούτο το συνοδικό γεγονός· ο τερματισμός του υπερχιλιοστού πανορθόδοξου συνοδικού κενού (χωρίς υποτίμηση των κατά τόπους και καιρούς συνοδικώς καλώς γενομένων) και οι θετικές προοπτικές από την αποκατάσταση της συνοδικής ιερουργίας του συνόλου της Ορθοδοξίας. Επειδή το ευρύ πλήρωμα της Εκκλησίας δεν είναι δυνατόν να λάβει γνώση των κειμένων, επί των οποίων θα αποφανθεί η Σύνοδος, καλώς προβλέπεται να υπάρξει ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ, με το οποίον υποθέτω ότι θα γνωστοποιηθούν συνοπτικά και με εύληπτη διατύπωση τα ουσιώδη των κειμένων αυτών, το περιεχόμενο των οποίων θα πρέπει, φρονώ, να γίνει κατά τα επόμενα χρόνια αντικείμενο σπουδής στα πάσης μορφής εκκλησιαστικά εκπαιδευτήρια και στις Θεολογικές Σχολές, καθώς και κατηχητικής διδαχής ακόμη και στην πιο απόμερη ενορία, σύμφωνα με ειδική ενδεχομένως οδηγία και εντολή της Συνόδου. Το Μήνυμα αυτό όμως υποθέτω και ευελπιστώ, θα είναι επίσης αυτό που στις αρχές της Τρίτης μετά Χριστόν Χιλιετίας χρειάζεται και εύλογα αναμένει από μια πανορθόδοξη Σύνοδο το πλήρωμα της Εκκλησίας και μάλιστα όχι μόνο το ορθόδοξο. Ενδεικτικώς σημειώνω κάποιες σκέψεις, οι οποίες δεν πρέπει – προς Θεού! – να εκληφθούν ως υποδείξεις. Αναμένει και χρειάζεται νομίζω:
Λόγον παραμυθίας και εμπιστοσύνης στην αενάως παρατεινόμενη υπόσχεση του Κυρίου «ουκ αφήσω υμάς ορφανούς» (Ιωάν. 14, 18). Λόγον κραταιόν προς τους ισχυρούς της πολιτικής, της οικονομίας και των λοιπών μορφών εξουσίας, ο οποίος λόγος θα υπενθυμίζει: ΤΑΔΕ ΛΕΓΕΙ ΚΥΡΙΟΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΩΡ……….
Τα ανωτέρω κατατίθενται ευλαβώς:
– Από τη Μεγαλόνησο Κρήτη, η οποία έδωσε στην Ευρώπη το όνομά της και τις απαρχές του πολιτισμού της, κάτοικοι του οποίου νησιού υπήρξαν μέτοχοι των ευλογιών της Πεντηκοστής (Πράξ. 2,11) και έλαβαν τη μεγάλη δωρεά, ως πρώτον Επίσκοπο Τίτον τον Απόστολον, ο οποίος συνόδευσε τον Παύλο και στην Αποστολική Σύνοδο και στον οποίον έστειλε Επιστολή νουθεσίας και στηριγμού των Κρητών· στο οποίον νησί η Χάρις του Θεού εκράτυνε μάρτυρες και ανέδειξε αγίους πολλούς.
-Από το νησί πού απλώνεται σαν σπαθί στη «μεγάλη και ευρύχωρη θάλασσα», το γαλάζιο χρώμα της οποίας ερυθριά ήδη εξ αιτίας των θανάτων μυριάδας βρεφών και άλλων αθώων, μεταξύ των οποίων και πλήθους Χριστιανών, πού εκδιώκονται βάναυσα από τις προαιώνιες πατρίδες αυτών.
Ως χριστιανοί ορθόδοξοι δεν λησμονούμε βέβαια πως «ορθοδοξείν εστί αεί σχοινοβατείν» – ένα τεντωμένο σχοινί είναι ο δρόμος της Εκκλησίας, ο δρόμος της πίστεως. Ένα σχοινί πού πάνω του βαδίζουν μέχρι το τέλος εκείνοι πού ξέρουν να κρατούν γερά ως όργανο ισορροπίας το Σταυρό, γνωρίζοντας πως είναι προνόμιο των τέκνων του Θεού, αν χρειασθεί, να πηδούν στο χάος με εμπιστοσύνη. Αναμφίβολα βρισκόμαστε σε μια στιγμή της παγκόσμιας Ιστορίας, που ολόκληρη η ανθρωπότητα φαίνεται να οδεύει προς πρωτόγνωρες παράκρημνες δοκιμασίες, καθώς ο άνθρωπος, ενώ χαίρεται την εξόρμησή του προς τις εσχατιές της δύναμης και της γνώσης, αισθάνεται να πλησιάζει στο χείλος του γκρεμνού, στα κράσπεδα της αβύσσου. Και φοβούμαι πως φαίνεται να ξεδιαλύνει ως όραμα προφητικό για την εποχή μας αυτό πού «έβλεπε» ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης: Φανταστείτε, γράφει, στα όρια της κτίσεως να υπάρχει «πέτρα τις λεία και απότομος, εν ερυθρώ τω σχήματι, εις άπειρον μήκος κατατεινομένη και εις βάθος τι αχανές καταπίπτουσα». Και διαλογισθείτε, συνεχίζει, την κατάσταση του ανθρώπου εκείνου, ο οποίος, έχοντας ξεπεράσει το ένα μετά το άλλο, «τα γινωσκόμενα πάντα», φθάνει στο τέλος αυτής της «ακρωρείας». Προσπαθεί «τω άκρω τω ποδί» να βρει ένα υπόβαθρο, αλλά δεν βρίσκει. Απλώνει το χέρι να βρει ένα στήριγμα, αλλά δεν το κατορθώνει. Και τότε η ψυχή του συνειδητοποιεί με φρίκη, ότι προσήγγισε τα όρια «της αδιαστάτου φύσεως…ουκ έχουσα δε ό περιαδράξηται, ου τόπον, ου χρόνον, ου μέτρον, ουκ άλλο τι τοιούτον ουδέν…, αλλά πανταχόθεν…απολισθαίνουσα, ιλιγγιά τε και αμηχανεί και πάλιν προς το συγγενές επιστρέφει….και γίνεται τότε καιρός του σιγάν»!
Αλλ’ ιδού για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο καιρός του λαλείν και λέγειν, ότι Χριστός ο Σταυρωθείς και Αναστάς, αυτός μόνος είναι η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή!