Της Φωτεινής Λαμπίδη
Το Εθνικό Θέατρο κατέβασε την παράσταση “Ισορροπία του Nash” μετά τις αντιδράσεις και το Υπουργείο Πολιτισμού εξέφρασε τη θλίψη του για την αναγκαστική παύση της παράστασης. Αν δεν διακρίνουμε καλά ο ένας τον άλλο και η μία την άλλη, είναι γιατί έπεσε βαθύ σκοτάδι εκεί έξω.
Κάτι μου θυμίζει η χθεσινή σας ανακοίνωσή κύριε Λιβαθινέ.
Το 2012 άνθρωποι ξυλοκοπήθηκαν έξω από το Χυτήριο όπου παιζόταν η παράσταση του βραβευμένου έργου Corpus Christi , από ρασοφόρους φανατικούς παραθρησκευτικών οργανώσεων και μέλη της Χρυσής Αυγής. Μείναμε σοκαρισμένοι να παρακολουθούμε τις σκηνές με άρωμα μεσαίωνα κι αν θυμάμαι καλά αντέδρασαν τότε ο υπ. Πολιτισμού κος Τζαβάρας αλλά και τα κόμματα ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΣΥΡΙΖΑ και φυσικά το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών.
Η παράσταση κατέβηκε άρον άρον και η Βάσια Παναγοπούλου με τον Λαέρτη Βασιλείου επικαλέστηκαν τις απειλές που επικαλείστε κι εσείς τώρα. Εκείνοι έγραφαν: «Παλέψαμε σε αίθουσες δικαστηρίων και δικαιωθήκαμε. Αλλά… Δεν ήταν αρκετό. Συνέχισαν να μας διασύρουν και να βάζουν σε κίνδυνο τους συναδέλφους μας ηθοποιούς αλλά και το σύνολο των εργαζομένων στο θέατρό μας». Εσείς υπογραμμίζετε μεταξύ άλλων πως η παράσταση «ενεργοποίησε αντιδράσεις ακραίων κύκλων, που έφτασαν στο σημείο να εκφράζουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου».
Είναι ανθρώπινος ο φόβος κύριε Λιβαθινέ και φυσικά μεγάλη η ευθύνη όταν απειλούνται κοντινοί άνθρωποι. Όμως έχουμε πόλεμο κύριε Λιβαθινέ και γνωρίζετε καλύτερα από μένα πως η τέχνη δεν ρεμβάζει αμέριμνη αλλά χρεός της είναι να αντιστέκεται σθεναρά στον σκοταδισμό. Δυστυχώς χθες νιώσαμε πως ο σκοταδισμός – που σήμερα εκφράστηκε από τον κύριο Μητσοτάκη, τον πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών και λοιπούς, χθες από ρασοφόρους και Χρυσαυγίτες τον μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ κ.λπ. και πάντα από τηλεδικαστές των παραθύρων, όχι απλά ζει και βασιλεύει αλλά νικά κιόλας.
Σωστά σχολιάζετε κύριε Λιβαθινέ πως επιτέθηκαν στην παράσταση άνθρωποι που δεν την είδαν καν. Κι εμείς δεν την είδαμε αλλά γιατί σπεύσατε να υποκύψετε στους εκφοβισμούς και να λογοκρίνετε ο ίδιος μία παράσταση του Πειραματικού θεάτρου, που εσείς επιλέξατε. Μήπως δεν φανταστήκατε πως θα υπάρξουν αντιδράσεις σχετικά με τα αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού που περιλαμβάνει η παράσταση «Ισορροπία του Nash»;
Γράφετε ότι δεν παραιτείστε από το δικαίωμα, τώρα και στο μέλλον, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως οφείλετε να κάνετε ως Εθνικό Θέατρο και σας τιμά που δεν προσπάθησατε να κάνετε «προληπτική λογοκρισία», όπως παραδέχεται η κυρία Δημητρακοπούλου.
Όμως το Εθνικό Θέατρο αυτολογοκρίθηκε και απολογήθηκε κύριε Λιβαθινέ την ώρα που έστω και για συμβολικούς λόγους έπρεπε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να δώσει τη δική του γενναία μάχη με τη στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο υπουργός αρκέστηκε στο να εκφράσει τη θλίψη του, να κατανοήσει την πράξη σας και να τη δικαιολογήσει μάλιστα ως υποχρεωτική, γράφοντας στην ανακοίνωση: «Όμως, δεν μπορεί παρά να σημειώσει ότι, για την πολιτιστική ζωή της χώρας, είναι θλιβερό και ανησυχητικό το γεγονός πως το Εθνικό Θέατρο, στο κλίμα που δημιουργήθηκε, βρέθηκε αντιμέτωπο με τέτοιου είδους απειλές, ώστε εντέλει υποχρεώθηκε να κατεβάσει το επίμαχο έργο πριν από την προγραμματισμένη λήξη των παραστάσεων».
Κύριε Λιβαθινέ, κύριε Μπαλτά,
Αν οι δημιουργοί, οι καλλιτέχνες, οι άνθρωποι του πνεύματος δεν υποστηρίζουν και δεν διεκδικούν την ελευθερία της έκφρασης μέσω της τέχνης, αν το Υπουργείο Πολιτισμού μιας προοδευτικής κυβέρνησης δεν τη διασφαλίζει, πώς θα υποστηρίξουν οι υπόλοιποι το αυτονόητο αυτό δικαίωμά τους;
Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Σάββα Ξηρού αλλά είχε ή δεν είχε δικαίωμα τελικά να το εκδόσει; Δεν είδα την παράσταση της κυρίας Δημητρακοπούλου αλλά είχε ή δεν είχε το δικαίωμα να επιλέξει κείμενα της αρεσκείας της στην τέχνη της; Εγώ έχω ή όχι το δικαίωμα να τα διαβάσω να τα παρακολουθήσω, να με εμπνεύσουν ή να τα απορρίψω;
Κι αν αισθάνομαι τώρα πως αρθρογραφώ κάπου πίσω στη δεκαετία του 1950, είναι που η «Ισορροπία του Nash» αποκάλυψε την ασταθή ισορροπία του δικού μας αξιακού συστήματος για άλλη μια φορά.
Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Σάββα Ξηρού δεν γνωρίζω αν έχει ή όχι λογοτεχνικό ενδιαφέρον γιατί δεν είναι αυτό το θέμα μας στην προκειμένη περίπτωση. Έχω αγαπήσει όμως έργα συγγραφέων που έχουν διαπράξει εγκλήματα, γιατί όπως γνωρίζετε εσείς καλύτερα από μένα, ο δημιουργικός μας εαυτός έχει μια αυτονομία, κύριε Λιβαθινέ. Αν αύριο λοιπόν διαμαρτυρηθεί ο Άνθιμος, ο πάπας, ο τάδε πολιτικός αρχηγός ή ο πρέσβης της Γουατεμάλα επειδή ανεβάσατε έργο του Γουίλιαμ Μπάροουζ, του Χανς Φαλάντα, της Αν Πέρι, του Αυστριακού Γιόχαν -Τζακ-Ουντερβέγκερ τί θα κάνετε; Θα κατεβάσετε άρον άρον την παράσταση;
Και σε ποιούς θα απευθύνεστε τότε; Στους θεατές που επιβραβεύουν τον σκοταδισμό κύριε Λιβαθινέ; Και το Εθνικό Θέατρο; Σε αυτούς θα απευθύνεται κι αυτό τότε;
«Η λογοκρισία είναι εργαλείο αυτών που νιώθουν την ανάγκη να κρύβουν πραγματικότητες από τον εαυτό τους κι από άλλους». Αυτό απάντησε ο Τσαρλς Μπουκόφσκι όταν λογοκρίθηκε το βιβλίο του «Ερωτικές Ιστορίες Καθημερινής Τρέλας» και με πραγματική θλίψη σας το αφιερώνω, σε όσους την ασκούν αλλά κυρίως σε αυτούς που θα επιλέξουν να μην αντιδράσουν.
Θα είμαι κι εγώ σήμερα στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας ενάντια στη λογοκρισία έξω από το Εθνικό Θέατρο στις 7.30 μ.μ.
Συγκέντρωση διαμαρτυρίας
Συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το Εθνικό Θέατρο επί της Αγίου Κωνσταντίνου, θα πραγματοποιηθεί σήμερα στις 19:30, μετά την απόφαση του Εθνικού να κατεβάσει την παράσταση με αποσπάσματα από κείμενα του Σάββα Ξηρού «Ισορροπία του Nash». Η συγκέντρωση γίνεται έπειτα από διαδικτυακό κάλεσμα.
Το κάλεσμα για την διαμαρτυρία αναφέρει:
Μετά από έναν ορυμαγδό εξωφρενικών επιθέσεων, η διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου αποφάσισε το κατέβασμα της παράστασης Ισορροπία του Νας. Πρόκειται για πράξη λογοκρισίας, που παραβιάζει θεμελιώδεις πολιτικές ελευθερίες. Πράξη που παραπέμπει σε σκοτεινές περιόδους της ανθρωπότητας, κατά την οποία κάθε τύπου Ιερά Εξέταση διατηρούσε το δικαίωμα να επιλέγει ποια μορφή δημιουργίας θα επιτρέπται και ποια όχι.
Δηλώνουμε ότι ο σκοταδισμός δεν θα περάσει! Λέμε όχι στη νεκρανάσταση λογικών μακαρθισμού. Λέμε ναι στην πλήρη ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης.
Την Παρασκευή στις 7:30 μαζευόμαστε έξω από το Εθνικό Θέατρο (Αγίου Κωνσταντίνου) για να διαμαρτυρηθούμε ενάντια στη λογοκρισία.
Τι λέει η σκηνοθέτιδα Πηγή Δημητρακοπούλου
Τις αντιδράσεις σχολίασε η σκηνοθέτιδα της παράστασης Πηγή Δημητρακοπούλου.
Όπως έγραψε στον προσωπικό της λογαριασμό στο Facebook:
Μου πήρε δυο μέρες για να συνέλθω από την έκπληξη και να μπορέσω να αρθρώσω λόγο.
Δυο μέρες “στη δίνη του κυκλώνα” που έβλεπα τη φωτογραφία μου σ’ όλα τα δελτία ειδήσεων και δεν το πίστευα, το όνομα μου παντού, ένοιωσα σαν καταζητούμενη.
Μέσα σε μια νύχτα “κέρδισα” όλη τη δημοσιότητα που είχα καταφέρει να αποφύγω στα 20 χρόνια δουλειάς στην τηλεόραση. Νόμισα πως δεν ζω στην Ευρώπη του 2016, αλλά σε κάποια μακρινή χώρα της Ασίας, απ’ αυτές που λιθοβολούν τους ¨ασεβείς”.
Άκουσα πολλά, -τα περισσότερα δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα- από πολλούς και διάφορους. Αν και έχω συνηθίσει να μιλάω με την δουλειά μου, κι όχι με τα λόγια, θα προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω ένα -δυο πράγματα απλά και ειλικρινά:
Το Εθνικό θέατρο και οι άνθρωποι του, δεν έχουν καμία ευθύνη για την επιλογή των κειμένων της παράστασης. Η ευθύνη είναι αποκλειστικά δική μου και την αναλαμβάνω εξ ολοκλήρου. Και είναι προς τιμήν του Κου Λιβαθινού που δεν προσπάθησε να κάνει “προληπτική λογοκρισία” πριν ανεβεί η παράσταση, για να προστατεύσει τον εαυτό του από τον ανηλεή πόλεμο που υφίσταται σήμερα. Το αντίθετο θα ήταν καταδικαστέο, όχι αυτό που έκανε. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τους διευθυντές της Πειραματικής σκηνής. (Δυστυχώς πρέπει να λέμε και τα αυτονόητα.)
Κανείς δεν θα ήθελε ελπίζω να γυρίσουμε στην εποχή της Χούντας, που τα σενάρια και τα θεατρικά κείμενα σφραγίζονταν σε κάθε σελίδα από την επιτροπή Λογοκρισίας. Το ότι δεν “λογοκρίθηκα” όμως, εν έτει 2016, θεωρήθηκε ατόπημα, και το ότι χρησιμοποίησα βιβλίο μέλους μιας οργάνωσης που εξαρθρώθηκε πριν 14 χρόνια, τουλάχιστον “εγκληματικό”.
Δεν έχω κάνει τίποτα που να θέλω να απολογηθώ γι αυτό, αντίθετα είμαι περήφανη γιατί με πολλή δουλειά, κόπο, μεράκι και σεβασμό δώσαμε μαζί με όλους τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες μου τον καλύτερο μας εαυτό για να βγει με ελάχιστα μέσα -κόστος και χρόνο- μια αξιοπρεπής παράσταση και να “ισορροπήσουμε” σ’ ένα τόσο δύσκολο θέμα. Η ίδια η παράσταση είναι η απάντηση μας σε όλα. Το αν τα καταφέραμε ή όχι, μπορούν να το κρίνουν μόνο οι θεατές της, αλλά με κριτήρια καλλιτεχνικά, όχι πολιτικά, ούτε ιδεολογικά.
Σέβομαι απόλυτα τη θλίψη των συγγενών των θυμάτων, είναι οι μόνοι που πραγματικά δικαιούνται να έχουν ενστάσεις, αν και δεν έχουν δει την παράσταση. Ούτε θα τους συνιστούσα να την δουν, το θέμα από μόνο του είναι επώδυνο γι αυτούς. Αυτοί είναι και τα μεγαλύτερα θύματα όλης αυτής της εκρηκτικής δημοσιότητας, γιατί τους ξύπνησε τραγικές μνήμες. Έχω να τους απαντήσω μόνο ότι κανείς δεν “εξαγνίζεται”, ούτε “ηρωοποιείται” επειδή καταπατήθηκαν τα δικαιώματα του, αυτό είναι εντελώς διαφορετικό θέμα και δεν αναιρεί τις πράξεις του.
Στους υπόλοιπους, πολιτικούς και δημοσιογράφους που γέμισαν έξαλλοι τα τηλεπαράθυρα έχω να πω το εξής:
Δεν κινδυνεύει πια από κανέναν Σάββα Ξηρό η Δημοκρατία μας κύριοι, αυτός έχει αφοπλιστεί χρόνια τώρα. Κινδυνεύει από πολλά άλλα, πολύ πιο σοβαρά, που τα ξέρουμε καλά όλοι μας, και ένα απ’ αυτά, το ελάχιστο, που πρέπει να προασπιζόμαστε καθημερινά, είναι η ελευθερία της έκφρασης. Αν πάλι κάποιοι εκμεταλλεύονται την παράσταση μόνο για να κάνουν “εύκολη” αντιπολίτευση, να ξέρουν ότι το Θέατρο και γενικά ο Πολιτισμός δεν προσφέρονται για αυτόν τον σκοπό. Άλλωστε δεν είναι και το δυνατό τους σημείο, ας ‘’αγωνιστούν’’ αλλού.
Τι λέει το Εθνικό Θέατρο
Λίγο αργότερα, με επίσημη ανακοίνωση του το Εθνικό Θέατρο έκανε γνωστό ότι κατεβάζει την παράσταση.
Η ανακοίνωση του Εθνικού Θεάτρου:
Η παράσταση Ισορροπία του Nash που παίζεται στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ξέφυγε από τον καλλιτεχνικό της στόχο και μοιάζει, χωρίς να το επιδιώκει, να εξαντλεί τις αντοχές μιας κοινωνίας. Έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης σε μια δύσκολη συγκυρία και παρερμηνεύτηκε η ιδεολογική της πρόθεση. Δέχτηκε τη σκληρή και απολύτως δογματική κριτική ανθρώπων που, ως επί το πλείστον, δεν την έχουν παρακολουθήσει.
Ενώ το βασικό της μήνυμα είναι πως καμία ιδέα δεν δικαιούται να αφαιρέσει ανθρώπινη ζωή, η παράσταση οδήγησε, ερήμην της, στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, προξενώντας περισσότερο πόνο παρά προβληματισμό. Τέλος, ενεργοποίησε αντιδράσεις ακραίων κύκλων, που έφτασαν στο σημείο να εκφράζουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες θεωρούμε ότι η συνέχιση της παράστασης θα καλλιεργήσει τη στρεβλή εντύπωση ότι το Εθνικό Θέατρο, αντί να προβάλει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και το γόνιμο προβληματισμό, στηρίζει εγκληματίες για πάντα καταδικασμένους στη συνείδηση του ελληνικού λαού.
Για τους παραπάνω λόγους επιλέγουμε να σταματήσουμε τις παραστάσεις του έργου Ισορροπία του Nash, χωρίς επ’ ουδενί να παραιτούμαστε από το δικαίωμα, τώρα και στο μέλλον, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως οφείλουμε να κάνουμε ως Εθνικό Θέατρο.
Αρ. Μπαλτάς: Θλιβερό και ανησυχητικό
«Θλιβερό και ανησυχητικό για την πολιτιστική ζωή της χώρας» χαρακτηρίζει σε ανακοίνωση του ο υπουργός Πολιτισμού το γεγονός ότι το Εθνικό Θέατρο «στο κλίμα που δημιουργήθηκε, βρέθηκε αντιμέτωπο με τέτοιου είδους απειλές, ώστε εντέλει υποχρεώθηκε να κατεβάσει το επίμαχο έργο πριν από την προγραμματισμένη λήξη των παραστάσεων».
Με την ανακοίνωση που εξέδωσε χθες ο υπουργός Πολιτισμού τοποθετείται στο φαινόμενο που οδήγησε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου στις 28 Ιανουαρίου να κατεβάσει την παράσταση «Ισορροπία του Nash» σε σκηνοθεσία Πηγής Δημητρακοπούλου (θα ολοκληρωνόταν στις 31 Ιανουαρίου στην Πειραματική Σκηνή) εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσε η επιλογή του Θεάτρου να παρουσιάσει έργο βασισμένο και στο βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η μέρα εκείνη…».
«Η κοινωνική ευαισθησία σχετικά με το ζήτημα της βίαιης και δολοφονικής δράσης ένοπλων ομάδων είναι δικαίως μεγάλη. Συμμεριζόμαστε αυτή την ευαισθησία και συμπαραστεκόμαστε πλήρως στους οικείους των θυμάτων» συνεχίζει η ανακοίνωση του υπουργού πολιτισμού.
«Η ίδια αυτή η κοινωνική ευαισθησία όσο και η μνήμη των θυμάτων προσβάλλονται από τις τυφλές αντιδράσεις απέναντι σε μια θεατρική παράσταση. Αυτές οι αντιδράσεις, που δεν ασχολούνται με το συγκεκριμένο περιεχόμενο ή τους σκοπούς μιας παράστασης, καθιστούν αδύνατη κάθε νηφάλια αποτίμηση του καλλιτεχνικού έργου και κάθε ουσιαστική δημόσια συζήτηση τόσο για τη μνήμη των θυμάτων όσο και για το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης βίας» πρόσθεσε.
Και καταλήγει: «Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δεν έχει καμία αρμοδιότητα ούτε την πρόθεση να παρεμβαίνει στο ρεπερτόριο των δημόσιων θεατρικών σκηνών. Όμως, δεν μπορεί παρά να σημειώσει ότι, για την πολιτιστική ζωή της χώρας, είναι θλιβερό και ανησυχητικό το γεγονός πως το Εθνικό Θέατρο, στο κλίμα που δημιουργήθηκε, βρέθηκε αντιμέτωπο με τέτοιου είδους απειλές, ώστε εντέλει υποχρεώθηκε να κατεβάσει το επίμαχο έργο πριν από την προγραμματισμένη λήξη των παραστάσεων».