Της Ιωάννας Σφακιανάκη
Ήταν Ιούλιος του 1923 όταν κατέπλευσε το καταδρομικό «Αβέρωφ» στη Σούδα φέρνοντας μαζί με την συνοδεία του τον «Μαύρο καβαλάρη», για περιοδεία στο νησί μας. Αρχηγός τότε της Επαναστατικής κυβέρνησης (1922-24) με πρωθυπουργό τον Στυλιανό Γονατά, ο αργότερα πρωθυπουργός της χώρας Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας (4 Νοεμβρίου 1883 – 26 Ιουλίου 1953) έγινε γνωστός με το θρυλικό / ηρωικό παρανόμι “Μαύρος καβαλάρης” λόγω της ηρωικής δράσης του στους Βαλκανικούς αγώνες και στην Μικρασιατική εκστρατεία. Φόβος και τρόμος για τους Τούρκους που τον ονομάζουν Καρά-Πιπέρ (Μαυρόπιπερο), εξαιτίας του μελαψού του χρώματος και τη μονάδα του «Σεϊτάν Ασκέρ» (Στρατό του Διαβόλου).
Βαθιά Βενιζελικός ο Ν. Πλαστήρας, μετά την Μ. Ασιατική καταστροφή και μια σειρά οδυνηρών γεγονότων για την χώρα μας, είχε καλέσει τον Βενιζέλο να επανέλθει από την εξορία, για να ηγηθεί της ελληνικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, που οδήγησαν στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), ενώ ο ίδιος είχε σπεύσει να σταματήσει την καταστροφή αναλαμβάνοντας τα ηνία της διακυβέρνησης της χώρας σε μια πολύ ταραγμένη περίοδο για την Ελλάδα.
Την 18ην Ιουλίου ο Πλαστήρας επισκέφτηκε και το Μεραμπέλλο Λασιθίου. Στην τότε πρωτεύουσα της επαρχίας την Νεάπολη, ο λαϊκός ριμαδώρος Μιχάλης Γ. Διαλλινάς τον προσφώνησε απαγγέλοντας του μακροσκελές ποίημα. Λίγους στίχους από το ποίημα αυτό θα παρουσιάσουμε:
«Χίλια καλώς ωρίσατε ήρωα στο νησί μας
ο ερχομός σου είναι χαρά μεγάλη και τιμή μας.
Κι’ απ’ άκρη ως άκρη σήμερον χαίρεται όλη η Κρήτη,
κι ακούεις μια γλυκεία φωνή όπου διακηρύττει
«Καλώς τον, τον ατρόμητο τον ήρωα Πλαστήρα
καλώς τον νέον Ηρακλή, του Έθνους το Σωτήρα»
Ήλθες στην Κρήτη μας να ‘δής τους συμπολεμιστάς σου
που σ’ έχουν σαν πατέρα τους κ’ εσύ σαν τα παιδιά σου….»
Τα πράγματα είχαν ηρεμίσει κι ο Πλαστήρας σε μια συμβολική κίνηση θέλησε να επισκεφτεί την Κρήτη σε μια περιοδεία που θα έμενε ιστορική για την εποχή εκείνη. Πολλοί έσπευσαν να ιδούν από κοντά τον σπουδαίο αυτό ήρωα και κυρίως οι παλιοί συμπολεμιστές του.
Στην περιοδεία του που κράτησε αρκετές ημέρες και επισκέφτηκε όλη την Κρήτη απ’ άκρου σ’ άκρον, δίπλα του για μέρες, βρισκόταν ένας πανύψηλος, σχεδόν ρακένδυτος Κρητικός. Παλιός Μακεδονομάχος, συμπολεμιστής του Νικόλαου Πλαστήρα που άφησε άφωνη την κοινωνία των Χανίων όταν έξαφνα εμφανίστηκε, στάθηκε αγέρωχος μπροστά στον Πλαστήρα και του μίλησε με βροντερή φωνή, σχεδόν μαλώνοντας τον! Τα γεγονότα έχουν ως εξής:
Όταν ο Πλαστήρας έφτασε στη Σούδα, πολλοί ήταν αυτοί που ήρθαν να τον γνωρίσουν , να τον προϋπαντήσουν. Ο κόσμος, μαζεύτηκε στον μικρό αυτό τόπο να τον δει. Ο Ηλίας Χειλαδάκης παλιός Μακεδονομάχος, συνοδευόμενος από τα δυο του αδέλφια, τον μεγάλο τον Ιωάννη και τον μικρότερο τον Μιχαήλ, πήγαν κι αυτοί να τον υποδεχθούν.
Κάποια στιγμή διαφεύγοντας της προσοχής των δύο αδερφών του, ο Ηλίας, προχώρησε και απωθώντας τους φρουρούς πλησίασε τον Πλαστήρα δημιουργώντας μια μικρή αναστάτωση. Πλησιάζοντας τον Πλαστήρα του είπε με στόμφο: «Πρέπει να με θυμηθείς! Τότε που ήσουν λοχαγός κι εγώ επιλοχίας στην Μακεδονία, πολεμούσαμε για τον ίδιο σκοπό, την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Πρέπει να έχετε στο μυαλό σας όλους τους Κρήτες που πολέμησαν για τη λευτεριά της πατρίδος…». Το παράπονο στάλαζε σαν αίμα απ’ τα δακρυσμένα μάτια του πολεμιστή, που έβλεπε μπροστά του το γνώριμο πρόσωπο του συναγωνιστή του.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας, παρ’ όλη την έκπληξή του, έκανε νόημα στους φρουρούς να τον αφήσουν να περάσει, τον πλησίασε χωρίς να πει κουβέντα, τον χαιρέτησε στρατιωτικά και τον ασπάστηκε στο μέτωπο.
Τι τιμή! Για έναν ασήμαντο, ίσως, για το πλήθος… που κοιτούσε αποσβολωμένο!
Ήταν ο νεαρός επιλοχίας Ηλίας Χειλαδάκης, ο ήρωας που πολέμησε μαζί με τον Πλαστήρα στη Λίμνη των Γιαννιτσών. Οι δυό τους έχυσαν αντάμα, το αίμα τους, πολεμώντας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Με τον αείμνηστο Τέλο Άγρα (Σαράντος Αγαπηνός), δίπλα στον Καούδη, τον Τσόντο Βάρδα, τον Μανόλη Βαβουλέ, τον Μανόλη Κατσίγαρη, τον Γρηγ. Παπαδάκη, τον Στυλ. Κοκκινάκη, στον Εμμ. Μπενή κ.α. ηρωικούς Κρήτες αγωνιστές, έδωσαν σώμα και ψυχή για τη λευτεριά της Μακεδονίτικης γης.
Στην φωτογραφία δίπλα στον Πλαστήρα στέκει ένας πανύψηλος μαυριδερός, σχεδόν ρακένδυτος με κρητική φορεσιά ταλαιπωρημένος άνδρας. Λίγα πια, και σχεδόν άσπρα τα μαλλιά του, το πρόσωπο σκαμμένο, κι η όψη του πονεμένη, βασανισμένη. Κι όμως, αυτός ο άνδρας δεν είναι πάνω από 45 ετών! Είναι ο Ηλίας Χειλαδάκης, ο ήρωας της Λίμνης των Γιαννιτσών. Αυτός που επέζησε από την κόλαση του Μαύρου Βάλτου των Γιαννιτσών, αυτός που επέζησε από τον Μακεδονικό αγώνα, από τους Βούλγαρους, από την τρέλα…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, ξετυλίγοντας το κουβάρι της ζωής και της δράσης του Ηλία Χειλαδάκη.
Ένας αγρότης, που τον γνώριζαν ως Χειλαδολιά στην επαρχία του, ήταν ο Ηλίας, που γεννήθηκε γύρω στα 1880- 1882 στο χωριό Στράτους του Σελίνου και ήταν δευτερότοκος γιος του Εμμανουήλ Γεωργ. Χειλαδάκη γεννημένου το 1850.
Οι Στράτοι είναι ένα χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 650 μέτρων, πολύ κοντά στο χωριό Τεμένια της Παλαιόχωρας. Το χωριό βρισκόταν σ’ ένα στρατηγικό σημείο, στο μονοπάτι που συνέδεε την Κάντανο με την Παλαιόχωρα και κάποτε ανήκε στην κοινότητα Παλαιόχωρας ενώ τώρα ανήκει στο Δήμο Καντάνου – Σελίνου των Χανίων.
Ο Ηλίας είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό τον Ιωάννη, παντρεμένο στο Σπανιάκο Παλαιόχωρας και τέσσερα μικρότερα αδέλφια κατά σειράν τον Αντώνιο (1885), τον Αριστείδη (1888) τον Νικόλαο (1890) και τον Μιχαήλ (1892) και πιθανόν μία ή δύο ακόμα αδελφές. Ήταν η μοναδική οικογένεια Χειλαδάκηδων που κατοικούσε σε αυτό το χωριό (Στράτους) ενώ υπάρχουν Χειλαδάκηδες στο Αργαστήρι, στη Σκάφη (Σελίνου) και στον Αστρίκα του Πλατανιά Κισσάμου.
Ο Ηλίας κατατάχθηκε πολύ νέος το 1903, από την αρχή του Μακεδονικού αγώνα μαζί με τον καπετάν Ευθύμιο Καούδη, τον Τσόντο Βάρδα και τον καπετάν Μανώλη Βαβουλέ (Εμμανουήλ Στυλ. Παναγιωτάκη) από τα Παλαιά Ρούματα Κισσάμου και έμεινε μέχρι το τέλος του πολέμου το 1908.
Πολέμησε στο βάλτο της λίμνης των Γιαννιτσών εναντίον των Βούλγαρων κομιτατζήδων και των Τούρκων κατακτητών υπό άγριες συνθήκες πολέμου για την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας και επέδειξε θάρρος και αυταπάρνηση. Πολέμησε σαν λιοντάρι αφηγούνται οι συναγωνιστές του, ήταν ριψοκίνδυνος στις μάχες, πιστός στον καπετάνιο του, λεβεντόκορμος πανύψηλος και ευθυτενής στην κορμοστασιά. Ένα όμορφο και πραγματικό παλικάρι, στην όψη και στην ψυχή.
Κάποτε, κατά το τέλος του αγώνα, το 1907, έγινε ένα γεγονός που ήταν καταλυτικό για την μετεξέλιξη της ζωής του Ηλία Χειλαδάκη. Είδε μπροστά στα μάτια του ενώ ήταν κρυμμένος πάνω σε ένα πεύκο, 7 συντρόφους του αγωνιστές να τους κατακρεουργούν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, να τους βγάζουν τα μάτια και να κομματιάζουν τις σάρκες τους. Ο Ηλίας μόλις έφυγαν οι Βούλγαροι κατέβηκε, ασπάστηκε όλους τους τιμημένους Εθνομάρτυρες συντρόφους του στο μέτωπο, προσευχήθηκε γι’ αυτούς, τους σκέπασε με ότι κλαδιά και φύλλα βρήκε εκεί κοντά για να μην τους φάνε τα όρνεα και αποχώρησε.
Έφτασε κυνηγημένος στο χωριό και πήγε στο σπίτι της κοπέλας με την οποία είχε συνδεθεί. Της κοπέλας που αγαπούσε και σκόπευε να την κάνει γυναίκα του. Εκεί την βρήκε κατακρεουργημένη δίπλα στο πτώμα της μητέρας της. Τις είχαν σκοτώσει και τις δυο οι κομιτατζήδες. Τρελαμένος έτρεξε στο παρακείμενο εκκλησάκι να βρει τον παπά να μάθει τι έγινε και να προσευχηθεί. Βρήκε τον παπά σφαγμένο μέσ’ τα αίματα, πάνω στην Αγία Τράπεζα να κρατά στο χέρι το δισκοπότηρο. Οι κομιτατζήδες είχαν επικηρύξει τον Ηλία και τον έψαχναν λυσσωδώς. Το έκαναν προφανώς για εκδίκηση. Αυτό το θέαμα τον κλόνισε για όλη του τη ζωή. Άσπρισε σε μια νύχτα! Ποιος δεν θα πάθαινε νευρικό κλονισμό θα μου πείτε; Πόσο αίμα πόνο και απόγνωση ένοιωσε αυτό το ηρωικό παλικάρι που μαχόταν για την λευτεριά μας! Θεώρησε τον εαυτό του υπεύθυνο, που με την δράση του χάθηκαν τόσοι άνθρωποι. Η κοπέλα που αγαπούσε και οι σύντροφοί του, ακόμη και η μάνα της και ο ιερέας του χωριού, που ίσως κάποτε τους πάντρευε!
Τον έπιασε μανία εκδίκησης! Μαχόταν λυσσασμένα εναντίον των Βουλγάρων. Δεν λογάριαζε ζωή, δε λογάριαζε τίποτα πια. Έφτασε με τους συντρόφους του αγωνιστές μέχρι τα βουλγαρικά χωριά καταδιώκοντας τον εχθρό και πετσοκόβοντας τους. Και έπειτα αρρώστησε βαριά με πνευμονία. Τον μετέφεραν στην περιοχή της Γουμένισας στη Μονή Αρχάγγελου Όσσιανης, στη Γευγελή. Εκεί, ιερομόναχος ήταν ένας σπουδαίος Μακεδονομάχος που έδρασε ως αξιωματικός του στρατού (Υπολοχαγός Πυροβολικού) και πράκτορας του Ελληνικού κομιτάτου, ο Μανιάτης Καπετάν Μιχάλης Αναγνωστάκος (1875-1913) που έδρασε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Καπετάν Ματαπάς. Με τον Ηλία γνωρίζονταν από την λίμνη των Γιαννιτσών όταν ο Ματαπάς δρούσε απεσταλμένος με διερευνητική αποστολή από το κομιτάτο, ως ψαράς. Εκεί έδρασε ως υπαρχηγός σώματος με έδρα την καλύβα της Τριχοβίτσας συμμετέχοντας στην εξόντωση του Βούλγαρου κομιτατζή Στέργιου Βλάχου το καλοκαίρι του 1906.
Ο Ματαπάς κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης τραυματίστηκε σοβαρά στο πόδι και παρά την αναπηρία του δεν το έβαλε κάτω αλλά έδρασε ως Αρχηγός Σώματος όταν μεταφέρθηκε στην Μονή Αρχαγγέλου της Όσσιανης μεταμφιεσμένος σε παπά με το ψευδώνυμο Παπαχρήστος. Εκεί εργάστηκε με το Ευαγγέλιο και το όπλο κάτω από το ράσο για τον Εθνικό σκοπό, οργανώνοντας τις περιοχές της Γουμένιτσας και Καράτζοβας. Σε αυτό το μοναστήρι του Αρχάγγελου περιέθαλψε τον παλιό του σύντροφο Ηλία Χειλαδάκη και έδρασαν μαζί σκορπώντας το θάνατο στα βουλγαρικά Κομιτάτα.
Η δράση του μοναστηριού είχε αρχίσει να γίνεται γνωστή στους Τούρκους και ο Οπλαρχηγός Τσόντος- Βάρδας, Αρχηγός του Αυτονομιακού Στρατού Κορυτσάς- Κολωνίας τους βοήθησε τότε να φύγουν για την Θεσσαλονίκη κι από εκεί μέσω Μάνης να σταλεί ο Ηλίας πίσω στην Κρήτη. Με τον Ματαπά βρέθηκε στη Μάνη. Στο χωριό του τη Χαριά του Πύργου Διρού. Εκεί τον περιέθαλψε η οικογένεια του μεγάλου αγωνιστή. Τον περιποιήθηκαν σαν δικό τους παιδί, τον τάισαν, τον έντυσαν και του γιάτρεψαν τις πληγές. Θέλησαν να τον στείλουν πίσω στο νησί του γιατρεμένο. Από τη Μάνη πέρασε με δικό τους καΐκι στο Καστέλι Χανίων και επέστρεψε στους Στράτους.
Μα οι πληγές του Χειλαδάκη, δεν έκλεισαν ποτέ από τότε! Ποτέ!!
Σύμφωνα με πληροφορίες που μας έδωσε ο κ. Ευτύχης Κορκιδάκης ο Αρχηγός Γεώργιος Κολοκοτρώνης ανακήρυξε τον Χειλαδάκη και άλλους τρεις Μακεδονομάχους (ένα Κουντουράκη από την Ασή Γωνιά και άλλους δύο Μακεδόνες, που γνώριζαν τα Βουλγάρικα) ως απελευθερωτές της πόλεως της Θεσσαλονίκης για την καταστροφή των Βουλγάρων φρουρών και φυλακίων, και τη διάνοιξη της εισόδου στην πόλη από τον Ελλ. Στρατό.
Ο Συνταγματάρχης Γεώργ. Κολοκοτρώνης, ενώπιον της παρατεταγμένης μονάδας, που διοικούσε και που είχε στρατοπεδεύσει έξω απ΄ την Θεσ/νίκη, για ξεκούραση στον Γιδά (Αλεξάνδρεια), για τον σπουδαίο αυτό ηρωισμό, ανακήρυξε τους τέσσερεις ήρωες ως απελευθερωτές της πόλης. Οι δύο Μακεδόνες, που ήξεραν Βουλγάρικα, πλησίασαν την Βουλγάρικη σκοπιά, που την φύλαγαν λόγω της έκρυθμης καταστάσεως, δυο Βούλγαροι στρατιώτες και τους μίλησαν, στην γλώσσα τους, για τα γεγονότα, ακολουθώντας πολύ κοντά τους και ο Ηλίας με τον Κουντουράκη. Τους αιφνιδίασαν και τους έσφαξαν, χωρίς να προλάβουν να εκστομίσουν, ούτε κιχ! Η συνέχεια της δράσης των τεσσάρων, έλαβε χώρα στους κοιμώμενους του Βουλγαρικού λόχου, στο θάλαμο τους, όπου οι περισσότεροι σφάχτηκαν κοιμώμενοι, αλλά και αυτοί που ξύπνησαν δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν. Μάλιστα οι τέσσερεις “δράστες” περιπλανώμενοι στην περιοχή βρήκαν το πάντοτε μετακινούμενο σώμα του Γεωργ. Κολοκοτρώνη και παραλλαγμένοι όπως ήταν, αφού είχαν πλύνει τα ματωμένα ρούχα τους σε κάποιο ποτάμι, παρουσιάστηκαν στην πύλη της αναπαυόμενης Στρ. Μονάδος και δεν τους γνώρισε ούτε ο σκοπός της πύλης.
Είπαν όμως στον σκοπό να πουν στον Συν/ρχη Γ.Κολοκοτρώνη μια λέξη. Πριν ο σκοπός πάει στην σκηνή του, ο Κολοκοτρώνης άκουσε την λέξη, που ήταν το “σύνθημα” της επιχείρησης της σφαγής των Βουλγάρων, που το ήξεραν μόνο οι 4 και αυτός. Βγήκε με τα σώβρακα σχεδόν από την σκηνή του και χωρίς χρονοτριβή, διατάσσει το σαλπιγκτή, να σημάνει συγκέντρωση Τάγματος. Έστησε τους 4 εν σειρά και παρατεταγμένοι του Τάγματος των Εθελοντών Κρητών, που είχε στρατονομήσει ο ίδιος προσωπικά στα Χανιά, φώναξε δυνατά, υποδεικνύοντας τους 4 : “’Βλέπετε! Σ΄αυτούς του 4 οφείλεται η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης…! Σ΄ αυτούς αξίζει κάθε τιμή!…”. Δυστυχώς όμως ο φιλο-Κρητικός αυτός Αξ/κός του ΕΣ, σκοτώθηκε, μετά στην μάχη Κιλκίς – Λαχανά και δεν πρόλαβε να αποδώσει και τις πρέπουσες Περγαμηνές Επαίνου στα παλληκάρια αυτά. Ο Σελινιώτης -εκ του Ροδοβανίου καταγόμενος- Παπαγρηγοράκης που υπηρετούσε ως εθελοντής στρατιώτης, στο σώμα του Γ. Κολοκοτρώνη και μετέπειτα Δ/τής των Ταχυδρομείων, αναγνώρισε, προς μεγάλη του έκπληξη τον συντοπίτη του Ηλία Χειλαδάκη. Σ΄ αυτόν οφείλεται και η παραπάνω πληροφόρηση.
Όταν τέλειωσε το Μακεδονικό, ο Ελ. Βενιζέλος εκτιμώντας τα προσόντα του και την εντιμότητα του Ηλία Χειλαδάκη τον επιφόρτισε με την αποστολή να ενημερώσει τους Σελινιώτες για τον νέο Ιερό αγώνα που ξεκινούσε, την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Τα καθήκοντα του ήταν να ενημερώνει το λαό της Επαρχίας του, με πληροφορίες που λάμβανε από τον Βενιζέλο και να ενημερώνει τον Πρόεδρο μέσω των γραμματέων του, το τι γίνεται και λέγεται εκεί κάτω στην Επαρχία του.
Ένα βαρύ και δύσκολο έργο, που δεν μπόρεσε να αντέξει η ιδιοσυγκρασία του ήρωα Μακεδονομάχου μας, παρόλη τη λατρεία που είχε στο πρότυπο του, τον Ελ. Βενιζέλο. Δεν μπορούσε να κάνει το ρουφιάνο, πιέστηκε και έδειξε τα πρώτα σημάδια κατάθλιψης. Ποιος ξέρει πόσα είχαν δει τα μάτια του σε κείνους τους ματωμένους βάλτους της Μακεδονίας άραγε;…. Εκεί πολέμησε και άφησε την τελευταία του πνοή προδομένος από τους άγριους κομιτατζήδες κι ο υπολοχαγός Σαράντος Αγαπηνός γνωστός ως Τέλος Άγρας μαζί με τον συναγωνιστή του Ναουσαίο, Αντώνιο Μίγγα.
Αναφορές όσων γνώρισαν τον Σελινιώτη Χειλαδάκη Ηλία, λένε πως ήταν ένας γίγαντας στο σώμα, με ψυχή μικρού παιδιού και θάρρος λιονταριού. Μερικές φορές καθώς φαινόταν να είναι βυθισμένος σε σκέψεις, ξαφνικά τον έπιανε ένα τρανταχτό γέλιο και σταματούσε το ίδιο ξαφνικά όπως άρχισε. Τραγουδούσε υπέροχα τα κλέφτικα τραγούδια, με αγγελική φωνή για να ευχαριστήσει τους παλιούς συντρόφους όταν τους επισκεπτόταν αραιά και που. Πάντα προσφωνούσαν ο ένας τον άλλο “Καπετάν Ηλία” ή “Καπετάν Αριστείδη” κλπ. Δεν ήθελε να μιλά για τον πόλεμο στη Μακεδονία. Μερικές φορές κλεινόταν σιωπηλός στον εαυτό του. Περπατούσε ξυπόλυτος, ρακένδυτος και ήταν λιτοδίαιτος. Είχε αφήσει μια μακριά γενειάδα γιατί πενθούσε. Πενθούσε σε όλη του τη ζωή ο Ηλίας.. Πενθούσε αυτούς που έχασε…Τους συντρόφους του! Τους αγαπημένους του!
Διάφορες ιστορίες γερόντων αναφέρουν ότι έχοντας τύψεις και βάρος στη συνείδησή του από την συμμετοχή του στις αιματοβαμμένες μάχες της Μακεδονίας, αλλά και για το χαμό τόσων αγαπημένων του ανθρώπων, απομονώθηκε βρίσκοντας καταφύγιο στα μιτάτα των βοσκών στα Λευκά Όρη Χανίων. Έπαψε να μιλά και να συναναστρέφεται τους ανθρώπους. Εκεί στην ερημιά του βουνού με τα άκακα ζώα, με την αρμονία της φύσης, ο Ηλίας ηρεμούσε.
Κι όμως, ούτε εκεί τον άφησαν ήσυχο! Τα παιδιά τον πετροβολούσαν, οι μεγάλοι τον χλεύαζαν, για όλους ήταν ο τρελός Χειλαδολιάς. Δεν γνώριζε κανείς τι κουβαλούσε στην ψυχή του αυτό το ψυχωμένο, ψηλό παλληκάρι της σιωπής. Ακόμα και σήμερα άνθρωποι που τον γνώρισαν και ως παιδάκια τον περιέπαιξαν νοιώθουν τόση πίκρα γι’ αυτόν τον πανύψηλο όμορφο γίγαντα, με την καρδιά ενός λαγού. Δεν γνώριζε κανείς τη δράση και την ανδρειά του. Δεν γνώριζαν οι άνθρωποι πως αυτός ο σιωπηλός και μελαγχολικός νέος έδωσε τα πάντα για τη λευτεριά της πατρίδος μας… Για να είναι η Μακεδονία μας ελεύθερη, χαλάλισε τα νιάτα, την αγάπη του, τους συντρόφους του, την ψυχή του την ίδια, την έδωσε πεσκέσι στο διάβολο. Δεν το γνώριζαν…!!
Παλιός Σελινιώτης αφηγείται: «Ξυπόλυτο, με γενειάδα κι ένα ραβδί για μπαστούνι, να επισκέπτεται το σπίτι μας στο πανηγύρι του Τιμίου Σταυρού τον θυμάμαι. Μια αντράρα με δυνατή φωνή. Μάλιστα μια φορά που κουβαλούσαν κορμούς δέντρων για δοκάρια του σπιτιού, κρατούσε μόνος του από τη μια άκρη, ενώ 2 – 3 …. από την άλλη για να το μεταφέρουν… Ανάλαφρο το χώμα που τον σκεπάζει. Τιμή και Δόξα αιώνια, σαν δάφνινο στεφάνι, η σκέψη μας να τον συντροφεύει.»
Ακόμα και οι Γερμανοί λέγεται, πως σεβάστηκαν τον Ηλία Χειλαδάκη. Μόνο η πατρίδα δεν τον σεβάστηκε… Ήταν ένα πρωινό στην κατοχή, όταν ο Ηλίας φόρτωσε το μουλάρι του με διάφορα προϊόντα και ξεκίνησε για το παζάρι στις Βουκολιές Χανίων. Ξαφνικά πετάχτηκε μπροστά του γερμανική περίπολος που σήκωσαν τα όπλα να τον πυροβολήσουν. «Είμαι ο Ηλίας Χειλαδάκης! φώναξε… Μην πυροβολείτε!!» Ο διερμηνέας που είχαν μαζί τους, ήταν ένας δάσκαλος της περιοχής, τον οποίο είχαν επιτάξει και γνώριζε την ιστορία του Ηλία. Τους εξήγησε ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος και ο αξιωματικός, που όπως οι περισσότεροι, ήταν μορφωμένος και είχε πιθανότατα διαβάσει την ελληνική ιστορία σταμάτησε τους στρατιώτες του, τον χαιρέτισε στρατιωτικά σε θέση προσοχής και τον άφησε να περάσει. Η πληροφορία αυτή δόθηκε από τον Ιωάννη Γεωργουδάκη από το Σπανιάκο Σελίνου του οποίου ο διερμηνέας/δάσκαλος, ήταν γνωστός και του είχε μεταφέρει το γεγονός.
Κι ήρθε η μαύρη μέρα για τον παλλήκαρο αυτό των Λευκών Ορέων. Η τότε Βασιλική Χωροφυλακή και τα πεζά περίπολα γνωρίζοντας την προσφορά του και βλέποντας τον τρόπο που ζούσε – ήθελαν λένε να τον προστατέψουν – και, … τον συνέλαβαν…!.
Τον έκριναν ασθενή ώστε να μην φυλακιστεί και τον έκλεισαν στο Νοσοκομείο για νοσηλεία. Στο Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων Σούδας, στο τρελάδικο… εκεί, όπου πολύ σύντομα απεβίωσε, από την πίκρα, από την απόγνωση, από τα ισχυρά φάρμακα. Ένα μόλις έτος μετά την εισαγωγή του, τον τελείωσαν. Ήταν 28 Ιουνίου 1962! Το πρόβλημα της ασθένειάς του είχε επιδεινωθεί πολύ τα τρία τελευταία χρόνια λένε… Η κατάθλιψη που του χτύπησε την πόρτα, όταν ο κόσμος κατέρρευσε γύρω του… Τώρα είναι της μόδας. Τότε ήταν στίγμα!
Ετάφη στο Κοινοταφείο του Θεραπευτηρίου Χρόνιων Παθήσεων και αργότερα από τους συγγενείς του, τα οστά του μεταφέρθηκαν στο κοιμητήριο του Τιμίου Σταυρού, στη Σούδα. Εκεί, που στήθηκε μια μαρμάρινη πλάκα τον Οκτώβρη του 2021 κι ένα καντηλάκι, για να θυμίζει στους διαβάτες πως εδώ, “κοιμάται για πάντα ο τιμημένος ήρωας Μακεδονομάχος Ηλίας Χειλαδάκης”!! Πρόσφατα, μερίμνης του εγγονού του -απ’ αδελφό του-, του κ. Ιωάννη-Ανδρέα Κοκάκη στο μνημείο του Ηλία Χειλαδάκη στο κοιμητήριο του Τιμίου Σταυρού στη Σούδα στήθηκε αναμνηστική πλάκα με τα ονόματα των 535 Μακεδονομάχων μας που άφησαν τα ιερά οστά τους στην Μακεδονία. Έτσι να τον συντροφεύουν από δω και μπρος οι συναγωνιστές του. Για να μην είναι μόνος ο Ηλίας!
Αυτό το παλληκάρι με την καθαρή ψυχή, τη λεβεντιά και την ανδρειοσύνη, που δεν σκιάχτηκε φοβέρα!! Θεωρούμε και πρέπει, επιβάλλεται, στους ανθρώπους αυτούς που αφοσιώθηκαν στην Πατρίδα ψυχή τε και σώματι να τύχουν τον σεβασμό όλων μας! Όλοι οι Κρήτες πρέπει να σεβόμαστε, να μην ξεχάσουμε τους αγώνες τους, να τιμούμε την προσφορά τους και την μνήμη τους. Οι νεότερες γενιές με την ευαισθησία που τους διακρίνει, ας αφήσουν άσβεστη τη φλόγα της μνήμης των σπουδαίων αυτών ηρώων μας.
Ήρωες έντιμοι, πατριώτες αληθινοί, λεβέντες στον πόλεμο, αλλά κυρίως στην ψυχή, δεν πρέπει να ξεχαστούν. Είναι φωτεινό παράδειγμα για τα νέα παιδιά!
Ο λαϊκός ριμαδώρος του χάρισε λίγες στροφές:
«’Ιντα ‘χετε γυρού-γυρού κι είναι βαριά η καρδιά σας;
Να τρώτε και να πίνετε και να χαροκοπάτε
Πριν να ‘ρθει ο χάρος να μας βρει να μας εδιαγουμίσει
Να πάρει τσ’ άντρες τσοι καλούς τσοι καστροπολεμάρχους
Που από τα κάστρη πολεμούν, για τη Μακεδονία…
