Το αποκαλυπτικό βιβλίο του Δημήτρη Δαμασκηνού, σαράντα χρόνια μετά από το θάνατο του μεγάλου δημιουργού
Γράφει ο Χρήστος Τσαντής*
Το βιβλίο του φιλόλογου-ιστορικού Δημήτρη Δαμασκηνού, με τίτλο: «Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας. Ένα δοκίμιο-μελέτη για τη ζωή και το έργο του Μενέλαου Λουντέμη», (Εκδόσεις Ραδάμανθυς) διαβάζεται σαν μυθιστόρημα. Φωτίζει άγνωστες πτυχές που σημάδεψαν τη ζωή και το έργο του μεγάλου συγγραφέα. Τον τοποθετεί μέσα στο ιστορικό πλαίσιο όπου και δημιούργησε. Περιέχει ντοκουμέντα που φιλοτεχνούν το πορτρέτο ενός ανθρώπου καθημερινού, ο οποίος αντιμετώπισε δύσκολες προσωπικές, οικονομικές, οικογενειακές και πολιτικοκοινωνικές καταστάσεις. Καταστάσεις που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, ενώ ταυτόχρονα άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στο ίδιο του το έργο.
Είναι αποτέλεσμα χρόνια ιστορικής-ερευνητικής εργασίας. Διαβάζοντάς το έχεις την αίσθηση ότι συνομιλείς με τον ίδιον τον Μενέλαο Λουντέμη, καθώς πέρα από την μυθιστορηματική περιγραφή της πολυτάραχης ζωής του, καταγράφονται σπάνιες μαρτυρίες αλλά και εξαιρετικά διαλεγμένα αποσπάσματα από το έργο του.
Ο αναγνώστης, διαβάζοντας, νιώθει την αγωνία του Μενέλαου στην μάχη για την επιβίωση, την ευγνωμοσύνη του για τους ανθρώπους που στάθηκαν πολύτιμοι συμπαραστάτες του, όπως ο Γιάννης Σκαρίμπας ή ο Μιλτιάδης Μαλακάσης. Μπορεί κανείς να τον δει να στέκεται στην ουρά για τα συσσίτια των Καλλιτεχνών στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, αλλά και να συναντηθεί με τις απαρχές της Ποίησής του.
Ο συγγραφέας αποδίδει παραστατικά, και εμπεριστατωμένα, γεγονότα από την προσωπική ζωή του συγγραφέα, όπως το γάμο του με την Έμυ Μαυραγάννη, τη γυναίκα με την οποία μοιράστηκε τη χαρά της γέννηση του παιδιού τους, αλλά και στιγμές που δεν μπορεί να τις διανοηθεί ο νους του ανθρώπου. «Η Μυρτώ χάθηκε«, γράφει ο Λουντέμης από την εξορία του και η ζωή του έμοιαζε να χάθηκε μαζί της. Μα, συγχωρείστε με που δεν θέλω να περιγράψω εδώ αυτές τις σκηνές από το βιβλίο του Δημήτρη Δαμασκηνού, γιατί, αν το κάνω, θα είναι αποσπασμένα από το ιστορικό και συγκινησιακό πλαίσιο του βιβλίου, κι έτσι θα σας στερήσω από τη χαρά να ανακαλύψετε μόνοι σας κάποιες πολύ λεπτές και ιδιαίτερες πινελιές που χρωματίζουν τον πίνακα της ζωής του αγαπημένου μας Μενέλαου Λουντέμη.
Στο βιβλίο του Δημήτρη Δαμασκηνού καταγράφονται μαρτυρίες για τον Μενέλαο Λουντέμη, από τους εξής: Νίκος Καζαντζάκης, Μάνος Κατράκης, Γιάννης Ρίτσος, Βασίλης Βασιλικός, Γιάννης Κορδάτος, Άγγελος Σικελιανός, Κώστας Βάρναλης, ΝαζίμΧικμέτ, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, Διδώ Σωτηρίου, Έλλη Αλεξίου, Νίκος Παππάς, Γιάννης Μαγκλής, Δημήτρης Χατζής, Στρατής Τσίρκας, Νικηφόρος Βρεττάκος, Φώτης Σιούμπουρας, Ασημάκης Πανσέληνος, Μίκης Θεοδωράκης, Ανδρέας Κέδρος, Δημήτρης Ψαθάς, Γιώργης Τρικαλινός, Τάκης Φίτσος, Λεωνίδας Κύρκος, Λάμπρος Ζιώγας, Αλέξης Ζήρας, Δανάη Στρατηγοπούλου, Πέτρος Χάρης, Απόστολος Σαχίνης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Γιάννης Χατζίνης, Πέτρος Μυλωνογιάννης, Βάσος Βαρίκας, Δημήτρης Ραυτόπουλος, Α. Ν. Γκοτοβός, Αγγέλα Καστρινάκη, Ηρακλής Κακαβάνης, και άλλους.
Ο έρωτας του Μενέλαου για τη ζωή καταγράφεται μέσα στους στίχους των πρώτων του ποιημάτων, στο «σ’ αγαπώ«, αφιερωμένο στην συμμαθήτριά του, την Αγράμπελη. Κι ύστερα, έπειτα από τόσες και τόσες περιπέτειες έρχεται η «Ράντνικα» και άλλα διηγήματα όπως: «Μια νύχτα με πολλά φώτα κάτω από μια πόλη με πολλά αστέρια« και το «Κοιμήσου, Ανέζα μου, γλυκά».
Ο Δ. Δαμασκηνός μας δίνει με γλαφυρότητα τις στιγμές της συνάντησης του Μενέλαου Λουντέμη με τον Γιάννη Σκαρίμπα στη Χαλκίδα, καθώς και την περίοδο όπου ο μεγάλος συγγραφέας τριγύριζε με τα θεατρικά μπουλούκια, για τις ανάγκες του βιοπορισμού. Ακολουθούν, η πρώτη έκδοση βιβλίου του στο Βόλο, η αγαπημένη του Έδεσσα, οι Σαρακατσάνοι και τόσα πολλά ακόμα… Ο Δημήτρης Δαμασκηνός όμως, μας δίνει την ευκαιρία να διαβάσουμε τη λογοτεχνική κριτική για το έργο του Λουντέμη, όπως αποτυπώθηκε την περίοδο της πρώτης έκδοσης των έργων του.
Ο αναγνώστης διαβάζει για τους αγώνες του Μενέλαου Λουντέμη μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Την αγωνιστική του στάση και το δημιουργικό του οίστρο στην Ικαρία, στη Μακρόνησο, στον Άη-Στράτη. Διαβάζει για το ρόλο του Λουντέμη σε μία εποποιία. Ανακαλύπτει το διεισδυτικό του βλέμμα, που έγκαιρα διέγνωσε και μίλησε για τα παιχνίδια όλων των μεγάλων δυνάμεων στην Ελλάδα. Μαγνητίζεται από το ανυπότακτο πνεύμα του ενάντια στην αυθαιρεσία της εξουσίας, όποια μορφή κι αν έχει αυτή.
Ο Δημήτρης Δαμασκηνός παρακολουθεί την πορεία του Λουντέμη στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού», στο Βιετνάμ που φλέγεται από την επέμβαση των ΗΠΑ, και αποκαλύπτει τις επιθέσεις που δέχθηκε από εχθρούς και «φίλους».
«Δεν μπορώ να σωπάσω», γράφει ο Μενέλαος Λουντέμης σε μία επιστολή του προς τα στελέχη και τα μέλη του ΚΚΕ, τον Φλεβάρη του 1968. «Αφήστε με να αρχίσω από τη φράση του Τολστόι. Ναι, φίλοι μου, δεν μπορώ. Γιατί αν σωπάσω τώρα, δεν θα έχω το δικαίωμα να μιλήσω ποτέ». Ο συγγραφέας που έμεινε για χρόνια στις φυλακές και στην εξορία καταγγέλθηκε από το «Ριζοσπάστη» ως… «Κομμουνιστής Πολυτελείας».
Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία της ματαίωσης που βίωσε ο μεγάλος αυτός δημιουργός, αλλά και της δικαίωσης του Μενέλαου Λουντέμη, έως και την επιστροφή του στην Ελλάδα, και λίγο αργότερα την παλλαϊκή συμμετοχή στην κηδεία του. Ο Μενέλαος όμως είναι εδώ…
*Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας, υπεύθυνος των Εκδόσεων Ραδάμανθυς και σύμβουλος ψυχικής υγείας.
Email: ekd.radamanthys@gmail.com
http://wp.me/p3dYt5-5Ah
Οι πρώτες εκδηλώσεις για την παρουσίαση του βιβλίου έχουν οριστεί για:
28/4/2017, Αθήνα, Πολυχώρος Πολιτισμού ΑΙΤΙΟΝ.
3/5/2017, Χανιά, VillaDesArts.
18/5/2017, Ηράκλειο, Πολύκεντρο Νεολαίας του Δήμου Ηρακλείου.
«Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας. Ένα δοκίμιο-μελέτη για τη ζωή και το έργο του Μενέλαου Λουντέμη».
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ραδάμανθυς
Συγγραφέας: Δημήτρης Δαμασκηνός
Επιμέλεια – Σελιδοποίηση: Χρήστος Τσαντής
Σχεδιασμός εξωφύλλου και μακέτα: Βασίλης Πιτσώνης-SCRIPTA
500 σελίδες
Διαστάσεις 15 Χ 23
Με φωτογραφικά ντοκουμέντα
ISBN 978-618-82572-8-3