Κύριε Διευθυντά,
Κυριακή 12/6/2016 Ζ’ Κυριακή από του Πάσχα «Των αγίων Τριακοσίων Δέκα και Οκτώ Θεοφόρων Πατέρων της εν Νικαία Α’ Οικουμενικής Συνόδου»
Κυριακή πρωί 12/6/16. Στη Θ λειτουργία στο αποστολικό ανάγνωσμα (Πρ. Κ. 16-18, 28-36), μεταξύ άλλων αναφέρονται και τα εξής: «17 Από δε της Μιλήτου πέμψας εις Εφεσον (ο Απ. Παύλος) μετεκαλέσατο τους πρεσβυτέρους … 28 προσέχετε ουν εαυτοίς και παντί τω ποιμνίω εν ω υμάς το Πνεύμα το Άγιον έθετο επισκόπους, ποιμένειν την εκκλησίαν του Κυρίου και Θεού… 29 εγώ γαρ οίδα τούτο ότι εισελεύσονται μετά την αφιξίν μου λύκοι βαρείς εις υμάς μη φειδόμενοι του ποιμνίου και εξ υμών αυτών αναστήσονται άνδρες λαλούντες διεστραμένα του αποσπάν τους μαθητάς οπίσω αυτών. 31 διο γρηγορείτε…».
Γι’ αυτό το κείμενο, αυτή τη στιγμή όμως συγκλονίζομαι, η σκέψη μου πάει αμέσως στη μέλλουσα να συνέλθει στην Κρήτη «ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ» και ευθύς αμέσως θυμάμαι τον εκ Ζαγοράς του Πηλίου Οικουμενικό Πατριάρχη Καλλίνικο Γ’ (Δ’) 1713 -1791*
Αρκετά έχουν γραφεί περί της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όπου παρά την εποχή στην οποία ζούμε, την ετοιμασία που γίνεται εδώ και πολλές δεκαετίες, αρκετές Ορθόδοξες Εκκλησίες, άγιοί της , μεγάλοι θεολόγοι, επίσκοποι, καθηγητές πανεπιστημίων, το Άγιον Όρος, Ιερές Μονές, Σκήτες κα με μακροσκελείς επιστολές των γεμάτες με την αγωνία των, προβληματισμό των, αλλά και με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, εκφράζουν τις επιφυλάξεις των για τον τρόπο που γίνεται, ακόμη και για την μη πραγματοποίησή της.
Από τους κώδικες του Καλλινίκου που βρίσκονται στη «Βιβλιοθήκη Ζαγοράς» θα αναφερθούμε σε μερικά πολύ ελάχιστα αποσπάσματα των έργων του τα οποία κατά τη γνώμη μας έχουν σχέση με την παρούσα Σύνοδο.
Ένας μεγάλος αριθμός των έργων του Καλλινίκου αναφέρεται στις διαφορές μεταξύ της Ορθόδοξης Εκκλησία, και τους Λατίνους καθώς και στην προβολή της ορθόδοξης διδασκαλίας και παράδοσης και στη στάση των ορθοδόξων έναντι αυτής. Εξαιτίας των δογματικών καινοτομιών του παπισμού, για τον Καλλίνικο οι δυτικοί δεν είναι ορθόδοξοι, αλλά αιρετικοί, άθεοι, βλάσφημοι καινοτόμοι, διώκται της πίστεως, υβριστές, εχθροί της αληθείας, ψευδόχριστοι, ψευδοπροφήτες, νεκροί, ετερόδοξοι κ.α.
Τα όσα γράφει εναντίον τους σαν ορθόδοξος πατριάρχης, δεν είναι «γεννήματα νοός του», αλλά συλλογή όσων είναι αποθησαυρισμένα μέσα στην Αγία Γραφή και στα συγγράμματα των αγίων και στην παράδοση της Εκκλησίας μας. Η γλώσσα του είναι αυστηρή, δεν χρησιμοποιεί ποτέ του ήπιο, πατρικό και νουθετικό τρόπο απέναντι τους, διότι τον βλέπει ανωφελή, δια τούτο και δε δέχεται συμβιβασμούς. Έτσι ο Πατριάρχης αναφερόμενος στους Λατίνους γράφει ότι:
Μετακινούν «όρια ευαγγελικά και αποστολικά, ων μηδέ πύλαι άδου κατισχύουσιν». Είναι παραχαράκτες του συμβόλου της πίστεως και αρνούνται την Αγία Τριάδα. Σαν ξένους προς εμάς και την Ορθοδοξία τους θεωρούμε και δεν τους καλούμε αδελφούς, αλλά «ετεροδόξους αιρετικούς παράφρονας, αθέους κακόδοξους / και του θεού ηγούμεθα εχθρούς της αληθείας».
Δεν τους δέχεται ο Πατριάρχης ούτε καν αδελφούς μας, διότι εμείς θεωρούμε αδελφούς μας όσους φρονούν τα ίδια με εμάς, βαπτίσθηκαν όπως εμείς, έχουν ορθόδοξο φρόνημα, φυλάττουν και τηρούν απαραποίητο το σύμβολο της πίστεως και κρατούν ευσεβώς τις εντολές του Χριστού και τη διδασκαλία του, φυλάττουν ιερές διατάξεις των αποστόλων και πατέρων, τις επτά Οικουμενικές Συνόδους και όλο το χορό των αγίων ποιμένων και οσίων.
Όπως τ ονίζει ο Πατριάρχης, η ανατολική θεολογία, δηλαδή αυτή η θεία διδασκαλία που στηρίζεται στην εμπειρία των Αποστόλων και αγίων της «έχει συνήθειαν να αναβιβάζει τον νουν των μυουμένων από τα αισθητά εις τα νοήματα και από τα ορατά εις τα μη ορώμενα». Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αετός εν πτήσει».
εν ισχύει όμως αυτό και για τους ενδοκοσμικούς Λατίνους, διότι αυτοί «αληθώς σφάλλονται, σφάλλονται δε εις την άνω θεολογίαν». Κατά τον Μέγα Βασίλειον που επισημαίνει τη διαφορά μεταξύ αιρετικών και σχισματικών, αιρετικούς θεωρεί «τους οπωσδήποτε σφαλλομένους εις την θεολογίαν, σχισματικούς δε τους εις τα έθη διαφερομένους». Οι Λατίνοι σφάλλονται και στη θεολογία και στα έθη για τούτο κατά τον Καλλίνικο είναι και αιρετικοί και σχισματικοί. Αυτοί κατά τον Καλλίνικο είναι οι ψευδόχριστοι και οι ψευδοπροφήτες και προσπαθούν να καταπείσουν, (τους ορθοδόξους), τον αντίχριστο πάπα να προσκυνήσουν για επίτροπο.
Για τον Καλλίνικο δεν υπάρχει η χάρις του θεού στους Λατίνους. «Πως γαρ η θεία δύναμις Πνεύματος του Αγίου βλασφημουμένη παρ’ αυτών εν τούτοις ενεργήσεις»
«1453 ήλω η Πόλις υπό Μεχμ(ετ). Παρέδωκεν ο θεός το γένος ημών εις αιχμαλωσίαν, ίνα φυλάξη από της νοητής απωλείας και αθεΐας πάπα και δυτικής οφρύος».
Το να συνεύχεται κανείς με τους αιρετικούς είναι βλαβερό και κανονικώς ο συμπροσευχόμενος είναι άξιος αφορισμού «Αλλ’ ουδέ συνεύχεσθε δει τους Λατίνους εν τινί τόπω και καιρώ ποτέ τινί, οποίου αν είη σχήματος ίνα μη και αυτός ως Λατίνος κριθείης παρά θεού και τον των κανόνων αφορισμόν».
Συνιστά δε στους ορθοδόξους να προσέχουν την πίστη τους, διότι οι Λατίνοι επιδιώκουν να μεταδώσουν τον μολυσμόν της κακοδοξίας των «με δόλους υπουλότητας αμμέτρους πανουργίας / με δώρα, με πεσχέσια και με πλαστάς φιλίας / αυτούς ουν να τους φεύγετε πολλά να τους φοβήσθε / να μην λαλήτε με αυτούς εις ό, τι μέρος είσθε».
Εκτός από τους Λατίνους ο Καλλίνικος, όχι τόσο συχνά, αναφέρεται και σ’ άλλους αιρετικούς. Τους Ιακωβίτες, Αβυσσινούς, Σαβελλιανούς, Αρειανούς, Νεστοριανούς κ.α. Έτσι οι Λουθηροκαλβίνοι είναι «ασεβείς αιρετικοί και βλάσφημοι».
Για τους Αρμενίους, σε επιστολή του που στέλνει ο Πατριάρχης στον ιερέα Ανανία «κατά λατίνων», γράφει πως παρά το ότι ομολογούν οι λατίνοι την Αγία Τριάδα και τους αγίους όλους τους σέβονται, καθώς και τις εικόνες και τα λείψανά τους, κανένα το κέρδος. Αυτά τα πράγματα και οι Αρμένιοι και οι Μονοθελήτες και οι άλλοι αιρετικοί τα έχουν και σεμνύνονται και καυχώνται για αυτά, αλλά από την ορθόδοξη πίστη μας έχουν αποκοπεί σαν ξένοι, όπως και οι Λατίνοι οι οποίοι συν τοις άλλοις αυτοί οι παπιστές έχουν πέσει και στην αίρεση του Σαβελίου και του Αρείου λέγοντας ότι το Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και τον Υιό σαν από ένα πρόσωπο. «Ημείς γε το ανάθεμα λέγομεν αμφοτέροις». «Ανάθεμα πάσι τοις αιρετικοίς αρχαίοις τε και νεωτέροις μετά πάντων των μυσαρών αυτών και επικαταράτων δογμάτων και νεωτερισμών και παντί προσώπω φρονούντι τα μιαρά αυτών δόγματα».
«Στους ιερωμένους απαγορεύουν τον γάμο, δε στρέφονται στην Ανατολή όταν προσκυνούν, χρησιμοποιούν τα άζυμα, ο,τιδήποτε έχει σχέση με το θεό το ονομάζουν ουσία, το θαβώρειο φως ισχυρίζονται ότι είναι κτιστό».
«Αυτή η ημετέρα πίστις και γνώμη μεθ’ ης ημίν το ζην δόξα και δι’ ην το αποθανείν κέρδος αιώνιον». «Και τούτα μεν εν θερμώ πίστεως ζήλω υπέρ θεού ω λελάτρευκα εκ νεότητός μου και λατρεύω ω η δόξα αιώνιος».
Τον πάπα πολλές φορές ο Καλλίνικος τον αποκαλεί «αντίχριστο» και «εωσφόρο». Σε επιστολή του που στέλνει ο Πατριάρχης σε γνωστούς του, εύχεται να αξιώσοαξιωθούν της αιωνίας μακαριότητος και τύχουν «ομολογούντες Πατέρα αγέννητον, υιόν γεννητόν και Πνεύμα Άγιον εκ Πατρός μόνου εκπορευτόν. Τα τρία εν και το ένα τρια. Ομότιμα, ομόδοξα, ομοφυή και ομοούσια Πατήρ, Υιός και Πνεύμα Άγιον. Αύτη, τέκνα ημών εν Χριστώ, η καλή παρακαταθήκη των πατέρων ημών, τούτην έχετε και φυλάττετε καθώς παρελάβατε».
Σε κάποια άλλη επιστολή του γράφει: «ημείς γαρ α εμάθομεν φυλάττωμεν κρατούμεν/ και όρια πατέρων μας ουδόλως αθετούμεν».
Κλείνουμε με δύο κείμενα του Πατριάρχη, τα οποία μας δείχνουν την μεγάλη του γνώση και αφοσίωση στη γραμμή της πατερικής παράδοσης.
«Ουκ αρνούμεθα γαρ μυρίοις σφάλμασιν υποκείσθαι, άνθρωποι όντες και εν σαρκί ζώντες, αλλ’ εν τη ορθοδόξω ημών πίστει και ταις Συνοδικαίς και Αποστολικαίς διατάξεσι και κανόσι ουδενί τα πρωτεία παραχωρούμεν και μάρτυς ο ετάζων τας καρδίας ημών ως ου δια λόγου απλού, αλλ’ ούτε δι’ ενθυμήσεως και ευνοίας εις το σύμβολον της ευσεβούς ημών πίστεως και τα μυστήρια της Εκκλησίας ημών και εκκλησιαστικάς διατάξεις ημάρτομεν ποτέ».
«Ηγαπημένε μου Σωτήρ, θεέ μου κεκρυμμένε / εις τα συμβεβηκότ’ αυτά αποκεκαλυμμένε / εις όλα είμαι ασθενής εις όλα είμ’ αχρείος / ανάξιος ανάποδος ανωφελής τελείως, όμως εις την ορθοδοξον πίστιν μου την αγίαν / ην μ’ έδωκες ω πάτερ μου εύσπλαχνε, και την θείαν / τόσον φυλάττω στερεά και τόσον τη βαστάζω / όπου ιδίαν μου ζωήν δια αυτήν την βάζω, / όλος ο κόσμος αν χαθή εγώ δεν την αφήνω/ το αίμα μου μετά χαράς δια αυτήν το χύνω».
Μερικοί σταθμοί της ζωής του Πατριάρχη
1728 Μετάβασή του για σπουδές στην Κωνσταντινούπολη
1740 Χειροτονία του εις διάκονον
1743 Εκλέγεται Μητροπολίτης Προϊλάβου (Ρουμανία)
1757 Ιανουάριος – Ιούλιος 1757 Πατριαρχία Καλλινίκου και εξορία του στη Λη και έπειτα στο Σινά.
1761 Επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη
1762 Αθώωση του Καλλινίκου και επιστροφή του στη Ζαγορά
1774 Πρόταση στον Καλλίνικο από τη Σύνοδο για νέα πατριαρχία – Αρνείται
1777 Δεύτερη πρόταση στον Καλλίνικο από τη Σύνοδο για νέα πατριαρχία. Αρνείται
1777 Με τη βοήθεια του συντοπίτη του Ιωάννη Πρίγκου ιδρύουν «Ελληνομουσείο» (Σχολείο του Ρήγα Φεραίου)
1779 Τρίτη πρόταση στον Καλλίνικο από τη Σύνοδο για νέα πατριαρχία – Αρνείται
1791 Θάνατος του Καλλινίκου
(Για τους ενδιαφερόμενους για τις διάφορες παραπομπές, κώδικα, σελίδα κ.λ.π. μπορούν να απευθυνθούν στον γράφοντα)
Λιναριτάκης Εμμανουήλ