Στην Κρήτη βρέθηκε ο Σταύρος Θεοδωράκης, και συγκεκριμένα στα Ανώγεια, όπου στα πλαίσια των “Υακινθείων 2014″ μίλησε για τον Ερωτόκριτο. Διαβάστε την ομιλία του.
“Νιώθω μεγάλη χαρά που βρίσκομαι εδώ στ’ Ανώγεια, στον περήφανο γέρο Ψηλορείτη, δίπλα στη Μινωϊκή Ζώμινθο, και πολύ κοντά στην ιερή σπηλιά του Ιδαίου Άντρου, όπου γεννήθηκε ο Δίας.
Εδώ δίπλα, στο οροπέδιο της Νίδας, ο Κορνάρος τοποθετεί τμήμα της δράσης του Χαρίδημου του κρητικού αρχοντόπουλο.
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
Το υπέροχο τραγουδιστό παραμύθι της Κρήτης
των 10.012 στίχων.
Μια φορά και ένα καιρό λοιπόν βασιλιάς στην Αθήνα ήταν ο Ηράκλης. Γυναίκα είχε την Αρτέμη, όμορφη και με φρόνηση βασίλισσα.Η κόρη τους ήταν η ξακουστή Αρετούσα.
Την ωραία βασιλοπούλα ερωτεύθηκε με πάθος ο Ερωτόκριτος γιος του Πεζόστρατου, που ήταν ο πιο μπιστικός φίλος του βασιλιά Ηράκλη.
Ήτονε δεκοχτώ χρονώ, μα ‘χε γερόντου γνώση
οι λόγοι του ήτονε θροφή
κι’ η ερμηνειά του γνώση.
Ο Ερωτόκριτος τραγουδά τα βράδια, έξω από το παλάτι, κάτω από τα παράθυρα της Αρετούσας, αν και γνωρίζει καλά, ότι δε μπορεί να έχει αίσιο τέλος, η αγάπη του για τη βασιλοπούλα.
Το παραμύθι λοιπόν θα μπορούσα να σας το διηγηθώ με λεπτομέρειες.
Αλλά νομίζω ότι το ξέρετε. Άλλωστε ανάμεσα μας υπάρχουν κάποιοι που γνωρίζουν απ’ έξω, μεγάλα τμήματα του έργο. Και στα χωριά μου τον Δραπανιά και την Μάζα μπορώ να θυμηθώ πολλούς που απήγγειλαν στίχους του Ερωτόκριτου στην καθημερινότητα τους.
Η αντρειοσύνη και ο έρωτας.
Και μια φορά ένας γέρος – δεν ξέρω αν είναι της φαντασίας μου – μου είχε μιλήσει για τα δίφορα μήλα της «πέρας μπάντας» που αν είσαι αρρωστάρης και τα φας θα γίνεις καλά.
Όπως η Αρετούσα που έστειλε στον άρρωστο Ερωτόκριτο τέσσερα δίφορα μήλα σαν ξαρωστικό.
Μπορούν όμως να ειπωθούν και άλλα λόγια πέρα από τα παραμυθένια, γιαυτό το έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα;
Ο Βιτσέντζος Κορνάρος, ο ποιητής του Ερωτόκριτου, έζησε στα χρόνια της περίφημης Κρητικής Αναγέννησης.
Γεννήθηκε το 1553 στην Τραπεζόντα Σητείας και πέθανε το 1614 στο Χάνδακα (Ηράκλειο).
Την ίδια χρονιά που πέθανε και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.
Φέτος δηλαδή συμπληρώνονται 400 χρόνια από το θάνατό τους.
Ο Ερωτόκριτος γράφτηκε από τον Κορνάρο στο διάστημα 1600- 1610.
Στο ίδιο αυτό διάστημα ο Θεοτοκόπουλος ζωγράφιζε τα τελευταία του έργα στο Τολέδο.
1600- 1610
Ο Θερβάντες δημοσιεύει τον Δον Κιχώτη.
Ο Σαίξπηρ ανεβάζει τον Βασιλιά Ληρ.
Ο Κλαούντιο Μοντεβέρντι συνθέτει υπέροχες μουσικές και όπερες.
Και ο Γαλιλαίος ανακαλύπτει τους τέσσερις μεγαλύτερους δορυφόρους του Δία (Γανυμήδη, Καλλιστώ, Ιώ, Ευρώπη).
Εδώ υπάρχει μια κρητική ένσταση ότι δεν ήταν ο Γαλιλαίος αλλά ένας πρόγονος του Γραμματικάκη που κοιτούσε τον Δία – αλλά ας την ξεπεράσουμε και ας συνεχίσουμε.
Αυτή ήταν λοιπόν η εποχή που έγραψε ο Κορνάρος τον Ερωτόκριτο, πριν 400 χρόνια.
Σαίξπηρ – Θερβάντες- Θεοτοκόπουλος.
Και φύτεψε έτσι όπως σοφά το κάνουν οι ποιητές όλες τις σημαντικές αξίες της ζωής μέσα στους χαρακτήρες του Ερωτόκριτου, της Αρετούσας, της Φροσύνης, του Πολύδωρου, του Πεζόστρατου, του Χαρίδημου.
Ας ξεκινήσουμε.
Ο Ερωτόκριτος έβαλε στόχο και σκοπό του βίου του ένα άπιαστο όνειρο, ένα όραμα.
Πάλεψε, πίστεψε και τα κατάφερε.
Να πως μας μιλά για τους σωστούς ανθρώπους ο Κορνάρος στον Ερωτόκριτο.
Με φρόνηση πορεύγεται, με γνώσιν ορδινιάζει,
Πριχού ‘ρθουσι τα πράγματα, προβλέπει και λογιάζει.
Προχωρά στη ζωή του με φρόνηση και τακτοποιεί τα πάντα με γνώση.
Πριν τον προφτάσουν τα γεγονότα τα έχει σκεφτεί και τα έχει προβλέψει.
Τόπον ψηλόν αγάπησα, μακρά πολλά ξαμώνω
Κοπιώ εύκαιρα τα χέρια μου να πιάσω το δε σώνω.
Έβαλα ένα πολύ ψηλό στόχο, κοιτάζω πολύ μακριά
Τσακίζω τα χέρια μου να φτάσω τα άπιαστα.
Φτάσε όπου δεν μπορείς, που έλεγε ο Καζαντζάκης.
Σε μια μπαμπακερή κλωστή εκρέμασα τη ζήση,
Ογιά να κάμω τον οχτρό να μη μας ενικήση.
Κρέμασα τη ζωή μου σε μια λεπτή, βαμβακερή κλωστή, τα έδωσα όλα για το κοινό καλό, για τη σωτηρία της πατρίδας.
Δεν θ’ αφήσω κανένα εχθρό να μας νικήσει.
Το πρώτο πράμα τση τιμής είναι στον αντρειωμένο
Να μην τον εύρουσι ποτέ σε ψόμα κομπουμένο
Το πρώτο χάρισμα του τιμημένου και γενναίου άντρα είναι να μην βρεθεί ποτέ ψεύτης.
Το ανώτερο αγαθό για τον σωστό άνθρωπο είναι να πορεύεται με σύντροφο την αλήθεια.
Προσέξτε όμως:
Πολλές φορές παλιότερα στα χωριά δεν μπορούσες να διακρίνεις αν ήταν Ερωτόκριτος ή μια κρητική μαντινάδα.
Δεν είναι πρέπο του αντρούς τα κάνει να διηγάται
Οι άλλοι να τα διαλαλούν κι εκείνος να τα’ αρνάται.
Ένας σωστός άνθρωπος δεν καυχιέται για ότι έπραξε, για ότι πρόσφερε.
Ακόμα κι’ αν τον επαινούν οι άλλοι, αυτός αρνιέται τους επαίνους.
Η σεμνότητα, που σήμερα έχει εξαφανιστεί.
Του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεβαίνουν
Και του τροχού που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου,
Και του καιρού τα’ αλλάματα που αναπαημό δεν έχουν,
Μα στο καλό και στο κακό περιπατούν και τρέχουν.
Του κύκλου τα γυρίσματα…
Ένα σημείο του τροχού βρίσκεται πάντα στο χώμα και την άλλη στιγμή όμως βρίσκεται ψηλά.
Και ο καιρός τη μια στιγμή αστράφτει και βροντά και την άλλη βγαίνει ο Ήλιος.
Σήμερα είμαστε στον πάτο, αύριο σηκωνόμαστε και στεκόμαστε πάλι στα πόδια μας.
Μετά το σκοτάδι έρχεται το φως, μετά την καταιγίδα η γαλήνη μετά το κακό έρχεται το καλό.
Γιατί όποιος δίχως πιβουλιά τον πόθο του ξετρέχει
Εις την αρχή αν βασανιστή, καλό το τέλος έχει
Όποιος χωρίς δόλο κάνει το σωστό και δε τα παρατά μπορεί να βασανιστεί στην αρχή αλλά έχει πάντα καλό αποτέλεσμα.
Είναι κανόνας απαράβατος της ζωής:
Αν το θέλεις μπορείς να το πετύχεις.
Αν με συνέπεια, με σχέδιο και χωρίς δόλο κυνηγάς αυτό που κάνεις, τότε θα τα καταφέρεις.
Πως θα την έλεγε ένας μαντιναδολόγος;
Σα τη λογιάσεις τη δουλειά όρτσα και μη φοβάσαι
Αμόλα τη, τη νιότη σου και μη τηνέ λυπάσαι.
Μας λένε, που πάτε; τι θέλετε να κάνετε;
Δε βλέπετε ότι δεν υπάρχει λύση;
Μα το λέει ο Ερωτόκριτος που πάμε:
Τα μάτια δεν καλοθωρούν στο μάκρεμα του τόπου
Μα μακριά και πιο καλά, θωρεί η καρδιά τ’ ανθρώπου.
Τα μάτια δε βλέπουν τόσο μακριά όσο η καρδιά τα’ ανθρώπου.
Δεν πορευόμαστε με ότι ακούμε και ότι βλέπουμε.
Κάποιοι θα σου πουν ότι σωθήκαμε, κάποιοι άλλοι ότι χαθήκαμε.
Εμείς πάμε με την καρδιά μας, όπως έκαναν οι πρόγονοι μας, με το ένστικτό μας.
Οι κρητικοί δίνουν εδώ μια συμβουλή:
Όπου αποτύχεις γύρισε
κι’ όπου πετύχεις φύγε.
Τι λέει ο Ερωτόκρτιος;
Μα όλα για μένα άλλαξαν και πάσιν ανω- κάτω
Για με ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραγμάτων.
Όταν ο άνθρωπος παίρνει τη μεγάλη απόφαση και λέει θα το κάνω εγώ και γκρεμίζει τις γέφυρες πίσω του και τραβάει μπροστά τότε για τον άνθρωπο αυτόν γεννιέται ένα άλλο σύμπαν με άλλες αρχές και άλλες προτεραιότητες.
Η αρχή τονε πολλά μικρή κι άφαντη δίχως άλλο
Μα το μικρό με τον καιρό εγίνηκε μεγάλο
κι έκαμε ρίζες και κλαδιά, βλαστούς και φύλλα κι άνθη.
Η αρχή ήταν πολύ μικρή, σχεδόν δεν φαινόταν.
Αλλά το μικρό με τον καιρό μεγάλωσε.
Έβγαλε ρίζες, βλαστούς, φύλλα και στο τέλος έγινε το θαύμα: έβγαλε και λουλούδια.
Να ανοίξουμε λοιπόν φτερά, να φύγουμε από τα δύσκολα και απ’ όλα αυτά που μας κρατάνε δεμένους κι’ ανήμπορους.
Και να τα αλλάξουμε όλα.
Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι αυτή η προσπάθεια για τη σωτηρία της πατρίδας θα μας οδηγήσει σε μια νέα μέρα, όπως λέει και ο Κορνάρος στο τέλος του Ερωτόκριτου:
Ολόχαρη και λαμπυρή η μέρα ξημερώνει,
Εγέλα η ανατολή κ’ η δύση καμαρώνει
Ο ήλιος τες ακτίνες του παρά ποτέ στολίζει
Με λάμψη, κι όλα τα βουνά και κάμπους ομορφίζει.
Γιατί όπως λέει και μια μαντινάδα.
Όσο κι’ αν είναι καταχνιά και σκοτεινιά μεγάλη
θα τηνέ βρει τη περασά ο Ήλιος να προβάλλει.
prismanews.gr