Η εφημερίδα «Παρατηρητής» στα Χανιά παρουσίασε τον θάνατο του Χίτλερ με ύφος ηρωολατρικό και προπαγανδιστικό, προβάλλοντας τα διαγγέλματα Νταίνιτς και τη ναζιστική ρητορική για «συνέχιση του αγώνα».
Με έναν δραματικό τίτλο και την παρωχημένη ρητορική της ναζιστικής προπαγάνδας, η εφημερίδα «Παρατηρητής» του Χανίων, στο φύλλο της Πέμπτης 3 Μαΐου 1945, κατέγραψε τον θάνατο του Αδόλφου Χίτλερ, λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά το τέλος του ηγέτη του Γ’ Ράιχ στο καταφύγιο της Καγκελαρίας στο Βερολίνο.
Ο πρωτοσέλιδος τίτλος, ενδεικτικός της περιόδου και του ύφους της κατοχικής δημοσιογραφίας, ανέφερε:
«Ο Φύρερ έπεσεν μαχόμενος εις την Καγκελαρίαν του εις Βερολίνον»
Η εφημερίδα, μεταφέροντας επίσημη ανακοίνωση από το «Στρατηγείον του Φύρερ», ανέφερε ότι ο Χίτλερ «έπεσε μαχόμενος μέχρις εσχάτων εναντίον του πονηρού όλου του κόσμου» το απόγευμα της 1ης Μαΐου 1945, ενώ λίγο πριν είχε ορίσει ως διάδοχό του τον Μέγα Ναύαρχο Καρλ Νταίνιτς.
Διαγγέλματα εμποτισμένα με πίστη και προπαγάνδα
Στις σελίδες του «Παρατηρητή» δημοσιεύθηκαν εκτενή αποσπάσματα από τα διαγγέλματα του Νταίνιτς, τόσο προς τον γερμανικό στρατό όσο και προς τον λαό, όπου με ύφος επιτακτικό και συγκινησιακό, καλούσε σε συνέχιση του πολέμου και «πίστη στον όρκο προς τον Φύρερ».
«Ο Φύρερ έπεσε πιστός εις την μεγάλην του ιδέαν: Την ιδέαν της διασώσεως του λαού του από την ερυθράν απειλήν και την καταστροφήν υπό των Αγγλοαμερικανών. Διά τούτο εθυσίασε την ζωήν του.»
Ο ίδιος ο Νταίνιτς αναλάμβανε, σύμφωνα με το διάγγελμα, «την ανωτάτην διοίκησιν όλων των γερμανικών δυνάμεων ξηράς, θαλάσσης και αέρος» και καλούσε τους στρατιώτες να αποφύγουν κάθε ατομική πρωτοβουλία, τονίζοντας τη σημασία της πειθαρχίας και της ενότητας.
«Ο Φύρερ απέθανεν – ζητώ ο όρκος ή ο όμοιος ή ο μέγιστος»
Στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας της ίδιας εφημερίδας, δημοσιεύθηκε και προκήρυξη του Διοικητή της Οχυράς Θέσεως Κρήτης, Στρατηγού Μίεντσακ, η οποία επαναλάμβανε το ύφος και τα κηρύγματα πίστης του Νταίνιτς.
Με εκφράσεις όπως:
«Η θυσία του Φύρερ μας είναι διαταγή προς συνέχισιν του αγώνος μας. Το μέλλον του λαού μας κρέμεται από τα όπλα μας.»
και
«Ο Φύρερ απέθανεν, ζητώ ο όρκος ή ο όμοιος ή ο μέγιστος!»
ο στρατηγός επιχείρησε να μετατρέψει την είδηση της κατάρρευσης του ναζιστικού καθεστώτος σε κάλεσμα για αταλάντευτη υποταγή και τελική αντίσταση.
Τι συνέβη πραγματικά στο καταφύγιο της Καγκελαρίας
Ωστόσο, η ιστορική πραγματικότητα γύρω από τον θάνατο του Χίτλερ διαφέρει ριζικά από την εικόνα που παρουσίαζε η ναζιστική προπαγάνδα.
Σύμφωνα με την ιστορική έρευνα, που βασίζεται σε μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων και σε έγγραφα που αποδεσμεύτηκαν μεταπολεμικά, ο Αδόλφος Χίτλερ δεν έπεσε «μαχόμενος», αλλά αυτοκτόνησε στις 30 Απριλίου 1945 στο υπόγειο καταφύγιό του στο Βερολίνο, καθώς οι σοβιετικοί στρατιώτες είχαν φτάσει σε απόσταση αναπνοής από την Καγκελαρία.
Ο Χίτλερ, συνοδευόμενος από την Εύα Μπράουν, την οποία είχε νυμφευθεί την προηγούμενη ημέρα, κατανάλωσε δηλητήριο (κυάνιο) και ταυτόχρονα αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι. Η Εύα Μπράουν πέθανε από κατάποση δηλητηρίου.
Οι σωροί τους κάηκαν στο προαύλιο του καταφυγίου με εντολή του Χίτλερ, ώστε να μη συλληφθούν από τους Σοβιετικούς, ενώ την επόμενη ημέρα ο Καρχ Νταίνιτς ανακήρυξε τον εαυτό του αρχηγό του κράτους.
Ο Τύπος της Κατοχής: Πίστη στο ψέμα ως στρατηγική
Ο «Παρατηρητής» και οι αντίστοιχες εφημερίδες της εποχής στην Ελλάδα, υποκείμενες σε απόλυτο γερμανικό έλεγχο, δεν μετέδωσαν ποτέ την αλήθεια.
Παρουσίασαν τον Χίτλερ ως «μάρτυρα του έθνους», προσδίδοντας στο τέλος του διαστάσεις ηρωικού έπους, αναγκαίες για να διατηρηθεί η συνοχή και η πειθαρχία ανάμεσα στους εναπομείναντες Γερμανούς στρατιώτες και συνεργάτες του καθεστώτος.
Τύπος υπό την κατοχή: Όταν οι εφημερίδες υπηρετούσαν το Ράιχ
Τα παραπάνω κείμενα είναι ενδεικτικά του ρόλου που είχε ο Τύπος στα χρόνια της Κατοχής, λειτουργώντας ως προέκταση της γερμανικής διοίκησης. Το ύφος δεν αφήνει περιθώριο αμφιβολίας: πρόκειται για δοξολογική και πλήρως υποταγμένη γραφή, που στόχο είχε τη διατήρηση του ηθικού των Γερμανών στρατιωτών και την ενίσχυση της ιδεολογικής πίστης ακόμη και εν μέσω κατάρρευσης.
Τον Μάιο του 1945, η έκβαση του πολέμου είχε κριθεί. Η ναζιστική Γερμανία βρισκόταν στα πρόθυρα της πλήρους συνθηκολόγησης. Ωστόσο, στις ελεγχόμενες περιοχές – όπως και στην Κρήτη – το επίσημο αφήγημα επέμενε στην «ηρωική πτώση», μετατρέποντας την αυτοκτονία του Χίτλερ σε πράξη ύψιστης θυσίας για τον λαό και το έθνος.
Μια εφημερίδα-ντοκουμέντο της ναζιστικής προπαγάνδας
Το συγκεκριμένο φύλλο του «Παρατηρητή» αποτελεί ιστορικό τεκμήριο της ναζιστικής προπαγάνδας στον ελληνικό Τύπο. Ενσωματώνει πλήρως τη ρητορική του ηρωισμού, της υποταγής, της πειθαρχίας και της δήθεν «υπεράσπισης του δυτικού πολιτισμού από τον μπολσεβικισμό».
Η παρουσία τέτοιων δημοσιεύσεων στον κατοχικό Τύπο της Κρήτης αναδεικνύει και τη συστηματική εργαλειοποίηση των εντύπων ως μέσα ιδεολογικού πολέμου, ακόμα και στις τελευταίες στιγμές του Τρίτου Ράιχ.
“Ο Φύρερ έπεσεν μαχόμενος”
Ο κύριος τίτλος του πρωτοσέλιδου της εφημερίδας “Παρατηρητής”, ημερομηνίας Πέμπτη 3 Μαΐου 1945, είναι:
“Ο Φύρερ έπεσεν μαχόμενος εις την καγκελαρίαν του εις Βερολίνον”
Ολίγον προ του θανάτου του όρισε διάδοχον τον Μέγαν Ναύαρχον Νταίνιτς
Διάγγελμα του Μέγα Ναυάρχου Νταίνιτς προς τον Γερμανικό Στρατό και τον Γερμανικό Λαό
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟΝ
Γερμανικέ στρατέ! Σύντροφοί μου!
Ο Φύρερ έπεσε!
Έπεσε πιστός εις την μεγάλην του ιδέαν: Την ιδέαν της διασώσεως του Λαού του από την ερυθράν απειλήν και την καταστροφήν υπό των Αγγλοαμερικανών. Διά τούτο εθυσίασε την ζωήν του.
Αφού διώρισεν εμέ διάδοχόν του εις την ανωτάτην διοίκησιν του Ράιχ, στρέφομαι προς σας, γερμανοί στρατιώται, και σας ζητώ να συνεχίσετε την μάχην εναντίον του μπολσεβικισμού, μέχρις ότου αι Αγγλικαμερικανικαί δυνάμεις μας επιτρέψουν να συνεχίσωμεν από κοινού τον αγώνα διά την Γερμανίαν.
Απομακρυνθήτε από κάθε ατομικήν πρωτοβουλίαν και ακολουθείτε τας διαταγάς μου εν προσεγγίσει και πεποιθήσει.
Η πειθαρχία και η εκτέλεσις των διαταγών δύνανται μόνον να εξασφαλίσουν την συνέχισιν του αγώνος προς το καλόν του λαού μας. Μόνον διά της πειθαρχίας και της μάχης, θα διατηρήσωμεν το πεπρωμένον του λαού μας εις τας χείρας μας.
Ο καθένας θέτει την ζωήν του υπό την διάθεσίν μου διά να εξυπηρετήσει τον αγώνα του γερμανικού έθνους.
Η πατρίς μας, η Γερμανία, θα επιζήσει, μόνον εάν δώσωμεν το παράδειγμα της πειθαρχίας, της καθαρότητος και του αγώνος.
Μαζί με τους στρατιώτας μας των Ενόπλων Δυνάμεων, όλοι οι άνδρες και αι γυναίκες του λαού μας, οι οποίοι με την εργασίαν των θα εξασφαλίσουν την επιβίωσιν του λαού και της χώρας, οφείλουν να συμβάλουν εις το μέγιστον καθήκον.
Εγώ αναλαμβάνω την ανωτάτην διοίκησιν όλων των Γερμανικών Δυνάμεων ξηράς, θαλάσσης και αέρος. Η μεγίστη πειθαρχία απαιτείται από όλους.
Μόνον εάν είμεθα άγρυπνοι και γενναίοι, θα κατορθώσωμεν να επιζήσωμεν.
Η ζωή του Φύρερ και ο ηρωικός του θάνατος μας επιβάλλουν να συνεχίσωμεν την μάχην προς όφελος του γερμανικού λαού.
Μέγας Ναύαρχος ΝΤΑΙΝΙΤΣ
Προκήρυξις του Διοικητού της Οχυράς Θέσεως Κρήτης προς τους Στρατιώτας του
ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ!
Ο Φύρερ έπεσε προ του εχθρού! Διά τούτου τετραπλασίασε τα στρατιωτικά του μεγέθη. Το όραμα, το μεγαλείον και η πραγματικότης της μάχης. Με βαθύτατον σεβασμόν και όλως υποτακτικώς υπακούομεν εις το μέγιστον, εις την υπέρτατην θυσίαν του.
Πιστεύομεν και είμεθα βέβαιοι ότι η θυσία του Φύρερ μας είναι διαταγή προς συνέχισιν του αγώνος μας. Το μέλλον του λαού μας κρέμεται από τα όπλα μας.
Η πίστη εις τον Φύρερ και η απόφασις να μην λυγίσωμεν αποτελούν την εγγύησιν διά την επιβίωσιν του έθνους μας.
Ο Φύρερ απέθανεν, ζητώ ο όρκος ή ο όμοιος ή ο μέγιστος!
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΟΧΥΡΑΣ ΘΕΣΕΩΣ ΚΡΗΤΗΣ
Στρατηγός ΜΙΕΝΤΣΑΚ
Αυτά τα δύο κείμενα είναι χαρακτηριστικά της τελευταίας φάσης της ναζιστικής Γερμανίας, λίγο πριν από την οριστική παράδοσή της. Ο τόνος τους είναι προπαγανδιστικός, με έμφαση στην πίστη, την πειθαρχία και τη συνέχιση του αγώνα, ακόμη και μετά τον θάνατο του Χίτλερ.
