Δογματική έριδα ή πολιτική διαμάχη; Μετά από 55 χρόνια προετοιμασίας η ιστορική Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας καταρρέει λόγω ενός ακήρυχτου πολέμου ισχύος μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων
Θα έπρεπε να αποτελεί σημείο ενότητας• όμως κινδυνεύει να γίνει αφορμή διχασμού. Λίγο πριν από την πρώτη Σύνοδο όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών μετά από 1200 χρόνια ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος καλεί της ηγεσία της Εκκλησίας της Ρωσίας σε έκτακτη συνέλευση. Σε μία αίθουσα πεποικιλμένη με χρυσή διακόσμηση οι αρχιερείς αποφασίζουν εάν θα συμμετάσχει η μεγαλύτερη ορθόδοξη Εκκλησία στην ιστορική συνάντηση. Το αποτέλεσμα: άρνηση. Ο λόγος: μια εκκλησιαστική διαμάχη στα παρασκήνια, η οποία πυροδοτείται από την πολιτική κρίση ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση.
Η Σύνοδος της Κρήτης θα έπρεπε να αποτελέσει τρανό μήνυμα ενότητας της Ορθοδοξίας, η οποία είναι διαιρεμένη ανάμεσα σε αυτόνομες και ημιαυτόνομες τοπικές Εκκλησίας. Παρόμοια συνάντηση είχε πραγματοποιηθεί το 787 στη Νίκαια, το Ιζνίκ της σημερινής Τουρκίας.
Ο Μητροπολίτης Ιλαρίων από το Πατριαρχείο της Μόσχας κατακρίνει την επιμονή των Ελλήνων να πραγματοποιήσουν τελικά τη Σύνοδο: «Δεν θα ευοδωθεί» πιστεύει. «Θα έπρεπε να συμμετάσχουν όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, μόνο τότε οι αποφάσεις της Συνόδου θα ήταν έγκυρες» τονίζει ο αρχιερέας με την πυκνή μαύρη γενειάδα. Η Μόσχα επιθυμεί την αναβολή της Συνόδου, ώσπου να ξεκαθαριστούν κάποια θέματα, αν και η συνάντηση προετοιμάζεται ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1961. Από την πλευρά του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εκτιμά ότι η αναβολή οφείλεται σε έναν αγώνα ισχύος από την πλευρά της Μόσχας. «Θα ήθελαν να γίνουν η τρίτη Ρώμη, επειδή έχουν τη δύναμη» λέγεται στους ελληνικούς εκκλησιαστικούς κύκλους.
Οι Εκκλησίες στη δίνη της ουκρανικής κρίσης
Ο αγώνας για άσκηση επιρροής των μεγάλων επί των μικρότερων εκκλησιών σιγοκαίει εδώ και δεκαετίες στα παρασκήνια. Οι παρατηρητές μιλούν για έναν πόλεμο ανάμεσα στις φιλελεύθερες (Κωνσταντινούπολη) και τις αντιφιλελεύθερες (Μόσχα) τάσεις. Πρόκειται για έναν πόλεμο που αναθερμαίνεται από τη διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας και Ρωσίας και Δύσης.
Το ζήτημα είναι κυρίως εμφανές στην Ουκρανία. Εκεί το Πατριαρχείο Κιέβου θεωρεί ότι θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την ίδρυση μιας αυτόνομης ενωμένης Εκκλησίας, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε διαμάχη με τη Ρωσία για την κυριαρχία στην πρώην σοβιετική δημοκρατία. Από την πλευρά του το Πατριαρχείο Μόσχας εγείρει αξιώσεις για συγκεκριμένα μοναστήρια και εκκλησιαστικές κοινότητες της Ουκρανίας.
Μέσα σε όλα αυτά υφέρπει η έριδα με τη Μόσχα για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και ο πόλεμος με τους φιλορώσους αποσχιστές στα ανατολικά. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο ζήτησε πρόσφατα την αναγνώριση του Πατριαρχείου Κιέβου από την Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο η επιρροή του Βαρθολομαίου είναι περιορισμένη σε σχέση με τη δύναμη του Κύριλλου που έχει ένα ποίμνιο 100 εκατομμυρίων πιστών.
Ο Κύριλλος, ο Πούτιν και η Δύση
Επιπλέον η Κωνσταντινούπολη τάσσεται υπέρ μιας κοινής πολιτικής με την Αρχιεπισκοπή Αμερικής, η οποία διατηρεί άριστες σχέσεις με τον Λευκό Οίκο. Ο Κύριλλος από την πλευρά του είναι έμπιστος του Βλαντιμίρ Πούτιν και υποστηρικτής των ιδεών του για την αποκήρυξη των δυτικών αξιών και των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Σε αυτό το πλαίσιο οι παρατηρητές μιλούν για έναν «Ψυχρό Πόλεμο της Ορθοδοξίας».
Σαν να μην ήταν αρκετά όλα αυτά, οι Εκκλησίες ερίζουν και για τις θέσεις των Πατριαρχών στη Σύνοδο. Ενώ οι Έλληνες διοργανωτές επιθυμούν να κάθεται στην κεφαλή της τραπέζης ο Βαρθολομαίος, οι σλαβόφωνες Εκκλησίες αποδοκίμασαν αυτή την επιλογή. «Πρόκειται για παπικές πρακτικές» διαμαρτύρονται οι επικριτές, καθώς αυτό είναι ενάντια στην αρχή της ισοτιμίας ανάμεσα στους προκαθήμενους των Εκκλησιών.
Ίσως τελικά η Μόσχα επιδιώξει κάποια στιγμή στο μέλλον να γίνει η ιστορική Σύνοδος στη Ρωσία. Τα αρχικά σχέδια για διεξαγωγή της Συνόδου στην Κωνσταντινούπολη είχαν άλλωστε καταρρεύσει, λόγω της έντασης μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας μετά την κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού. Η Κρήτη ήταν ένας συμβιβασμός, ο οποίος ωστόσο δεν έμελλε να διαρκέσει.
skai.gr – DW – dpa/ Δημήτρης Ελευθεράκης