Του Γιάννη Τόλιου *
Το ζήτημα των «γερμανικών επανορθώσεων» βρίσκεται και πάλι στην επικαιρότητα. Πρόκειται για ένα ζήτημα ηθικό, οικονομικό και άκρως πολιτικό. Η στάση των πολιτικών δυνάμεων της χώρας απέναντι στις «γερμανικές επανορθώσεις» προσδιορίζει διαχρονικά τη στάση τους σε ένα κρίσιμο ζήτημα εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, προστασίας και σεβασμού της αξιοπρέπειας του ελληνικού λαού.
Κατοχικό δάνειο και ύψος επανορθώσεων
Το ύψος των απαιτήσεων για «επανορθώσεις» της Γερμανίας, αφορά αποκλειστικά το οικονομικό κόστος (ζημιές) που προκάλεσαν οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής στη χώρα και στον ελληνικό λαό στη διάρκεια του 1941-44 και δεν περιλαμβάνουν απαιτήσεις αποζημίωσης για την απώλεια ανθρώπινων ζωών (ηθική βλάβη/ψυχική οδύνη). Σημαντικό μέρος των ζημιών αποτελεί το «κατοχικό δάνειο», το οποίο έχει αφετηρία την απόφαση της Συνδιάσκεψη της Ρώμης μεταξύ των κατοχικών δυνάμεων Γερμανίας-Ιταλίας στις 14/3/1942. Η Συμφωνία γνωστοποιήθηκε στην Ελλάδα στις 23/3/42 και προέβλεπε τα εξής:
Πρώτον, η ελληνική κυβέρνηση υποχρεώνεται να καταβάλει κάθε μήνα 1.500 εκατ.δρχ. (εξ’ ημισείας σε Γερμανία και Ιταλία), για την κάλυψη των δαπανών διαβίωσης των στρατευμάτων κατοχής.! Δεύτερον, υποχρεώνεται να παρέχει καθ’ υπέρβαση του συγκεκριμένου ποσού και «πιστώσεις» (δάνειο), η εξόφληση των οποίων θα γινόταν απροσδιόριστα στο μέλλον. Η Συμφωνία είχε αναδρομική ισχύ από 1.1.1942
Σύμφωνα με επίσημη έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Γ.Λ.Κ.) και της Τράπεζας της Ελλάδος (Τ.τ.Ε.),1 το ύψος των «πιστώσεων» (κατοχικού δανείου) στο διάστημα 1/1/1942, ως την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα (τέλος Οκτώβρη 1944), ανήλθαν σε 1.530 δις δρχ. (ή 32,2 δις σε δραχμές σταθερής αγοραστικής αξίας 1941). Το συγκεκριμένο «κατοχικό δάνειο» σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς, στο τέλος 2014, ανέρχονταν σε 13 δις δολάρια, ή σε 10,4 δις ευρώ.!
Όσον αφορά το συνολικό ύψος των απαιτήσεων για «γερμανικές επανορθώσεις», σύμφωνα με την Έκθεση του ΓΛΚ (σελ. 176), ανέρχονται σε 341 δις € με βάση το πλαίσιο υπολογισμών της «Συνδιάσκεψης των Παρισίων» του 1946, ενώ με βάση αρχειακό υλικό το ύψος τους εκτιμάται σε 278 δις ευρώ.! Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό που η διεκδίκηση του δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανένα νομικό κείμενο ή διεθνή σύμβαση.
Αντιρρήσεις από πλευράς Γερμανίας
Ωστόσο από την πλευρά γερμανικών αρχών θεωρούν το θέμα «λήξαν», προβάλλοντας τριών ειδώναντιρρήσεις.
Πρώτον, ότι στη συμφωνία 4+2 το 1990 μεταξύ των τεσσάρων δυνάμεων (ΗΠΑ-Αγγλία-Γαλλίας-Ρωσίας και των δύο γερμανικών κρατών) προβλέπει ότι η ενωμένη πλέον Γερμανία απαλλάσσεται των πολεμικών αποζημιώσεων. Όμως η συγκεκριμένη Συμφωνία δεν δεσμεύει την Ελλάδα, άρα η αμφισβήτηση καταβολής των αποζημιώσεων είναι απολύτως αβάσιμη.!!!
Η δεύτερη αφορά τη λήψη δανείου της Ελλάδας το 1959 από την τότε Δυτ.Γερμανία, ύψους 200 εκατ. μάρκων και 115 εκατ. μάρκων (συνολικά 315 εκατ.μάρκων). Όμως το συγκεκριμένο δάνειο έγινε με όρους αγοράς (20ετή εξόφληση και επιτόκιο αρκετά υψηλό 6%) και σε καμιά περίπτωση δεν συνιστά βοήθεια, ούτε πολύ περισσότερο αποζημίωση.!!
Τέλος, η τρίτη συνδέει τις αποζημιώσεις με τη συμφωνία του Λονδίνου το 1953, που έγινε ρύθμιση του γερμανικού χρέους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, και την οποία επικαλούνται ορισμένοι γερμανοί (Χ.Ρίχτερ στο Σκάϊ με Α.Παπαχελά). Ωστόσο με τη συγκεκριμένη συμφωνία,2 απλώς ανεστάλλει η καταβολή αποζημιώσεων στην Ελλάδα ως την οριστική ενοποίηση των δύο Γερμανιών, αλλά ουδέποτε χάρισε, ούτε φυσικά και διέγραψε τις διεκδικήσεις.!!
Μεγάλες ευθύνες για την ολιγωρία διεκδίκησης των γερμανικών επανορθώσεων υπάρχουν εκ μέρους των ελληνικών κυβερνήσεων όλης της μεταπολεμικής περιόδου, που δεν διεκδίκησαν μεθοδικά και σθεναρά την καταβολή των επανορθώσεων (προφανώς γιατί πολλοί αστοί πολιτικοί ….μιλούσαν γερμανικά).! Ακόμα κι όταν διάφορα γεγονότα έφερναν το ζήτημα στο προσκήνιο, περιορίζονταν κατά κανόνα σε επικοινωνιακού τύπου ενέργειες και πρακτικές. Δυστυχώς κάτι ανάλογο επαναλήφθηκε και από τη μνημονιακή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία αδιαφόρησε να στηρίξει στο Ευρωκοινοβούλιο Αναφορά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ/ΔΣΕ) για τις γερμανικές επανορθώσεις (έκανε εκπρόθεσμη παρέμβαση στις 9/9/16), με αποτέλεσμα να υπάρξει αρνητική απόφαση της Επιτροπής Αναφορών της Ευρωβουλής.
De Jure και De Facto διεκδίκηση των επανορθώσεων
Ασφαλώς η στήριξη στις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου για τη διεκδίκηση των «επανορθώσεων» έχει μεγάλη σημασία. Αλλά είναι γνωστή και η ρήση ότι «η ισχύς και όχι η αλήθεια ορίζει το νόμο» (autoritas non veritas facit legen). Στη σημερινή κατάσταση που βρισκόμαστε, μόνο ντε φάκτο καταστάσεις μπορούν να αναγκάσουν τους γερμανούς να σκεφτούν λογικά, με βάση το διεθνές δίκαιο.
Δηλαδή, όσο η Ελλάδα είναι δέσμια των Μνημονίων και της εφαρμογής των κάθε τόσο προαπαιτούμενων για να λάβει τη δόση των τοκογλυφικών δανείων – τα οποία δεν έχουν σχέση με τη σωτηρία του ελληνικού λαού αλλά με τη σωτηρία της ευρωζώνης – δεν πρόκειται να δεχτούν την καταβολή πολεμικών επανορθώσεων. Επίσης δεν πρόκειται να δεχτούν καμιά ουσιαστική απομείωση του τεράστιου δημόσιου χρέους, για τη δημιουργία του οποίου έχουν τεράστιες ευθύνες τόσο η εγχώρια ολιγαρχία όσο και οι υπερεθνικές ελίτ Βρυξελών και Βερολίνου.
Μόνο η άρνηση πληρωμής των τοκοχρεολυσίων του δημόσιου χρέους και η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, με ανάκτηση του δικαιώματος άσκησης οικονομικής πολιτικής, και ουσιαστική ανάκτηση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας με συγκρότηση αριστερής-αντιμνημοναικής κυβέρνσης, μπορούμε να πιέσουμε για διαγραφή του δημόσιου χρέους και για τη διεκδίκηση των γερμανικών επανορθώσεων, έστω κι αν αυτό στην πράξη καταλήξει σε κάποιου είδους συμψηφισμό μεταξύ «επανορθώσεων» και δημόσιου χρέους.!!
1. Αναλυτικότερα βλ. «Προσδιορισμός αξιώσεων από τις γερμανικές επανορθώσεις και το κατοχικό δάνειο», Έκθεση Καρακούση, 2014, εκδόσεις «Βήμα», Αθήνα
2. Αναλυτικότερα βλ., «Treaty on the Final Settlement with respect to Germany» (Moscow, 12 September 1990) «Declaration suspending the Operation of Quadripartite Rights and Responsibilities», (New York, 1 October 1990), Treaty Series No.88 (1991).
*Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών, συντονιστής ΜΑΧΩΜΕ και το κείμενο αποτελεί σημεία της παρέμβασης στην εκδήλωση της ΛΑΕ για τις «Γερμανικές Επανορθώσεις», στις 5.10.16, στην Αθήνα
