Πάπας Φραγκίσκος, ο πρώτος Λατινοαμερικάνος Πάπας στην ιστορία, πέθανε σε ηλικία 88 ετών, μία ημέρα μετά την τελευταία του δημόσια εμφάνιση την Κυριακή του Πάσχα.

Κατά τη διάρκεια της 12ετούς θητείας του, ο Φραγκίσκος αναδείχθηκε σε σημαντικό παράγοντα αλλαγής για την Καθολική Εκκλησία, έχοντας αναλάβει το 2013 ένα Βατικανό σε κρίση μετά την παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου XVI.

Γεννημένος ως Jorge Mario Bergoglio στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής από Ιταλούς μετανάστες, επηρεάστηκε βαθιά από τη γιαγιά του Rosa που είχε ενεργό δράση κατά του φασισμού του Μουσολίνι. Χειροτονήθηκε Ιησουίτης ιερέας το 1969, σε μια περίοδο μεγάλης αναταραχής για τη Λατινική Αμερική.

Από την αρχή της θητείας του, ο Φραγκίσκος σηματοδότησε το ταπεινό του προφίλ: πλήρωνε τον λογαριασμό του ξενοδοχείου του, χρησιμοποιούσε ένα απλό αυτοκίνητο και προτίμησε να μείνει σε ξενώνα αντί για τα πολυτελή παπικά διαμερίσματα. Σε μια συμβολική κίνηση, έπλυνε τα πόδια μιας νεαρής μουσουλμάνας κατά τη διάρκεια τελετουργικού της Μεγάλης Εβδομάδας σε φυλακή νέων.

Διάλεξε μόνος του το «Φραγκίσκος»

Το κανονικό του όνομα είναι Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο. Το «Φραγκίσκος» το επέλεξε για να τιμήσει τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης της Ιταλίας. Ο Πάπας είχε ιταλική καταγωγή, αλλά γεννήθηκε στην Αργεντινή από μετανάστες. Ο πατέρας του ήταν ιδιωτικός υπάλληλος και η μητέρα του έκανε οικιακά. Ηταν μάλιστα ο πρώτος Λατινοαμερικανός Πάπας, καθώς για 1.200 χρόνια, την θέση του ποντίφικα κατείχαν μόνο ευρωπαίοι.

Δούλεψε ως πορτιέρης σε κλαμπ

Ο Πάπας όταν σπούδαζε στο Μπουένος Αϊρες, ξεκίνησε παράλληλα να δουλεύει. Αρχικά έτριβε πατώματα σε γραφεία και στη συνέχεια έγινε πορτιέρης σε κλαμπ. Η εμπειρία του αυτή είπε, κάποτε, ότι τον οδήγησε στην Εκκλησία.

Ποδοσφαιρόφιλος και καλός τερματοφύλακας

Ο Πάπας ως… κλασικός Αργεντινός, λατρεύει το ποδόσφαιρο. Μάλιστα, στα νιάτα του ήταν εξαιρετικός τερματοφύλακας. «Το ότι έπαιξα τερματοφύλακας ήταν μεγάλο σχολείο για μένα, γιατί μου έμαθε ότι πρέπει να είμαι σε ετοιμότητα για κάθε κίνδυνο που ερχόταν» είχε πει.

Υποστηρικτής της Σαν Λορέντζο και ένθερμος υποστηρικτής της εθνικής Αργεντινής, αν και στο ερώτημα… Μέσι ή Μαραντόνα, ο ίδιος κάποτε απάντησε «Πελέ».

«Παρακολούθησα και τους τρεις. Σπουδαίοι όλοι τους. Ο Μαραντόνα όμως απέτυχε ως άνθρωπος, ξέφυγε και κανείς δεν στάθηκε δίπλα του να τον βοηθήσει. Οταν έγινε ποντίφικας ήρθε να με επισκεφτεί. Εφυγε άσχημα από τη ζωή» δήλωσε μετά τον θάνατο του Μαραντόνα.

«Ο Μέσι είναι εξαιρετικός, αλλά ο Πελέ ήταν σπουδαίος και με μεγάλη καρδιά» πρόσθεσε.

Η… ατρόμητη στιγμή του στην πανδημία

Κάθε πρωί, στις 6:00 π.μ., ο Πάπας Φραγκίσκος τελούσε Λειτουργία στο παρεκκλήσι της κατοικίας του στην Casa Santa Marta. Ηταν κάτι που δεν έπαψε να το κάνει ποτέ. Οπως ποτέ, όποια εμπόδια και αν υπήρχαν, δεν ματαίωνε λειτουργία.

Από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές του ως ποντίφικας, ήταν στις 27 Μαρτίου 2020, όταν κατά την διάρκεια του lockdown λόγω κορωνοϊού,  στάθηκε όρθιος μόνος του σε μια άδεια, βροχερή πλατεία του Αγίου Πέτρου. Ο Πάπας, τελώντας μια τελετή, ευλόγησε όλο τον κόσμο σε μια στιγμή μεγάλης απόγνωσης, παρουσιάζοντας τον Χριστό ως τη μοναδική πηγή ζωής και ελπίδας του πλανήτη.

Το… έσκαγε από το Βατικανό τα βράδια για να βοηθήσει άπορους

Για αρκετό καιρό, το διάστημα 2012-2013, κυκλοφορούσε η φήμη πως… το έσκαγε τα βράδια από το Βατικανό. Το νέο είχε διαρρεύσει στον Τύπο και αυτό που κυρίως ανησυχούσε, ήταν η ασφάλειά του. Η… διαφορετικότητά του όμως ήταν αυτή που τον έκανε να ξεχωρίζει. Οπως έγινε γνωστό πριν δέκα χρόνια περίπου, ο Πάπας Φραγκίσκος, ντυνόταν ως… απλός ιερέας και έφευγε «κρυφά» τη νύχτα, πηγαίνοντας σε άστεγους στη Ρώμη για να βοηθήσει οργανώσεις που μοίραζαν φαγητό και ρούχα ή ακόμη και χρήματα.

Άλλα στοιχεία για την προσωπικότητα του Πάπα Φραγκίσκου

  • Σπούδασε φιλοσοφία και έχει Masters στη χημεία
  • Λάτρευε να χορεύει με την σύντροφό του ταγκό, έως ότου ανακάλυψε την αγάπη του για την θρησκεία
  • Οταν σπούδαζε μαγείρευε μόνος του τα γεύματά του και πήγαινε με το λεωφορείο στο πανεπιστήμιο
  • Οταν πήρε το χρίσμα του Πάπα, ταξίδεψε σε οικονομική πτήση, κουβαλώντας μόνος του τις βαλίτσες του
  • Παρά την εκλογή του ως Ποντίφικας, δεν ήθελε να φορέσει την κόκκινη ενδυμασία, αλλά προτιμούσε τη δική του, λευκή, μαζί με τα μαύρα παπούτσια που είχε φέρει από την Αργεντινή.

Μετανάστες, Λέσβος και Μεσόγειος: «νεκροταφείο χωρίς ταφόπλακες»

Ο Πάπας Φραγκίσκος έχει αναφερθεί επανειλημμένα με έντονο και συγκινητικό τρόπο στο προσφυγικό ζήτημα και στην Ελλάδα. Οι επισκέψεις του στη Λέσβο έχουν αφήσει ισχυρό αποτύπωμα.

Στην πρώτη επίσκεψη στη Λέσβο επισκέφθηκε το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Μόρια, συνοδευόμενος από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Κατά την επίσκεψη, εξέφρασε τη συμπαράστασή του στους πρόσφυγες και δήλωσε: «Δεν είστε μόνοι». Ως συμβολική πράξη αλληλεγγύης, πήρε μαζί του 12 Σύρους μουσουλμάνους πρόσφυγες στη Ρώμη.

Πέντε χρόνια αργότερα, ο Πάπας επέστρεψε στη Λέσβο και επισκέφθηκε το νέο Κέντρο Υποδοχής στο Μαυροβούνι. Κατά την επίσκεψη, χαρακτήρισε την αδιαφορία απέναντι στους μετανάστες ως «ναυάγιο του πολιτισμού» και τόνισε ότι η Μεσόγειος έχει μετατραπεί σε «νεκροταφείο χωρίς ταφόπλακες».

Επέκρινε την εκμετάλλευση των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς και κάλεσε την Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις ρίζες του προβλήματος, όπως οι πόλεμοι και η φτώχεια, αντί να στοχοποιεί τους ίδιους τους πρόσφυγες.

Το 2019, ο Πάπας Φραγκίσκος επαίνεσε τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, για τη στάση του στο προσφυγικό ζήτημα. Σε δηλώσεις του, ανέφερε ότι ο Τσίπρας του είχε πει: «Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πάνω από τις συμφωνίες», προσθέτοντας ότι αυτή η φράση «αξίζει το Νόμπελ». Ο Α. Τσίπρας είχε προταθεί τότε για το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω της συμφωνίας των Πρεσπών.

Ο Πάπας υπογράμμισε ότι η Ευρώπη χτίστηκε από μετανάστες και ότι αυτό αποτελεί πλούτο της.

Για τη Γάζα και τον πόλεμο

Μόλις τον Ιανουάριο του 2025, χαρακτήρισε την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας «πολύ σοβαρή και ντροπιαστική»: «δεν μπορούμε με κανέναν τρόπο να δεχτούμε τους βομβαρδισμούς αμάχων». Προηγουμένως είχε επικριθεί από έναν Ισραηλινό υπουργό επειδή ζήτησε να διεξαχθεί έρευνα για το αν η στρατιωτική εκστρατεία της χώρας στη Γάζα συνιστά γενοκτονία.

Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν σφοδρός επικριτής του πολέμου. Καταδίκασε την «αποκρουστική» εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά κάλεσε την Ουκρανία να «έχει το θάρρος να υψώσει τη λευκή σημαία». Αυτό το τελευταίο αυτό σχόλιο, μαζί με την προτροπή του προς τους Ρώσους νέους να θυμούνται την «κληρονομιά» τους ως κληρονόμοι μιας «μεγάλης, φωτισμένης ρωσικής αυτοκρατορίας», προκάλεσε την οργή των Ουκρανών και ανάγκασε το Βατικανό να κάνει πίσω.

Για την κλιματική κρίση

Με την εγκύκλιο Laudato Si’ (2015) έγινε ο πρώτος Πάπας που μίλησε τόσο ρητά για την ανάγκη οικολογικής δικαιοσύνης, καταγγέλλοντας το οικονομικό σύστημα ως αιτία καταστροφής του περιβάλλοντος. Ζήτησε αλλαγή του τρόπου ζωής και επανάσταση στις συνειδήσεις.

Ο Φραγκίσκος οδήγησε την εκκλησία σε νέα κατεύθυνση, προσεγγίζοντας περιθωριοποιημένες ομάδες όπως μετανάστες, φτωχούς, άστεγους, θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και ομοφυλόφιλους καθολικούς. Ταξίδεψε σε περισσότερες από 40 χώρες, συχνά επισκεπτόμενος απομακρυσμένες και ξεχασμένες περιοχές, και προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις με την Κίνα, με μουσουλμάνους κληρικούς και άλλους χριστιανικούς ηγέτες.

Μεταρρυθμίσεις και προκλήσεις

Μετά από αρχικές δυσκολίες, έλαβε ισχυρά μέτρα για την αντιμετώπιση σεξουαλικής κακοποίησης από Καθολικούς κληρικούς, θεσπίζοντας νέους κανόνες που απαιτούσαν λογοδοσία από την καθολική ιεραρχία, αν και δεν επέβαλε το επίπεδο διαφάνειας που ζητούσαν πολλοί υποστηρικτές του.

Μετατόπισε την έμφαση της εκκλησίας από διχαστικά ζητήματα όπως η άμβλωση και η ομοφυλοφιλία σε παγκόσμια προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια και η μετανάστευση. Το 2019, γονάτισε μπροστά στους ηγέτες του Νότιου Σουδάν, φιλώντας τα παπούτσια τους και εκλιπαρώντας για ειρήνη. Αργότερα, μίλησε υπέρ της Ουκρανίας στον πόλεμο με τη Ρωσία.

Αντιπαραθέσεις και αντίσταση

Η προσπάθεια του Φραγκίσκου να ανατρέψει το status quo δημιούργησε πολλούς εχθρούς. Υποβίβασε συντηρητικούς αξιωματούχους, περιόρισε τη χρήση της λατινικής λειτουργίας, έδωσε χώρο σε λαϊκούς και γυναίκες σε σημαντικές συναντήσεις, επέτρεψε την ευλογία ομόφυλων ζευγαριών και υποστήριξε τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων.

Η αντίσταση εναντίον του εξελίχθηκε από σιωπηρή σε ολοκληρωτική, με επικεφαλής τον Αμερικανό Καρδινάλιο Raymond L. Burke, ο οποίος θεωρούσε το συμπεριληπτικό όραμα του Φραγκίσκου ως αποδυνάμωση του δόγματος.

Στα τελευταία του χρόνια, παρά τα προβλήματα υγείας με το γόνατο του, μια χειρουργική επέμβαση στο έντερο και αναπνευστικές παθήσεις που τον ανάγκασαν να χρησιμοποιεί μπαστούνι και αναπηρικό αμαξίδιο, συνέχισε να ταξιδεύει και να υπερασπίζεται τις αξίες του.

Διαρκής κληρονομιά

Μία από τις σημαντικότερες κληρονομιές του Φραγκίσκου είναι η αναμόρφωση της ηγετικής δομής της εκκλησίας. Μετέτρεψε το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, διορίζοντας περισσότερους από τους μισούς ψηφοφόρους που θα εκλέξουν τον διάδοχο του, κάνοντάς το λιγότερο λευκό και λιγότερο ιταλικό.

Διόρισε τον πρώτο Αφροαμερικανό καρδινάλιο και προώθησε μια ποικιλόμορφη ηγεσία που μοιραζόταν το ποιμαντικό του όραμα.

Αντίθετα με τους προκατόχους του που πίστευαν στη συγκέντρωση εξουσίας στη Ρώμη, ο Φραγκίσκος προώθησε μια συλλογική, αποκεντρωμένη προσέγγιση. Εξουσιοδότησε τους τοπικούς επισκόπους να λαμβάνουν αποφάσεις για λειτουργικά ζητήματα και εξέτασε τη δυνατότητα χειροτονίας παντρεμένων ανδρών σε περιοχές με έλλειψη ιερέων.

Επιτέλεσε σημαντικό διπλωματικό έργο, βοηθώντας στη συμφιλίωση μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας και συμβάλλοντας στην ειρηνευτική διαδικασία της Κολομβίας. Το 2018, επισημοποίησε τη θέση της εκκλησίας κατά της θανατικής ποινής.

Ο Πάπας Φραγκίσκος άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην Καθολική Εκκλησία, προωθώντας μια πιο ανοιχτή, συμπονετική και αποκεντρωμένη προσέγγιση. Η ζωή και το έργο του σηματοδοτούν μια εποχή σημαντικών αλλαγών που θα επηρεάζουν την πορεία της εκκλησίας για πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του.

Το ερώτημα τώρα είναι αν ο διάδοχος του θα συνεχίσει στο δρόμο που άνοιξε ο πιο προοδευτικός Πάπας της ιστορίας.

Η επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του

Ο καρδινάλιος Γιόζεφ Φάρελ, προσωρινός διοικητής του Βατικανού, ανακοίνωσε επίσημα τον θάνατο του πάπα Φραγκίσκου με την ακόλουθη γραπτή δήλωση:

«Αγαπητές αδελφές και αδελφοί, με βαθύ πόνο πρέπει να ανακοινώσω τον θάνατο του Αγίου Πατέρα μας Φραγκίσκου. Στις 7:35 σήμερα το πρωί, ο επίσκοπος της Ρώμης Φραγκίσκος επέστρεψε στον Οίκο του Πατρός. Το σύνολο της ζωής του αφιερώθηκε στην υπηρεσία προς τον Κύριο και την Εκκλησία του.

Μας δίδαξε να ζούμε τις αξίες του Ευαγγελίου με πίστη, θάρρος και οικουμενική αγάπη. Ειδικά υπέρ των φτωχότερων και περιθωριοποιημένων. Με απεριόριστη ευγνωμοσύνη για το παράδειγμά του, πραγματικού μαθητή του Κυρίου Ιησού, παραδίδουμε την ψυχή του πάπα Φραγκίσκου στην πλήρη ελέους αγάπη του Θεού».

Δείτε Live από την πλατεία του Αγίου Πέτρου:

Τα σοβαρά προβλήματα υγείας

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του Πάπα Φραγκίσκου είχαν σημαδευτεί από σοβαρά προβλήματα υγείας και επαναλαμβανόμενες εισαγωγές στο νοσοκομείο.

Στις 14 Φεβρουαρίου, ο Ποντίφικας εισήχθη στο νοσοκομείο για θεραπεία βρογχίτιδας. Λίγες ημέρες αργότερα, οι γιατροί ανακοίνωσαν ότι έπασχε από πνευμονία και χρειάστηκε μεταγγίσεις αίματος, καθώς οι εξετάσεις έδειξαν χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων, κατάσταση που σχετίζεται με αναιμία.

Στις 22 Φεβρουαρίου, το Βατικανό ανακοίνωσε ότι η κατάστασή του ήταν κρίσιμη λόγω παρατεταμένης αναπνευστικής κρίσης, η οποία απαιτούσε χορήγηση οξυγόνου υψηλής ροής. Την επομένη, οι γιατροί εντόπισαν και ήπια νεφρική ανεπάρκεια.

Ο Πάπας παρέμεινε νοσηλευόμενος μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου, με τους γιατρούς να περιγράφουν την κατάστασή του ως «περίπλοκη». Στις 6 Μαρτίου ακούστηκε για πρώτη φορά η φωνή του μετά την εισαγωγή του, σε ηχητικό μήνυμα όπου ευχαρίστησε όσους προσεύχονταν για εκείνον και πρόσθεσε: «Είμαι μαζί σας από εδώ».

Την Κυριακή του Πάσχα, εμφανίστηκε δημόσια και χαιρέτισε τους πιστούς, μόλις μία ημέρα μετά τη συνάντησή του με τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς.

tvxs.gr, topontiki.gr