Αποκαλυπτική έρευνα του Παρατηρητηρίου Φορολογίας της ΕΕ που παρουσιάστηκε στη χώρα μας από το Eteron-Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με το EU Tax Observatory, αποκαλύπτει τις πρακτικές που μεταχειρίζονται οι πλούσιοι του κόσμου για να κρύβουν τα εισοδήματά τους.
Σύμφωνα με την έκθεση «Global Tax Evasion Report 2024», συνολικά 3.000 δισεκατομμυριούχοι της υφηλίου κινούνται στα «όρια της νομιμότητας» αξιοποιώντας νομικά παραθυράκια και εταιρείες-κελύφη, πληρώνοντας ψίχουλα σε φόρους συγκριτικά με τους υπόλοιπους φορολογούμενους.
Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στη μάχη κατά της παγκόσμιας φοροδιαφυγής -με την υιοθέτηση της αυτόματης ανταλλαγής τραπεζικών πληροφοριών και την εφαρμογή του παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% από 140 χώρες της υφηλίου-, οι πολυεθνικές εταιρείες και δισεκατομμυριούχοι ιδιώτες συνεχίζουν να μην πληρώνουν τον φόρο που τους αναλογεί.
Οι δισεκατομμυριούχοι απολαμβάνουν έτσι πραγματικό φορολογικό συντελεστή ίσο μόλις με το 0-5% του πλούτου τους. Την ίδια στιγμή οι φόροι εισοδήματος των πιο πλούσιων πολιτών που δεν αξιοποιούν τα παραπάνω «παραθυράκια» κυμαίνονται από 20% έως 50%.
Προλογίζοντας την έκθεση, ο Νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς ανέφερε ότι η αδικία στη φορολογία ενέχει κίνδυνο για τη δημοκρατία. «Αν οι πολίτες δεν πιστεύουν ότι όλοι πληρώνουν το μερίδιο φόρων που τους αναλογούν -και ειδικά αν διαπιστώνουν ότι οι υπερπλούσιοι και οι πλούσιες εταιρείες δεν πληρώνουν το δικό τους- τότε θ’ αρχίσουν να απορρίπτουν τη φορολογία. Γιατί να δώσουν από τα χρήματα που κέρδισαν με κόπο, ενώ οι πλούσιοι δεν το κάνουν; Αυτή η κραυγαλέα φορολογική ανισότητα υπονομεύει την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας μας. Βαθαίνει την ανισότητα, αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς μας και διαβρώνει το κοινωνικό συμβόλαιο».
Η έκθεση -στην εκπόνηση της οποίας συμμετείχαν περισσότεροι από 100 ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο με επικεφαλής τον βραβευμένο πρόεδρο του Παρατηρητηρίου, οικονομολόγο Γκάμπριελ Ζούκμαν- τονίζει ότι μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει καμία σοβαρή προσπάθεια για την αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης που υπονομεύει διαρκώς τα φορολογικά συστήματα και την αποδοχή τους από την κοινωνία.
Επίσης ο παγκόσμιος ελάχιστος εταιρικός φόρος 15% για τις πολυεθνικές στον οποίο συμφώνησαν το 2020 140 χώρες του πλανήτη, παρά τις τεράστιες προσδοκίες που δημιούργησε, έχει αποδυναμωθεί. Ενώ αρχικά αναμενόταν να αυξήσει τα παγκόσμια έσοδα από τη φορολογία των επιχειρήσεων κατά 10%, όλο και περισσότερα νομικά «παραθυράκια» έχουν συντελέσει σε συρρίκνωση των αναμενόμενων εσόδων κατά τρεις φορές.
Ενα επίμονα μεγάλο ποσό κερδών (περί το 1 τρσ. δολάρια πέρυσι) συνεχίζει να μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους. Αντιστοιχεί στο 35% του συνόλου των κερδών που καταγράφουν οι πολυεθνικές σε χώρες εκτός της έδρας τους. Οι απώλειες εταιρικών φορολογικών εσόδων που προκαλούνται από αυτή τη μετατόπιση είναι σημαντικές, ισοδυναμούν σχεδόν στο 10% των εταιρικών φορολογικών εσόδων που εισπράττονται παγκοσμίως. Οι πολυεθνικές των ΗΠΑ ευθύνονται για το περίπου 40% αυτής της παγκόσμιας διακίνησης κερδών και οι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης φαίνεται να είναι οι πιο επηρεασμένες από αυτή τη φοροδιαφυγή. Παρά τις φιλόδοξες πολιτικές πρωτοβουλίες, αυτή η τεράστια διακίνηση κερδών δείχνει ελάχιστα σημάδια υποχώρησης.
Στα θετικά που διαπιστώνει η έκθεση περιλαμβάνεται η σημαντική μείωση της υπεράκτιας φοροδιαφυγής των πλούσιων ιδιωτών κατά τρεις φορές σε σχέση με μία δεκαετία πριν χάρη στην αυτόματη ανταλλαγή τραπεζικών πληροφοριών. Η εξέλιξη αυτή, όπως υπογραμμίζει, υποδεικνύει ότι όταν υπάρχει πολιτική βούληση μπορεί να σημειωθεί ταχεία πρόοδος κατά της φοροδιαφυγής.
Η έρευνα διαπιστώνει ωστόσο την εμφάνιση νέων μορφών φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών με δυσμενείς επιπτώσεις στα κρατικά έσοδα και στην ανισότητα. Τονίζει ότι οι πολιτικές αυτές είναι αρνητικές σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς οι φορολογούμενοι που προσελκύονται από μια χώρα μειώνουν τη φορολογική βάση κατά το ίδιο ποσό σε μια άλλη και η συνολική είσπραξη φορολογικών εσόδων μειώνεται. Επειδή δε τα ειδικά καθεστώτα απευθύνονται κυρίως σε πλούσιους ιδιώτες, συρρικνώνουν την προοδευτικότητα των φορολογικών συστημάτων, τροφοδοτώντας την ανισότητα.