Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος – Συγγραφέας
…Τα χρόνια εκείνα της δεκαετίας του’ 50 (αλλά σαφώς και τα προηγούμενα), οι κτηνοτρόφοι στο απομονωμένο χωριουδάκι στις υπώρειες των Μαδάρων στα Δυτικά Σφακιά, εφεύρισκαν τρόπους για τη διαχείριση των βοσκοτόπων και των κοπαδιών τους.
Ετσι, κατά τους θερινούς μήνες τα κοπάδια μεταφέρονταν στα οροπέδια και στις ομαλές πλαγιές των Μαδάρων (και σε υψόμετρο άνω των 1000 μέτρων) και κατά τους χειμερινούς μήνες οδηγούνταν σε βοσκοτόπους κάτωθε του χωριού και μέχρι τα παράλια του Λιβυκού πελάγους. Περιοχές όπου το χιόνι σπάνιζε τους χειμερινούς μήνες. Με τη μεθοδολογία αυτή, το όφελος ήταν διπλό: Πρώτον για τα κοπάδια, τα οποία απέφευγαν τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες του χειμώνα (που θα είχαν στα μεγάλα υψόμετρα) και δεύτερον για τη φύση, που παρέμενε “αμάλαγη” (απείραχτη) για 6 μήνες εναλλάξ με τις εποχές, και ήταν ελεύθερη για την φυσιολογική αναβλάστησή της. Κοντολογίς, οι αναλφάβητοι βοσκοί εκείνων των χρόνων είχαν πλέρια αναπτύξει την οικολογική συνείδηση, πριν καν ο όρος της Οικολογίας εισαχθεί ακόμη και στα Πανεπιστημιακά Συγγράμματα. (Αντίθετα με ότι συμβαίνει στις μέρες μας με την πλήρη απουσία οικολογικής συνείδησης των νέο-κτηνοτρόφων της ευρύτερης περιοχής των Δυτικών Σφακίων, με συνέπεια την ολοσχερή καταστροφή της θαμνώδους κυρίως βλάστησης και όχι μόνο). Την οικολογική συνείδησή τους εκείνα τα πέτρινα χρόνια, ενισχύει και η αποφυγή χρήσης φλογοβόλων σφαιρών στα πολεμικά όπλα τους, λέγοντας:
«Ετούτη η μπάλα (2) είναι φλογοβόλα. Να την παραμερίσω μην την κεντήσω (3) κατά λάθος και κάψω το δάσος!» Σέβονταν το δάσος που τους έδινε ζωή!
Μια μέθοδος ορθολογικής διαχείρισης των χειμερινών (κυρίως) βοσκοτόπων, ήταν η συμοιδάριση. Κατά τον Σεπτέμβριο κάθε χρόνου και πριν την έλευση του χειμώνα, ο Πρόεδρος του χωριού συγκαλούσε όλους τους κτηνοτρόφους και τον Αγροφύλακα. Καθένας ανέφερε τους βοσκοτόπους που κατέχει και πόση έκταση προτίθεται να χρησιμοποιήσει τον ερχόμενο χειμώνα, διαθέτοντας την υπόλοιπη έκταση σε άλλο κτηνοτρόφο που κατείχε λιγότερη έκταση (ή, τον εξυπηρετούσε καλλίτερα η προσφερόμενη του συγχωριανού κτηνοτρόφου). Η διάθεση της έκτασης είχε το αντίστοιχο τίμημα, ανάλογα με το μέγεθός της. Καταγραφόταν ακόμη η ποσότητα του νερού που δικαιούτο ο κάθε κτηνοτρόφος από τις υπάρχουσες ομβροδεξαμενές, ανάλογα με το μέγεθος του κοπαδιού. Ο Αγροφύλακας άκουγε, σημείωνε, κατέγραφε, και σε περίπτωση παράβασης των “όρων” που είχαν τεθεί, ήταν ελεύθερος να υποβάλλει τη σχετική μήνυση, ανεξαρτήτως της –τυχόν- συγγένειας που είχε με τον “παραβάτη” ή τον ιδιοκτήτη της όποιας έκτασης.
Με τη διαδικασία της συμοιδάρισης, οι σχέσεις των κτηνοτρόφων στη διαχείριση και τη νομή των βοσκοτόπων του χωριού εξελίσσονταν –κατά κανόνα- ομαλά, αλλά στέλνει μέχρι τις ταραγμένες μέρες μας το μήνυμα του αποτελέσματος της σύμπνοιας σε ένα κοινωνικό σύνολο μικρό ή μεγάλο, καθώς και το μήνυμα της έμφυτης οικολογικής συνείδησης, που δεν μπορεί να την επιβάλλει κανείς νόμος και καμιά οδηγία της Ε.Ε.
—-
1. Συμοιδάριση: Όρος άγνωστης ετυμολογίας, αλλά που στη Σφακιανή ντοπιολαλιά σημαίνει την διανομή των χειμερινών βοσκοτόπων για διάστημα 6 περίπου μηνών (θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα είδος «προσωρινού αναδασμού»).
Ο γράφων το παρόν, δεν μπόρεσε να εντοπίσει τον όρο σε κανένα λεξικό.
2. Μπάλα: Σφαίρα όπλου (από το ιταλικό palla = σφαίρα)
3. Κεντώ: Πυροβολώ
Πηγή φωτογραφίας: ganifantis.blogspot.gr