Ένα τεράστιο σκάνδαλο αποκαλύπτεται μέσα από χιλιάδες αρχεία που διέρρευσαν και δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο η Uber προσέγγιζε κορυφαίους πολιτικούς, αλλά και μέχρι πού έφτασε προκειμένου να αποφύγει τη δικαιοσύνη. Στο σκάνδαλο εμπλέκονται κορυφαίοι ηγέτες όπως ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, αλλά και η πρώην επίτροπος της ΕΕ Neelie Kroes.
Δείχνουν επίσης πώς το πρώην αφεντικό της Uber διέταξε προσωπικά τη χρήση ενός «διακόπτη δολοφονίας» για να αποτρέψει την πρόσβαση της αστυνομίας στους υπολογιστές. Η Uber λέει ότι «η συμπεριφορά της στο παρελθόν δεν ήταν σύμφωνη με τις σημερινές αξίες» και ισχυρίζεται ότι πλέον είναι μια «διαφορετική εταιρεία» σήμερα.
Τα αρχεία Uber είναι ένας θησαυρός με περισσότερες από 124.000 έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων 83.000 email και 1.000 άλλων αρχείων που περιλαμβάνουν συνομιλίες, που εκτείνονται από το 2013 έως το 2017.
Τα στοιχεία διέρρευσαν στον Guardian και κοινοποιήθηκαν στη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων και σε διάφορους οργανισμούς μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του BBC Panorama. Αποκαλύπτουν, για πρώτη φορά, πώς μέσω μιας προσπάθειας με λομπίστες και δημόσιες σχέσεις 90 εκατομμυρίων δολαρίων, η Uber στρατολόγησε πολιτικούς για να th βοηθήσουν στην εκστρατεία της να εισέλθει στην ευρωπαϊκή βιομηχανία ταξί.
Ενώ οι Γάλλοι οδηγοί ταξί διοργάνωσαν μερικές φορές βίαιες διαδηλώσεις στους δρόμους κατά της Uber, ο κ. Μακρόν είχε σχέσει με το αμφιλεγόμενο αφεντικό της Uber Travis Kalanick και του υποσχέθηκε ότι θα μεταρρυθμίσει τους νόμους προς όφελος της εταιρείας.
Οι αδίστακτες επιχειρηματικές μέθοδοι της Uber ήταν ευρέως γνωστές, αλλά για πρώτη φορά τα αρχεία δίνουν μια μοναδική εσωτερική εικόνα για το τι έκανε προκειμένου να πετύχει τους στόχους της.
Δείχνουν πώς η πρώην επίτροπος ψηφιακής τεχνολογίας της ΕΕ Neelie Kroes, ένας από τους κορυφαίους αξιωματούχους των Βρυξελλών, βρισκόταν σε συνομιλίες για να ενταχθεί στην Uber πριν λήξει η θητεία της – και στη συνέχεια άσκησε κρυφά πιέσεις για την εταιρεία, σε ενδεχόμενη παραβίαση των κανόνων δεοντολογίας της ΕΕ.
Εκείνη την εποχή, η Uber δεν ήταν απλώς μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες στον κόσμο – ήταν μια από τις πιο αμφιλεγόμενες, με δικαστικές υποθέσεις, με ισχυρισμούς για σεξουαλική παρενόχληση και σκάνδαλα για παραβίαση δεδομένων. Τελικά οι μέτοχοι είχαν αρκετά και ο Travis Kalanick αναγκάστηκε να αποχωρήσει το 2017.
Η Uber ισχυρίζεται ότι ο αντικαταστάτης του, ο Dara Khosrowshahi, είχε «να μεταμορφώσει κάθε πτυχή του τρόπου λειτουργίας της Uber» και «έχει εγκαταστήσει τους αυστηρούς ελέγχους και τη συμμόρφωση που απαιτούνται για να λειτουργεί ως δημόσια εταιρεία».
«Θεαματική» βοήθεια από Μακρόν στην Uber
Το Παρίσι ήταν το σκηνικό για την πρώτη «εκτόξευση» της Uber στην Ευρώπη και συνάντησε σκληρή αντίσταση από τα ταξί, με αποκορύφωμα τις βίαιες διαδηλώσεις στους δρόμους. Τον Αύγουστο του 2014, ήταν ένας φιλόδοξος πρώην τραπεζίτης, ο Emmanuel Macron που είχε μόλις διοριστεί υπουργός Οικονομίας. Έβλεπε την Uber ως πηγή ανάπτυξης, χρειαζόταν πολύ νέες θέσεις εργασίας και ήθελε να βοηθήσει.
Εκείνον τον Οκτώβριο, είχε μια συνάντηση με τον κ. Kalanick και άλλα στελέχη και εκπροσώπους συμφερόντων της Uber, η οποία σηματοδότησε την έναρξη μιας μακράς -αλλά ελάχιστα δημοσιοποιημένης- θητείας ως υπερασπιστή των συμφερόντων της αμφιλεγόμενης εταιρείας εντός της κυβέρνησης.
Το λόμπι της Uber -Mark MacGann- περιέγραψε τη συνάντηση ως «θεαματική. Όπως δεν έχω ξαναδεί», όπως φαίνεται στα αρχεία. «Θα χορέψουμε σύντομα», πρόσθεσε.
Ο «Εμανουέλ» και ο «Τράβις» συναντήθηκαν τουλάχιστον τέσσερις φορές, όπως δείχνουν τα αρχεία, στο Παρίσι και στη διάσκεψη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας. Κάποια στιγμή η Uber έγραψε στον Μακρόν λέγοντας ότι ήταν «εξαιρετικά ευγνώμων». «Το άνοιγμα και το καλωσόρισμα που δεχόμαστε είναι ασυνήθιστο στις σχέσεις κυβέρνησης – βιομηχανίας».
Οι Γάλλοι οδηγοί ταξί εξοργίστηκαν ιδιαίτερα με την κυκλοφορία του UberPop το 2014 – μιας υπηρεσίας που επέτρεπε σε οδηγούς χωρίς άδεια να προσφέρουν υπηρεσίες ταξί, σε πολύ χαμηλότερες τιμές. Τα δικαστήρια και το κοινοβούλιο το απαγόρευσαν, αλλά η Uber διατήρησε την υπηρεσία σε λειτουργία καθώς αμφισβήτησε τον νόμο.
Ο Μακρόν δεν πίστευε ότι υπήρχε μέλλον για την UberPop, αλλά συμφώνησε να συνεργαστεί με την εταιρεία για να ξαναγράψει τους νόμους της Γαλλίας που διέπουν τις άλλες υπηρεσίες της.
«Η Uber θα παράσχει ένα περίγραμμα για ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για το ridesharing. Θα συνδέσουμε τις αντίστοιχες ομάδες μας για να αρχίσουμε να εργαζόμαστε σε μια εφικτή πρόταση που θα μπορούσε να γίνει το επίσημο πλαίσιο στη Γαλλία», αναφέρει ένα email από τον Travis Kalanick στον Μακρόν.
Στις 25 Ιουνίου 2015, οι διαδηλώσεις έγιναν βίαιες και μια εβδομάδα αργότερα ο Μακρόν έστειλε μήνυμα στον Καλάνικ με μια προφανή προσφορά για βοήθεια.
«Θα συγκεντρώσω τους πάντες την επόμενη εβδομάδα για να προετοιμάσω τη μεταρρύθμιση και να διορθώσω τον νόμο».
Την ίδια μέρα, η Uber ανακοίνωσε την αναστολή του UberPop στη Γαλλία.
Μήνες αργότερα ο κ. Μακρόν υπέγραψε ένα διάταγμα που χαλαρώνει τις απαιτήσεις για την αδειοδότηση των οδηγών της Uber.
Η έκταση της σχέσης του -πλέον προέδρου της Γαλλίας- με την αμφιλεγόμενη παγκόσμια εταιρεία που λειτουργούσε κατά παράβαση της γαλλικής νομοθεσίας δεν έχει αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής.
Ένας εκπρόσωπος του κ. Μακρόν ανέφερε σε ένα email: «Οι λειτουργίες του τον οδήγησαν φυσικά να συναντηθεί και να αλληλεπιδράσει με πολλές εταιρείες που εμπλέκονται στην απότομη αλλαγή που σημειώθηκε εκείνα τα χρόνια στον τομέα των υπηρεσιών, η οποία έπρεπε να διευκολυνθεί με το ξεκλείδωμα των διοικητικών και κανονιστικών εμποδίων…».
Ρυθμιστής το λόμπι
Τα αρχεία αποκαλύπτουν πώς η σχέση της Uber με έναν από τους κορυφαίους αξιωματούχους της Ευρώπης, την αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Neelie Kroes, ξεκίνησε πολύ νωρίτερα και ήταν πιο βαθιά από ό,τι ήταν γνωστό προηγουμένως, θέτοντας την σε προφανή παραβίαση των κανόνων που διέπουν τη συμπεριφορά των επιτρόπων.
Αποκαλύπτουν ότι βρισκόταν σε συζητήσεις για να συμμετάσχει στο συμβουλευτικό συμβούλιο της Uber πριν καν εγκαταλείψει την τελευταία της ευρωπαϊκή θέση τον Νοέμβριο του 2014.
Οι κανόνες της ΕΕ λένε ότι οι επίτροποι πρέπει να τηρούν μια περίοδο στον «πάγο» για 18 μήνες, κατά τη διάρκεια της οποίας οι νέες θέσεις εργασίας απαιτούν την έγκριση της επιτροπής.
Ως επίτροπος, η κυρία Kroes επέβλεπε την ψηφιακή πολιτική και την πολιτική ανταγωνισμού, διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο να πλήξουν τη Microsoft και την Intel με τεράστια πρόστιμα.
Αλλά από όλες τις εταιρείες στις οποίες θα μπορούσε να είχε εργαστεί μετά την αποχώρησή της, η Uber ήταν μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη επιλογή.
Στην πατρίδα της, την Ολλανδία, η υπηρεσία UberPop ridesharing είχε επίσης δημιουργήσει νομικά και πολιτικά προβλήματα.
Οι οδηγοί της Uber συνελήφθησαν τον Οκτώβριο του 2014 και τον Δεκέμβριο και ένας δικαστής στη Χάγη απαγόρευσε το UberPop, απειλώντας με πρόστιμα έως και 100.000 ευρώ. Τον Μάρτιο του 2015, η ολλανδική αστυνομία έκανε έφοδο στο γραφείο της Uber στο Άμστερνταμ.
Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αναφέρουν ότι η κυρία Kroes κάλεσε υπουργούς και άλλα μέλη της κυβέρνησης για να τους πείσει να υποχωρήσουν. Μια εβδομάδα αργότερα, η κυρία Kroes επικοινώνησε ξανά με έναν Ολλανδό υπουργό της εκπομπής Uber Files και, με τα λόγια ενός email, «παρενόχλησε» τον επικεφαλής της ολλανδικής δημόσιας υπηρεσίας.
Σε ένα εσωτερικό email συμβούλεψε το προσωπικό να μην συζητήσει εξωτερικά την άτυπη σχέση της: «Η φήμη της και η ικανότητά μας να διαπραγματευόμαστε λύσεις στην Ολλανδία και αλλού θα υποφέρουν από κάθε περιστασιακό αστείο εντός ή εκτός γραφείου».
Τα αρχεία δείχνουν ότι η εταιρεία ήθελε η κυρία Kroes να περάσει μηνύματα στο γραφείο του Ολλανδού πρωθυπουργού, Mark Rutte. Τον Οκτώβριο του 2015, ένα email αναφέρει: «Θα ξεκινήσουμε το backchannel με τη Neelie και τον Αρχηγό του Επιτελείου του PM, για να αποκομίσουμε το μέγιστο πλεονέκτημα δίνοντάς τους την έννοια της «νίκης».
Έγραψε στην Ad Hoc Ethical Committee ζητώντας άδεια να συμμετάσχει στο συμβουλευτικό συμβούλιο της Uber πριν από τη λήξη των 18 μηνών και έκανε έκκληση στον πρόεδρο της επιτροπής Jean-Claude Juncker.
Αυτή η άδεια δεν δόθηκε, αλλά τα έγγραφα δείχνουν ότι η κυρία Kroes συνέχισε να βοηθά την εταιρεία ανεπίσημα μέχρι να ανακοινωθεί το ραντεβού της, λίγο μετά τη λήξη της περιόδου υπαναχώρησης.
Αυτό δείχνει ότι η κυρία Kroes παραβίασε κατάφωρα τους κανόνες, λέει ο Alberto Allemanno, καθηγητής Jean Monnet του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο HEC Paris.
«Αποδεικνύει το γεγονός ότι κάνεις κάτι που δεν επιτρέπεται να κάνεις», είπε στο BBC Panorama. «Επειδή αν δεν ζητούσε απαραίτητα άδεια, μπορεί να συνεχίσετε να υποστηρίζετε ότι υπήρχε μια γκρίζα ζώνη, υπήρχε μια γκρίζα ζώνη. Αλλά τώρα δεν είναι πια εκεί».
Εξετάζοντας όλες τις αποκαλύψεις σχετικά με τη σχέση της κυρίας Kroes με την Uber, είπε: «Με κάνει να νιώθω ότι το σύστημά μας πιθανότατα δεν είναι κατάλληλο για τον σκοπό, επειδή αυτή η κατάσταση θα έπρεπε να είχε αποτραπεί».
Η κυρία Kroes αρνείται ότι είχε οποιονδήποτε «επίσημο ή άτυπο ρόλο στην Uber» πριν από τον Μάιο του 2016, όταν έληξε η περίοδος υπαναχώρησης.
Είπε ότι ως Επίτροπος της ΕΕ είχε αλληλεπιδράσεις με πολλές εταιρείες τεχνολογίας, «πάντα με γνώμονα αυτό που πιστεύω ότι θα ωφελούσε το δημόσιο συμφέρον».
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναμονής, η ολλανδική κυβέρνηση διόρισε τον ειδικό απεσταλμένο της για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, η οποία περιελάμβανε αλληλεπιδράσεις με «ευρύ φάσμα επιχειρήσεων, κυβερνητικών και μη κυβερνητικών φορέων» με στόχο την προώθηση ενός «φιλικού και φιλόξενου οικοσυστήματος στις επιχειρήσεις Ολλανδία», είπε.
Ένας εκπρόσωπος του ολλανδικού υπουργείου οικονομικών υποθέσεων λέει ότι «η Uber δεν θεωρήθηκε start-up το 2015».
Η Uber λέει ότι η κυρία Kroes αποχώρησε από το συμβουλευτικό συμβούλιο το 2018 και λέει ότι έκτοτε έχει εισαγάγει νέες κατευθυντήριες γραμμές «ενισχύοντας την εποπτεία» των «lobbying και εξωτερικών δεσμεύσεων με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής» στην Ευρώπη.
«Πατήστε το διακόπτη kill ASAP»
Εάν η αστυνομία χτυπούσε, η Uber είχε μια δεύτερη γραμμή άμυνας – τον «διακόπτη θανάτου», που καθιστούσε αδύνατη την πρόσβαση στους υπολογιστές της εταιρείας για τους επισκέπτες επιβολής του νόμου.
Αυτό θα περιόριζε την πρόσβαση των αξιωματικών σε ευαίσθητα εταιρικά δεδομένα, όπως λίστες οδηγών, που η εταιρεία πίστευε ότι θα έβλαπτε την ανάπτυξή της.
Τα αρχεία επιβεβαιώνουν προηγούμενες ειδήσεις σχετικά με τον διακόπτη kill και αποκαλύπτουν ότι ο ίδιος ο κ. Kalanick ενεργοποίησε το σύστημα τουλάχιστον μία φορά.
«Παρακαλώ πατήστε τον διακόπτη kill το συντομότερο δυνατόν. Η πρόσβαση πρέπει να τερματιστεί στο AMS [Άμστερνταμ]», όπως ανέφερε σε ένα email από τον λογαριασμό του.
Ο διακόπτης kill χρησιμοποιήθηκε επίσης στον Καναδά, το Βέλγιο, την Ινδία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία και τουλάχιστον τρεις φορές στη Γαλλία.
Η Uber λέει ότι δεν είχε ««διακόπτη εξόντωσης» που να έχει σχεδιαστεί για να εμποδίζει τις ρυθμιστικές έρευνες οπουδήποτε στον κόσμο» από τότε που ανέλαβε ο νέος διευθύνων σύμβουλος το 2017.
Ένας εκπρόσωπος του κ. Kalanick είπε ότι δεν ενέκρινε ποτέ ενέργειες ή προγράμματα που θα παρεμπόδιζαν τη δικαιοσύνη σε οποιαδήποτε χώρα και ότι οποιαδήποτε κατηγορία του έγινε είναι εντελώς ψευδής. Είπε ότι η Uber «χρησιμοποίησε εργαλεία που προστατεύουν την πνευματική ιδιοκτησία και το απόρρητο των πελατών της» και ότι «αυτά τα πρωτόκολλα ασφαλείας δεν διαγράφουν δεδομένα ή πληροφορίες και εγκρίθηκαν από τα νομικά και ρυθμιστικά τμήματα της Uber».
Τα αρχεία για το σκάνδαλο Uber
Τα αρχεία Uber είναι μια διαρροή 124.000 εγγραφών, συμπεριλαμβανομένων των email και των κειμένων που αποκαλύπτουν συνομιλίες και συναντήσεις μεταξύ στελεχών της Uber και δημοσίων αξιωματούχων, καθώς η εταιρεία ταξί προσπαθούσε να επεκτείνει τις δραστηριότητές της.
Τα αρχεία διέρρευσαν στον Guardian , ο οποίος τα μοιράστηκε με τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων στην Ουάσιγκτον και με συνεργάτες μέσων ενημέρωσης σε 29 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Panorama του BBC.
Φωτογραφία: depositphotos.com