Η «κουζουλή ιστορία» της Κρήτης ξεκινά από τη δημιουργία του νησιού και του τοπίου του, δηλαδή από την εμφάνιση κάποιων βράχων μεταξύ της Ευρασιατικής και Αφρικανικής τεκτονικής πλάκας, παρουσιάζει τα γεγονότα που έγιναν κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, την παραμονή των χίπηδων στις σπηλιές των Ματάλων και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Και όλα αυτά μέσα από κόμιξ που συνδυάζουν χιούμορ και επιστημονική εγκυρότητα.
Αφηγητές της είναι οι ίδιοι οι χαρακτήρες, οι πρωταγωνιστές της, όπως ο Τάλως, ο Μινώταυρος, ο Δαίδαλος, ο Απόστολος Παύλος, ο Ερωτόκριτος, ο Καπετάν Μιχάλης, ο Αλέξης Ζορμπάς και φυσικά οι ίδιοι οι κάτοικοί της, ανυπότακτοι, φιλόξενοι και εκρηκτικοί τόσο στις λύπες όσο και στις χαρές τους.
Δημιουργός της ιστορίας αυτής ο Παναγιώτης Γιάκας. Ένας 38χρονος δάσκαλος από την Θεσσαλονίκη που η εκπαίδευση τον έφερε στην Κρήτη όπου διδάσκει ζωγραφική σε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η ζωγραφική και η σκιτσογραφία ήταν πάντα η μεγάλη του αγάπη. Γι’ αυτό και σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών στην Ιταλία. Από τότε δούλεψε για την εικονογράφηση παιδικών παραμυθιών αλλά και ως σκιτσογράφος σε εφημερίδες.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την «Ιστορία της Κρήτης σε ΚΟΜΙΞ»;
«Παράλληλα με το μυθοπλαστικό, το δοκιμιακό είδος κόμικ έχει μια εξίσου μεγάλη ιστορία. Μερικά από τα γνωστότερα παραδείγματα είναι η «Ιστορία της Μουσικής σε κόμικ», το μνημειώδες «Ιστορία του Κόσμου σε κόμικ», αλλά και μεταφορές από ακόμα πιο αναλυτικά και επιστημονικά κείμενα, όπως το «Κεφάλαιο» του Μαρξ, σε κόμικ.
Η ιδέα γεννήθηκε λίγο πριν το καράβι προσαράξει στην Κρήτη, με θέα από το κατάστρωμα της σύγχρονης πόλης του Ηρακλείου, του μεσαιωνικού κάστρου, τού τάφου τού Καζαντζάκη- ο οποίος γνώριζα ότι βρίσκεται σε κάποιον προμαχώνα του κάστρου- και στο βάθος το όρος Γιούχτα, το ιερό βουνό του Δία, με τα ερείπια της Κνωσσού δίπλα του. Η σύνθεση όλων αυτών των διαφορετικών περιόδων σ’ ένα κάδρο ήταν το αρχικό κίνητρο για να ενταχθούν όλες αυτές, και πολλές άλλες αφηγήσεις, σε μία κοινή ιστορία».
Πώς ένας Θεσσαλονικιός αποφάσισε να ασχοληθεί με την ιστορία της Κρήτης;
«Η Κρήτη είναι ένας τόπος που ασκεί ανεξάντλητη γοητεία, όμως η Ιστορία της Κρήτης δεν επιλέχθηκε λόγω τοπικού ενδιαφέροντος, αλλά εξαιτίας τού ενδιαφέροντος που παρουσίαζε η ίδια η ιστορία της, στην οποία συνυπήρχαν ιστορίες και προσωπικές που ξεκινούσαν από τον Μινώταυρο και το Δαίδαλο, κι έφταναν ως τον Ελ Γκρέκο, τον Καζαντζάκη, τους ήρωες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τους Χίπηδες στα Μάταλα, χαρακτήρες και ιστορίες ετερόκλητες, που όμως έφτιαχναν όχι μόνο μια συναρπαστική παλέτα, αλλά και μια ολοκληρωμένη αφήγηση.
Επιπλέον, γράφοντας την Ιστορία της Κρήτης δεν ένιωσα στιγμή ότι παρέθετα απλώς τα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν σ’ ένα γεωγραφικό σημείο, καθώς λόγω της κομβικής θέσης του νησιού, τα γεγονότα (ο Μινωικός πολιτισμός, η γέννηση του Δία, το πέρασμα του Απόστολου Παύλου, η επέκταση Αράβων) ήταν παράλληλα η αφήγηση μιας παγκόσμιας ιστορίας, ειδωμένη απλώς από το πρίσμα του νησιού.
Παρόλα αυτά, η Ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ δεν παραμένει απλώς μια παράθεση αυτών ιστοριών, αλλά είναι μια ολοκληρωμένη αφήγηση, γεμάτη απ’ αυτό που οι σεναριογράφοι ονομάζουν ως δραματολογικά στοιχεία».
Πόσο δύσκολο ήταν να συνδυάσετε έρευνα, επιστημονική γνώση και χιούμορ;
«Ήταν δύσκολο, αλλά απαραίτητο. Η ιστορία της Κρήτης, όπως και κάθε ιστορία, έχει πολλά μελανά και αμήχανα σημεία, τα οποία δεν έπρεπε να παραλειφθούν ούτε να ωραιοποιηθούν, αλλά να ειδωθούν από ως λυπηρά ιστορικά γεγονότα. Στην αφήγησή μου προσπάθησα να είμαι δίκαιος και να ερευνώ τα γεγονότα, κατά το δυνατόν, και από τις δύο πλευρές. Υπήρχαν κάποια σημεία που το χιούμορ δεν μπορούσε να χωρέσει, κι εκεί η οπτική γωνία που διατηρείται είναι, όπως και στο υπόλοιπο βιβλίο, υπέρ του ανθρώπου και της ειρήνης».
Ποια είναι η ανταπόκριση που έχετε ως τώρα;
«Η οικονομική κρίση την οποία βιώνουμε, όπως και κάθε κρίση, πλήττει πρώτα απ’ όλα τον πολιτισμό. Σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών μέσων και του διαδικτύου, το αποτέλεσμα ήταν ο χώρος του βιβλίου να πληγεί όσο ποτέ πριν στο παρελθόν.
Το παράδοξο είναι, όπως και στην περίπτωση του θεάτρου σε καιρούς που οι οθόνες πληθαίνουν και μεγαλώνουν, ότι την τελευταία περίοδο σημειώνεται μια άνθιση και στον χώρο των κόμιξ. Αυτός ίσως ήταν ένας από τους λόγους της πολύ θετικής ανταπόκρισης που έχει ως τώρα η Ιστορία της Κρήτης. Κάποιος άλλος, κατ’ εμέ, να ήταν και ότι ο κόσμος ήθελε πια να διαβάζει για τους δικούς του ήρωες, για τις δικές του ιστορίες».
Απευθύνεστε μόνο σε παιδιά ή και σε μεγάλους;
«Κρίνοντας από εμένα και άλλους συναδέλφους του δημιουργικού χώρου, θεωρώ κοινή επιδίωξη κάθε καλλιτέχνη τη δημιουργία έργων που γίνουν αρεστά απ’ όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ηλικιακό φάσμα.
Οι αναγνώστες της Ιστορίας της Κρήτης σε κόμιξ έδειξαν πως το βιβλίο επιτυγχάνει την αρχική του επιδίωξη, καθώς μας έχουν απευθυνθεί όχι μόνο παιδιά και άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά και κόσμος που δεν είχε διαβάσει ποτέ πριν ένα βιβλίο κόμικ (πέρα από τα κλασικά εικονογραφημένα) ή ακόμα περισσότερο, κόσμος που είχε χρόνια να διαβάσει ένα οποιοδήποτε βιβλίο».
Ποια είναι η δύναμη των κόμικ στην εκπαίδευση;
«Αν θεωρήσουμε την ανάγνωση ως μια ενεργητική διαδικασία -καθώς ο αναγνώστης πρέπει να κατανοήσει και να σχηματίσει τις εικόνες στο μυαλό του- και την κινούμενη εικόνα, από την άλλη, μια διαδικασία παθητική, καθώς οι εικόνες περνούν μπροστά από ένα ακίνητο βλέμμα, τότε τα κόμικς εντάσσονται στην ενεργητική διαδικασία, που ενέχει όχι μόνο την ανάγνωση ενός κειμένου, αλλά και στην εκμάθηση και εξάσκηση της οπτικής γλώσσας, απαραίτητης στον οπτικό πολιτισμό που ζούμε σήμερα».
Πιστεύετε πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η δύναμη αυτή και από το εκπαιδευτικό σύστημα;
«Ήδη έχουν ξεκινήσει κάποιες προσπάθειες να ενταχθούν τα κόμικς στην εκπαίδευση και είμαστε πολύ χαρούμενοι που η Ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ είναι από τα βιβλία που ήδη δουλεύονται μέσα σε σχολεία.
Πέρα από την βιβλιογραφία που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου, και πέρα από τους πανεπιστημιακούς που έχουν στηρίξει την έκδοση, είμαστε σ’ επικοινωνία με αρκετούς εκπαιδευτικούς που θέλησαν να το χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο για τα δικά τους μαθήματα.
Παράλληλα, αυτή την περίοδο, η Ιστορία της Κρήτης δουλεύεται από σύμβουλους εκπαίδευσης, ώστε να ενταχθεί σε πλαίσιο μαθημάτων, τόσο σχετικά με ζητήματα ιστορίας, όσο και για την εκμάθηση των ίδιων των κόμικς ως ενός ακόμα κώδικα οπτικής επικοινωνίας».
Σκέφτεστε να κάνετε κάτι ανάλογο και για άλλες περιοχές;
«Κάτι τέτοιο θα γινόταν μόνο αν υπήρχαν όλα εκείνα τα δραματολογικά στοιχεία που θα έφτιαχναν, πρώτα απ’ όλα, μια ωραία ιστορία. Οι αρχαίοι, για τις τραγωδίες τους, χρησιμοποιούσαν θεματικό υλικό από την ανεξάντλητη μυθολογία. Υπό την ίδια λογική, η ιστορία μπορεί πάντα να προσφέρει θεματικές που νοηματοδοτούν τη ζωή μας σήμερα. Ο ελλαδικός χώρος άλλωστε, και ο μεσογειακός κατ’ επέκταση, είναι γεμάτος από ιστορία, μνημεία, παραδόσεις, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν αφηγηματικό υλικό για κάθε δημιουργό. Αυτό που χρειάζεται αρχικά είναι ο σεβασμός απέναντι στην ιστορία και η στάση μας απέναντι σ’ αυτή, καθώς βλέπουμε καθημερινά να καταστρέφονται μνημεία, μικρά ή και μεγάλα, της σύγχρονης κυρίως ιστορίας, εξ’ αιτίας μιας βαθειάς άγνοιας, αδιαφορίας και μιας κερδοσκοπικής μονομανίας που έχει καταντήσει εκτρώματα τις σύγχρονες πόλεις».
*Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «CRETANCOMICS»…