Η πραγματικότητα μίας χώρας αντικατοπτρίζεται και στη σχέση που διαμορφώνει ενα κράτος με τους πολίτες του.
Η σημερινή μου εμπειρία στην Εφορία, παραμονή Πρωτοχρονιάς, με έπεισε για μία φορά ακόμη ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πολίτες, υπάρχουν υποτακτικοί. Υπάρχουν υποτακτικοί γιατί το κράτος επιθυμεί οι υπήκοοί του να ζουν με τον φόβο, να αντιμετωπίζονται διαρκώς ως εκ των προτέρων ένοχοι.
Οι δημόσιες υπηρεσίες πράττουν αναλόγως. Από εκφραστές του δημόσιου συμφέροντος που όφειλαν να είναι συχνά μετατρέπονται σε υπηρέτες των συμφερόντων μίας κλειστής κάστας ανθρώπων που λυμαίνονται τον συλλογικό πλούτο. Αυτή η πραγματικότητα αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά των υπαλλήλων προς τους πολίτες και στην εν γένει λειτουργία των υπηρεσιών.
Οι παροδικές εκρήξεις οργής από ανθρώπους, αποδεικνύουν το περίσσευμα υπομονής μιας σιωπηρής πλειοψηφίας που συνήθισε εδώ και χρόνια τον διαρκή παραλογισμό μίας εξουσίας που φορά το προσωπείο της αυθεντίας, για να κρύψει τη γύμνια της. Ανθρώπων που συνήθισαν να σκύβουν το κεφάλι στον παραλογισμό. Αυτής της γύμνιας που σήμερα ο πολίτης βιώνει ως κρίση.
Γύμνια τώρα μέσα στον πιο βαθύ χειμώνα.
Κι είπε το Υπουργείο Οικονομίας:
“Είναι πραγματικά αξιέπαινη η προσέλευση των πολιτών στα σημεία πληρωμής των τελών κυκλοφορίας. Ευχαριστούμε πολύ όσους ήδη ανταποκρίθηκαν έγκαιρα και με συνέπεια στην υποχρέωσή τους.”
Και ένιωσα μαλάκας. Πολύ μαλάκας.
Οι εικόνες που παραθέτουμε είναι από την Εφορία Χανίων. Εκεί όπου μαζί με εκατοντάδες άλλους συμπολίτες μου βίωσα τη βαρβαρότητα ενός δυσλειτουργικού, δυσκίνητου, δύσμορφου μηχανισμού που κλέβει από τον πολίτη μαζί με τον χρόνο και το εισόδημά του και μέρος της αξιοπρέπειάς του. Αυτή είναι η επιτυχία του, αυτή είναι η αφανής αποτελεσματικότητά του.
Ουρές από ανθρώπους κάθε ηλικίας που κρατούσαν στα χέρια τους πινακίδες ή που τις είχαν κρύψει μέσα σε σακκούλες γιατί αρχικά ντρεπόντουσαν να το παραδεχτούν. Όμως η ντροπή γρήγορα εξαφανίστηκε μπροστά στην κοινή διαπίστωση του μεγέθους του προβλήματος. Κι εκεί άρχισαν να συζητούνε.
Κάποιος αναρωτήθηκε γιατί δεν υπήρχε ένα μηχάνημα που να δίνει αριθμούς ώστε οι άνθρωποι να μην εγκλωβίζονται εκεί με τις ώρες. Ένας άλλος παραπονέθηκε ότι βρίσκεται εκεί για άλλη δουλειά αλλά πρέπει και αυτός να περιμένει στην ουρά μαζί με όλους τους υπόλοιπους. Για μία δουλειά που χρειάζεται δύο λεπτά, ο Γιώργος περίμενει ήδη 3 ώρες. «Στο Βέλγιο δε χρειάζεται καν να έλθεις. Ρίχνεις τις πινακίδες σε μια θυρίδα και αυτό είναι», είπε ένας τρίτος.
Ένας άνδρας μετά από πολλές ώρες έφτασε στον υπάλληλο όμως αντί να εξυπηρετηθεί του είπαν ότι λείπει κάποιο έγγραφο για το οποίο ουδείς φρόντισε να τον ενημερώσει όταν είχε αρχικά ρωτήσει. Τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν πολλές. Ανθρώπων που περιμένουν με τις ώρες για να τους ανακοινωθεί όταν βρεθεί κάποιος υπάλληλος ότι το τάδε χαρτί λείπει ή το δείνα χαρτί οφείλει να επισυναφθεί σ’ εκείνη την υπεύθυνη δήλωση που πρέπει να γίνει εις διπλούν μαζί με την έγκριση από την Χ, Ψ, Ω υπηρεσία.
Σκουπίδια παντού, τόμοι βιβλίων παραιτημένοι μέσα σε καρότσια σούπερ μάρκετ, άλλη μία στοίβα με βιβλία και γύρω του καφέδες, χαρτιά, φαγητά που γύρω τους πετούνε μύγες.
Μια σειρά καθισμάτων βρίσκεται παραιτημένη σπασμένη στο πάτωμα της εφορίας. Άνθρωποι μέσα στην κούραση και στον εκνευρισμό τους σκοντάφτουν πάνω της. Ένας, δύο, τρεις.
Υπάλληλοι έχουν απλώσει φάκελους στα γκισέ των παραθύρων ώστε οι πολίτες να μη χώνουν τα κεφάλια τους και τους ενοχλούν με ερωτήσεις.
Χρόνος, πολύ χαμένος χρόνος.
Ο εκνευρισμός μεγάλος. Ένας άνθρωπος χάνει την ψυχραιμία του. Αρχίζει να ουρλιάζει. Χτυπά τα χέρια του στο τραπέζι μίας υπαλλήλου. Μόλις του έχουν ζητήσει να φέρει κάποιο άλλο έγγραφο από κάποιο άλλο γραφείο της Εφορίας. Ή, από κάποια άλλη υπηρεσία. Προσπαθεί να ηρεμήσει. Τον περικυκλώνουν διάφοροι υπάλληλοι της Εφορίας. Φαίνονται θυμωμένοι. Μία κυρία του κουνά το δάκτυλο. Δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω. Κάποιοι χαμηλόφωνα συμφωνούν μαζί του, αλλά δε τολμούν να το φωνάξουν.
Οι υπάλληλοι επαναλαμβάνουν, «εμείς κάνουμε απλά τη δουλειά μας» και δεν αποδέχονται καμία ευθύνη για τίποτα. Χρειάζεται και αυτό το έγγραφο. Μα αφού μου είχαν πει ότι δε χρειάζεται, λέει ένας πολίτης. Να υπογράψω μία υπεύθυνη δήλωση; «Ότι προστάζει το πρωτόκολλο».
Ένας πολίτης ζητά από έναν υπάλληλο που περνά από το σημείο αν μπορεί να του απαντήσει σε μία ερώτηση. Αυτός σηκώνει ψηλά τα χέρια και αρνείται. Μετά συνειδητοποιεί ότι είναι παράλογη η στάση του. Τελικά συναινεί.
Για κάθε παράπονο πολίτη συνήθως ακούγεται μία επίπληξη υπαλλήλου: «γιατί δεν κάνατε τη δουλειά σας νωρίτερα;»
«Μα, ξέρετε, δεν είχα λεφτά και κοίταζα μήπως και κατορθώσω να τα μαζέψω». Θα μπορούσατε να είχατε φροντίσει, επαναλαμβάνει η υπάλληλος. «Μα, δε μπορώ κάθε μέρα να φεύγω από τη δουλειά. Πέρασα και άλλη φορά και δε μπόρεσα να εξηπηρετηθώ». Να πάρετε μέρα από την άδειά σας για να κάνετε τις δουλειές σας. Πώς τα κατάφεραν τόσοι άλλοι συμπολίτες σας; Και πώς να εξηγήσεις ότι πολλοί απ’ αυτούς στους οποίους αναφέρεται δανείστηκαν για να πληρώσουν; Η συνέπειά τους είναι η τωρινή ή η μελλοντική ασυνέπειά τους προς κάποιον άλλο.
Το κράτος όμως αδιαφορεί. Το ενδιαφέρει μόνο να πληρώσει ο «πολίτης» τις υποχρεώσεις προς αυτό. Τα τέλη κυκλοφορίας. Κάθε χρόνο. Με πρόστιμο τον διπλασιασμό των τελών εφόσον αργήσει έστω και μία μέρα. Ο πολίτης οφείλει να είναι συνεπής. Ακόμα και όταν αυτό που πληρώνει δεν έχει κανένα απολύτως αντίκρισμα στη ζωή του. Όταν τα πλέον ακριβά τέλη κυκλοφορίας στην Ευρώπη παράγουν δρόμους καρμανιόλες στην Κρήτη και διόδια που εκμεταλλεύονται ιδιώτες στην υπόλοιπη Ελλάδα, τότε δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά ένα επιπλέον χαράτσι.
Και στην πόρτα δεξιά μου, λίγο πριν το τέλος της ουράς βλέπω γραμμένο σε ένα κομμάτι χαρτί με μπλε μαρκαδόρο: «ΑΠΟ ΕΔΩ ΙΧ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ». Και από την άλλη πόρτα δεξιά «ΑΠΟ ΕΔΩ ΙΧ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ». Δεξιά ή αριστερά, παντού παραιτημένες πινακίδες. Δίπλα σε κάθε γραφείο, μέσα σε χάρτινα κουτιά, πινακίδες στοίβες, κολλημένες μεταξύ τους με σιλοτέιπ «πλάτη με πλάτη», όπως μας είπε υπάλληλος.
Και δε μπόρεσα παρά να σκεφτώ, θα υπήρχε εταιρεία του ιδιωτικού τομέα που θα επικρατούσε μία τέτοια κατάσταση και εγώ θα την εμπιστευόμουνα ως πελάτης; Αν είχε επιλογή ο πολίτης, θα λειτουργούσε έτσι η Εφορία, θα ήταν αυτή η εικόνα της, θα τον αντιμετώπιζε με αυτόν τον τρόπο;
Κι όμως, αυτή είναι η εικόνα της πιο αποδοτικής εφορίας της Ελλάδας στον πιο αποδοτικό τομέα του κρατικού μηχανισμού: του φοροεισπρακτικού. Κι αυτή είναι η χώρα μου. Η χώρα της πιο βαθιάς κρίσης. Χώρα υποτελών και εξαρτημένων κυβερνώντων και φοβισμένων πολιτών. Το πληρώνουμε ακριβά.
Είναι αξιέπαινο;