Γράφει ο Κανάκης Γερωνυμάκης
Εκατάφερα να φτάσω στα 92 χρόνια ζωής, και μέχρι αυτή τη στιγμή (Ιούλιος 2018) με σώας τας φρένας και υποφερτή σωματική κατάσταση. Θα ήθελα να γράψω κάποιες παρατηρήσεις και κάποιες εντυπώσεις από τα πολυτάραχα αυτά χρόνια.
Έζησα τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την κατοχή υπό τους υπερβάρβαρους Ναζί, τον εμφύλιο πόλεμο (όπου και συμμετείχα) και δύο δικτατορίες. Έφαγα ξύλο πολλές φορές από τους Ναζί, εδούλεψα πολλές φορές αγγαρεία όταν κάνανε το φρούριο του Ακονέ κοντά στο χωριό μου, μα με πήγανε και με καράβι μια δεκαπενταμερία και δούλεψα όταν πηγαίνανε το δρόμο από Μέλαμμες σε Αγία Γαλήνη. Εκεί είχανε ένα κάρο μα δεν είχανε άλογο και μας βάζανε 45 άντρες και το κινούσαμε. Επέρασα πείνες. Συχνά έφαγα χόρτα χωρίς ψωμί. Άμε είχαμε λίγο αλεύρι από σιτηρά, το νοθεύαμε με τις κτηνοτροφές ταή και ρόβι, μα ακόμα τα πρινοβέ, ανα, τα φουρνίζαμε, τους αφαιρούσαμε το τσόφλι, τα αλέθαμε στο χειρόμυλο και νοθεύαμε το κρίθινο αλεύρι.
Μα τώρα ας αναφερθούμε σε κάποιες εντυπώσεις από αυτά τα μαυράραχνα χρόνια:
1) Όταν άρχισα να καταλαβαίνω τη ζωή, είδα ότι υπήρχε ανέχεια και πείνα. Σε διεθνή κλίμακα υπήρχαν επιπτώσεις του κραχ του χρηματιστηρίου της Ν. Υόρκης, μα στην Ελλάδα υπήρχε και ο απόηχος της Μικρασιατικής εκστρατείας. Το 1936 έπιασε η δικτατορία του Μεταξά. Τα γεροντάκια δεν ξέρανε γράμματα, εκτός από αυτά που ως παιδιά πήγανε προσφυγάκια στην Κέρκυρα όπου εκεί τα στέλνανε στα σχολεία. Ο παππούς μου από τη μητέρα μου και η γιαγιά μου από τον πατέρα μου πήγανε εκεί προσφυγάκια. Όλοι οι ηλικιωμένοι είχανε γενιάδες και όλοι φορούσανε την κρητική βράκα. Όλες οι γυναίκες φορούσανε φορέματα που φτάνανε λίγους πόντους πάνω από το έδαφος. Όχι εφαρμοστά και κλειστά στο λαιμό και τα μανίκια φτάνανε μέχρι άκρα. Σχεδόν όλες οι ηλικιωμένες φορούσανε μαύρα, διότι για αξιόλογο δικό τους τα βάζανε τα μαύρα εφ όρου ζωής. Τα αγόρια φορούσαμε δρίλινα κοντά παντελονάκια χειμώνα – καλοκαίρι. Τα κοριτσάκια τσίτινα φορεματάκια μέχρι κάτω από το γόνατο. Η κοινωνία, μα και η οικογένεια είχε τότε συνοχή. Όταν κανείς γύριζε από το εξωτερικό ή από τον πόλεμο τον παίρνανε τραπέζι στα συγγενικά και στα γειτονικά σπίτια. Επίσης παίρνανε τραπέζι τα νιόπαντρα ζευγάρια.
2) Πανίδα. Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες είχε το χωριό μου μέχρι και 30 ζευγάρια. Παράλληλα ήτανε γεμάτος ο τόπος από σπουργίτες, τρουλίτες, κοκκινολαίμηδες, σεισοράδες, κοτσιφούς, κίσσες, κοράκους, κουρούνες και ακόμα συχνά έκανε περιοδεία στον ουρανό μας ομάδα από γύπες. Κάθε βράδυ άκουγες σε δυό τρία σημεία κουκουβάγιες. Τώρα και 30 χρόνια δεν άκουσα κουκουβάγια. Τώρα απογοητευτική ερημιά επικρατεί εκεί που δέσποζε και εκυριαρχούσε το στολίδι της φύσεως που λέγεται πανίδα. Τώρα μόνο για να το ταΐσουνε χλωρό σπέρνουνε «χασίλι». Όταν ένας κρίκος της αλυσίδας θα αχρηστευτεί όλη η αλυσίδα αχρηστεύεται. Ότι αφορά στα κυνήγια είναι περιττό να αναφέρομε ότι απειλούνται από εξαφάνιση.
3) Χλωρίδα. Από αμνημονεύτων χρόνων, ακριβώς από εκεί που τελειώνουν στα σπίτια του Βουβά άρχιζαν εκατομμύρια σφακομηλιές, από αυτόν τον ιαματικό τον αρωματικό, τον μελισσοκομικό και κτηνοτροφικό, τον πολύτιμο θάμνο…
Αυτό μέχρι τότε που τα σφακιανά πρόβατα πηγαίνανε στα χειμαδιά και τον χυμώνα όπου οι σφακομηλιές ανανεώνονταν. Τώρα όμως εκάνανε υπόστεγα και ταΐζουνε ξηρές τροφές τα πρόβατα, μα όταν τα αφήσουνε έξω έχουνε ανάγκη από χλωρό φαΐ, μα δεν βρίσκανε τίποτα άλλο εκτός από τη σφακομηλιά και σε αυτή καταφεύγανε ώσπου την εξαφάνισαν κυριολεκτικώς.
Και το παρακάτω είναι σχετικό με την χλωρίδα. Κατά την δεκαετία του 1990 χιλιάδες ποντίκια εξεφλουδίζανε τα τρυφερά μέρη από τον φλοιό της χαρουπιάς και τον τρώγανε. Εγώ για να διασώσω τις νεαρές χαρουπιές μου τις τύλιζα με συρμάτινα δίχτυα. Πολλές χαρουπιές τις ξεράνανε τελείως. Αυτό εκράτησε περίπου μια 15ετία. Τώρα δεν πειράζουνε πια τις χαρουπιές τα τελευταία χρόνια. Δεν μπορώ να εξηγήσω, ούτε γιατί αρχίσανε αυτό το εγχείρημα τα ποντίκια, μα ούτε γιατί το εγκατέλειψαν.
Βέβαια θα μπορούσα να γεμίσω πολλούς τόμους με εντυπώσεις και παρατηρήσεις με αξιόλογα περιστατικά που τα είδα και τα έζησα στα 92 χρόνια μου, για το παρόν περιορίζομαι στα παραπάνω.