«Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη για μας τους Έλληνες, για την Ευρώπη για τον κόσμο ολόκληρο, πρέπει να διαβάζεται και να εμπνέει ταυτοχρόνως σαν ένα σήμα κινδύνου αλλά και σαν ένας δείκτης πορείας», τόνισε σε ομιλία του στο χωριό Μυρτιά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.
«Στα ταραγμένα νερά της εποχής μας που αν δεν προσέξομε θα γίνουν τυφώνας για την ανθρωπότητα το έργο του Καζαντζάκη παραμένει πάντα επίκαιρο και πρέπει να μας εμπνέει σαν εγερτήριο σάλπισμα σαν ήχος εναντίον των συνειδήσεων που συνηθίζουν να εφησυχάζουν», τόνισε ο ΠτΔ.
Στην ομιλία του ο κ. Παυλόπουλος αναφερόμενος στο έργο του Καζαντζάκη επεσήμανε ότι όποιος το ξέρει δεν χρειάζεται να δει πολλά, και χαρακτήρισε το συγγραφέα ασυμβίβαστο πνεύμα που πάντα αναζητούσε την αλήθεια και υπερασπίστηκε την ελευθερία.
«Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε πάντα ο εαυτός του επηρεάστηκε από άλλους αλλά ανέδειξε αυτό που ο ίδιος ήθελε ως πρότυπο για τον κόσμο, για τον άνθρωπο».
Στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο πρόεδρος του Μουσείου Καζαντζακη δώρισε μια αναμνηστική πλακέτα με τη μορφή του Καζαντζάκη και ένα αντίγραφο από το ποιητικό του έργο « Οδύσσεια».
Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας καλωσόρισε στην Κρήτη ο περιφερειάρχης Σταύρος Αρναουτάκης επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε μεγάλη προσωπικότητα με πολυσήμαντο έργο και 60 χρόνια μετά το θάνατο του παραμένει πάντα επίκαιρος.
Στο έργο και την προσφορά του Νίκου Καζαντζάκη αναφέρθηκε σε ομιλία του ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας Νίκος Χαραλαμπάκης λέγοντας ότι έδειξε ότι πρέπει να επικρατήσει η γλώσσα του λαού.
ΣΗΜΕΙΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Μυρτιά, Δήμου Αρχανών, 29.7.2017
Με χαρά αλλά και βαθειά συγκίνηση ξαναβρίσκομαι στην Κρήτη, στο «Μουσείο Καζαντζάκη», για να συμμετάσχω στην εκδήλωση «Στα ίχνη του Καζαντζάκη», που διοργανώνει η, πραγματικά ρηξικέλευθη, «Διεθνής Εταιρεία Φίλων Καζαντζάκη». Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν έχει τίποτα το υπερβολικό, αν αναλογισθεί κανείς ότι ανέλαβε –και φέρει σε πέρας μ’ εξαιρετική επιτυχία- το μεγαλεπήβολο έργο της προβολής της πνευματικής παρακαταθήκης του κορυφαίου μας λογοτέχνη σε διεθνές, ακριβέστερα δε σε παγκόσμιο, επίπεδο.
I. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό για να κρίνω ολόκληρο το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Υπάρχουν τόσοι άλλοι, αρμοδιότεροι εμού, που ιδίως στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του «Έτους Καζαντζάκη» θα μιλήσουν επ’ αυτού. Κατά συνέπεια διευκρινίζω, εκ προοιμίου, ότι τα λίγα λόγια που θα πω προέρχονται από έναν από τους αμέτρητους αναγνώστες του Νίκου Καζαντζάκη, τον οποίο το έργο του σημάδεψε βαθειά, ήδη από τα τρυφερά χρόνια μιας ανήσυχης εφηβείας, σε κάποια γωνιά της Ελληνικής επαρχίας.
II. Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη απασχόλησε, πολύ πέρα και από τα σύνορα του Τόπου μας, την ανθρώπινη σκέψη κατά την διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Και είναι βέβαιο ότι το έργο αυτό, λόγω της απαράμιλλης δυναμικής του και της συνακόλουθης εμβέλειάς του, θα έχει την ίδια πορεία και κατά τον 21ο αιώνα. Πολλώ μάλλον όταν τα διλήμματα του τελευταίου, με τα οποία σχετίζεται πάντα το έργο του Καζαντζάκη, καθίστανται πιο επιτακτικά απ’ όσο εμφανίσθηκαν κατά τον 20ο αιώνα. Ήδη, η πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα το αποδεικνύουν μ’ ενάργεια.
Α. Πιστεύω ότι αυτή η, αδιαμφισβήτητη πια, «κλασικότητα» του έργου του Καζαντζάκη οφείλεται πρωτίστως στο πνεύμα του. Ένα πνεύμα που διαμορφώθηκε μέσα στο πεδίο ενός ασίγαστου πάθους, όπου κυριαρχεί η «ιερή» αγωνία της συνεχούς –με στοιχεία «σισύφειας»- αναζήτησης της αλήθειας αναφορικά με την ζωή και τις αξίες, οι οποίες πρέπει να διέπουν το βίο καθενός αλλά και την εν γένει κοινωνική συνύπαρξη.
1. Ήταν αυτή η αναζήτηση της αλήθειας, με τα συγκεκριμένα ως άνω χαρακτηριστικά, που προσέδωσε στο Νίκο Καζαντζάκη τον χαρακτηρισμό του αυθεντικού «ασυμβίβαστου». Του «λόγου το ασφαλές» βεβαιώνει και η εξής παρατήρηση: Ο Νίκος Καζαντζάκης μελέτησε τον Νίτσε, τον Μπεξόν, τον Φρόυντ, τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, ακόμη δε τον Μαρξ και τον Λένιν. Κατά κάποιες χρονικές περιόδους μάλιστα γοητεύθηκε από αυτούς. Ουδέποτε όμως «κερδήθηκε» οριστικά από κάποιον.
2. Αυτό το πνεύμα, που αφιερώθηκε στην αέναη «περιπλάνηση» για να βρει την αλήθεια και, επέκεινα, ουδέποτε συμβιβάσθηκε με την «βολή» του «λιμανιού της βεβαιότητας», ήταν εκείνο που ενέπνευσε στο Νίκο Καζαντζάκη το ιδιόγραφο επιτύμβιο στον τάφο του, απόσπασμα από την «Ασκητική» του: «Δεν ελπίζω τίποτε. Δεν φοβούμαι τίποτε. Είμαι ελεύθερος».
Β. Υπό τα δεδομένα αυτά θεωρώ πως το έργο που εκπροσωπεί πληρέστερα το πνεύμα του Νίκου Καζαντζάκη –άρα συνθέτει το opus magnum του Μεγάλου Κρητικού, ο οποίος αισθάνθηκε την ανάγκη ν’ απευθύνει την βιωματική αναφορά του στον άλλο Μεγάλο Κρητικό, στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο- είναι η «Οδύσεια».
1. Την παγκόσμια απήχηση της «Οδύσειας» του Καζαντζάκη καταδεικνύει π.χ. το γεγονός ότι η ανάγνωσή της ενέπνευσε ακόμη και την γενιά των «Μπήτνικ» στις ΗΠΑ. Καθώς και το ότι η «Οδύσσεια» διαβάζεται διεθνώς, ως σήμερα, αντιστικτικά προς το μεγαλειώδες έργο του Τζέιμς Τζόυς, «Οδυσσέας».
2. Μόνο που, για λόγους ιστορικής πνευματικής αλήθειας πρέπει να γίνει η εξής διάκριση: Τον «Οδυσσέα» του Τζόυς χαρακτηρίζει η ορθολογικότητα, ντυμένη με το ένδυμα της νεοστωϊκής υπομονής. Αντιθέτως, στην «Οδύσεια» του Νίκου Καζαντζάκη κυριαρχεί ο ανορθολογισμός της απόλυτης ελευθερίας ή, αν θέλετε, η απόλυτη ελευθερία του ανορθολογισμού. Κατά κάποιον τρόπο ο «Οδυσσέας» του Τζόυς έχει ως προμετωπίδα του το δελφικό «μηδέν άγαν». Ενώ η «Οδύσεια» του Καζαντζάκη εκφράζεται εμβληματικώς από το ακριβώς αντίθετο, «παν άγαν», που κοσμούσε το ανώφλι του σπιτιού του στην Αίγινα.
Στα ήδη ταραγμένα νερά του 21ου αιώνα –που αν δεν υπάρξει η απαιτούμενη συνειδητοποίηση των κορυφαίων υπαρξιακών διακυβευμάτων ως προς το μέλλον της Ανθρωπότητας θα εξελιχθούν σε καταστροφικό τυφώνα αποδιοργάνωσής της –το πνεύμα και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη πρέπει να μείνει ζωντανό τουλάχιστον ως «εγερτήριο σάλπισμα», το οποίο «ταράζει» ασίγαστο, σχεδόν «εγερσίνεκρο», τον ολέθριο «ύπνο» του εφησυχασμού μας. Ως «σήμα κινδύνου» και «δείκτης πορείας» μαζί.
ΑΠΕ-ΜΠΕ