5 μήνες περιθώριο (έως το τέλος του χρόνου) έχουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων σε 111 περιοχές της χώρας όπου ήδη λειτουργούν Κτηματολογικά Γραφεία, μεταξύ των οποίων 23 περιοχές στην Αττική, προκειμένου να διορθώσουν τις ανακριβείς πρώτες εγγραφές και να σώσουν τα ακίνητά τους. Στις περιοχές αυτές, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, από τα 7.090.110 δικαιώματα (ιδιοκτησίες), τα 389.836 (ποσοστό 5,50%) είναι «άγνωστου ιδιοκτήτη».
Αν δεν το κάνουν, χάνουν οριστικά κάθε αδήλωτο ιδιοκτησιακό δικαίωμα, και μετά οι ιδιοκτήτες θα μπορούν να προσφύγουν στα δικαστήρια, αλλά μόνο για διεκδικήσουν χρηματική αποζημίωση και όχι για να ανακτήσουν το ακίνητο, εκτός κι αν το δικαστήριο προκρίνει αντί της αποζημίωσης τη λύση της επανάκτησης. Στο μεταξύ, κατά τις ίδιες πηγές, στο Δημόσιο ήδη «περιήλθαν» 14.484 ακίνητα τα οποία έχουν χαρακτηριστεί «άγνωστου ιδιοκτήτη».
Τα ακίνητα αυτά βρίσκονται σε 36 περιοχές σε όλη τη χώρα, στις οποίες οι κτηματολογικές εγγραφές οριστικοποιήθηκαν το 2018 και συνεπώς δεν υφίστανται πλέον προθεσμία διόρθωσης. Τα συνολικά δικαιώματα που καταγράφηκαν στις περιοχές αυτές ανέρχονται στα 199.013 με το 7,28% (δηλαδή 14.484) να χαρακτηρίζονται «άγνωστου ιδιοκτήτη». Πλήρης εικόνα όσον αφορά σε ποιον ανήκουν αυτά τα ακίνητα δεν υπάρχει. Η εκτίμηση ωστόσο είναι πως οκτώ στα δέκα ανήκουν ήδη στο Δημόσιο.
Σε μια εικονική αποθήκη
Σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, τα ακίνητα που «περιήλθαν» και αυτά που θα «περιέλθουν» στο Δημόσιο, στην πραγματικότητα είναι σαν να πηγαίνουν σε μια εικονική αποθήκη (!). Γιατί; Επειδή όπως εξηγούν, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει ούτε μηχανισμός ούτε σχεδιασμός, αλλά και ούτε πρακτική δυνατότητα «αξιοποίησης» των ακινήτων αυτών, με αποτέλεσμα να βρίσκονται κυριολεκτικά «στον αέρα» ή για την ακρίβεια σε μια εικονική αποθήκη…
Κατά τις ίδιες, ωστόσο, πηγές, σε ό,τι αφορά αυτά τα ακίνητα, μόνο ένα στα δέκα παρουσιάζει επενδυτικό ενδιαφέρον… Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως εκτός από τις προαναφερόμενες 36 περιοχές όπου οριστικοποιήθηκαν οι εγγραφές το 2018, στην υπόλοιπη χώρα ένα ακίνητο χαρακτηρίζεται «άγνωστου ιδιοκτήτη» για τις περιοχές των παλαιών προγραμμάτων αν δεν έχει δηλωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022, και για τα νέα (από το 2008 και μετά) αν δεν δηλωθεί σε οκτώ χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας του Κτηματολογικού Γραφείου.
Τι πρέπει να κάνουν
Τίθεται έτσι το ερώτημα: Τι μπορούν να κάνουν οι ιδιοκτήτες στις 36 περιοχές; Εδώ, όπως εξηγούν από το Κτηματολόγιο, ο ιδιοκτήτης που δεν συμπεριλήφθηκε στις αρχικές εγγραφές, μπορεί να διεκδικήσει δικαστικά μόνο χρηματική αποζημίωση λόγω αδικαιολόγητου πλουτισμού.Ωστόσο, στην περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα για την καταβολή χρηματικής αποζημίωσης εκ μέρους του κράτους, μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ζητήσει την αυτούσια απόδοση του ακινήτου (εν είδει αποζημίωσης). Στην περίπτωση που διαταχθεί από το δικαστήριο η αυτούσια απόδοση του ακινήτου, οι ενδιαφερόμενοι προσέρχονται σε συμβολαιογράφο για την υπογραφή της σχετικής σύμβασης, και στη συνέχεια το ακίνητο εγγράφεται στο Κτηματολόγιο ως μεταγενέστερη εγγραφή (και όχι ως διόρθωση της αρχικής εγγραφής).
Τι άλλαξε
Αυτό πλέον άλλαξε και από εδώ και πέρα, σύμφωνα με τη νέα νομοθετική ρύθμιση, οι ιδιοκτήτες ακινήτων μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για διόρθωση πρόδηλου σφάλματος για εγγραφή «άγνωστου ιδιοκτήτη», την οποία θα πρέπει να κοινοποιήσουν στο Δημόσιο. Ετσι, αν εντός 60 ημερών, το Δημόσιο δεν αντιδράσει εγγράφως, τότε ο προϊστάμενος του Κτηματολογικού Γραφείου (εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου) θα οφείλει να διορθώσει τη σχετική εγγραφή. Στην περίπτωση όμως που μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα το Δημόσιο προβάλει δικαιώματα, τότε η αίτηση διόρθωσης θα απορρίπτεται και ο ιδιώτης θα πρέπει να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για τη διόρθωση της εγγραφής.
Τι θα μπορούσε να γίνει
Τα «ορφανά» ακίνητα, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα περάσουν γενικώς στο Δημόσιο κι εν ολίγοις όλοι αυτοί οι φορείς που εκμεταλλεύονται ένα σύνολο χιλιάδων ακινήτων «απλώς θα αποκτήσουν μερικά ακόμη», είχε τονίσει ο κ. Παπαστεργίου πρόεδρος της ΚΕΔΕ σε παλιότερη εκδήλωση για το ζήτημα. «Αν όμως αυτά τα αστικά ακίνητα περιέλθουν στους δήμους, είναι δεδομένο ότι θα βρουν τα προγράμματα να τα αξιοποιήσουν, θα βρουν τους πόρους να τα φτιάξουν», συμπλήρωσε μιλώντας στην τηλεημερίδα.
Στην Ελλάδα υπάρχει πλήρης απουσία δημόσιας στεγαστικής πολιτικής. Οπως εξήγησε η Δήμητρα Σιατίτσα (διδάκτωρ του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων στο ΕΜΠ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης), στη χώρα μας δεν υπάρχει δημόσιος φορέας αρμόδιος για τη στεγαστική πολιτική, ούτε υπάρχει θεσμικό πλαίσιο που να εξειδικεύει τη συνταγματική επιταγή για το δικαίωμα στην κατοικία. «Η πρόσβαση στη στέγη είναι αντιληπτή ως μια ατομική/οικογενειακή υπόθεση. Οι δημόσιες χωρικές επενδύσεις για αναπλάσεις και αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος δεν συνδέονται με κοινωνικούς στόχους, η κατοικία απουσιάζει», τόνισε, συμπληρώνοντας ότι ενώ το Δημόσιο διαθέτει μια μεγάλη ακίνητη περιουσία, «μένει στην αδράνεια και μοιάζει να δίνεται κατεύθυνση να τη διαχειριστούμε σαν κοινοί επενδυτές της κτηματομεσιτικής αγοράς».
Σύμφωνα με την ίδια, το αίτημα της ΚΕΔΕ απαιτεί χρόνο, μεταθέτει την κάλυψη στεγαστικών αναγκών σε επόμενο διάστημα. «Μπορούμε να διεκδικήσουμε τώρα ακίνητα που ανήκουν σε ασφαλιστικούς φορείς και υπουργεία», εξήγησε, προσθέτοντας ότι μπορούν να συμβάλουν και άλλοι κοινωνικοί εταίροι που ταυτόχρονα αποτελούν μεγαλοϊδιοκτήτες (όπως η Εκκλησία αναμφίβολα).
«Η έντονη κρατική παρέμβαση είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα, εξασφάλισε ευημερία και κοινωνική συνοχή. Ομως η σταδιακή ολίσθηση προς την κυριαρχία της αγοράς γέννησε τη σύγχρονη στεγαστική κρίση», εξήγησε ο κ. Γουδής, περιγράφοντας παραδείγματα πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκές πόλεις. Ενα από αυτά εντοπίζεται στη Βαρκελώνη: επί δημαρχίας Αντα Κολάου οι προσφερόμενες κοινωνικές κατοικίες έφτασαν τις 100.000 (αναλυτικότερα, βλ. γράφημα).
«Το στεγαστικό πρόβλημα αφορά όχι μόνο κάποιους μικρούς, αλλά και αυτό που λέμε μεσαία τάξη. Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν μια και δυο δουλειές, αλλά δεν μπορούν να βρουν μια αξιοπρεπή κατοικία. Αυτό είναι αποτυχία του συστήματός μας», υπογράμμισε ο κ. Γουδής, τονίζοντας ότι για την αντιμετώπιση των στεγαστικών προκλήσεων «δεν φτάνει μόνο η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Χρειάζεται μεγαλύτερος συντονισμός, κάτι πιο οργανωμένο».
Ελλειψη στέγης εντοπίζεται και σε μικρούς δήμους, τόνισε ο Νικ. Βράντσης, υποψήφιος διδάκτορας Γεωγραφίας στο Ινστιτούτο της Ουψάλα, επικαλούμενος την περίπτωση της Νάουσας: στην (υπό δημογραφική συρρίκνωση) πόλη υπάρχουν νέες και καλής ποιότητας κατοικίες, αλλά οχτώ άστεγοι αντιμετωπίζονται ως αόρατοι. «Η δημοτική αρχή έβαλε τρεις από αυτούς άτυπα και προσωρινά στα καμαρίνια του δημοτικού θεάτρου και φεύγουν στον δρόμο όταν γίνονται παραστάσεις», περιέγραψε ο ερευνητής.
Οι υπόλοιποι πέντε, συμπλήρωσε, ζουν σε εγκαταλειμμένα κτίρια περιμετρικά της πόλης και οι εκκλήσεις τους για παροχή στέγης δεν ακούγονται. «Αυτούς δεν τους θέλουν ούτε οι οικογένειές τους, οι δικοί τους άνθρωποι τους έδιωξαν», ήταν τα λόγια δημοτικής υπαλλήλου στον ερευνητή. «Η διοίκηση δηλαδή αρνείται να δει ως δομικό πρόβλημα ένα κατά τα άλλα ορατό πρόβλημα αποκλεισμού», εξήγησε ο κ. Βράντσης. Σχολίασε επίσης την πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού, Κυρ. Μητσοτάκη, για δωρεάν παραχώρηση κατοικιών σε νεαρά ζευγάρια: «Η κοινωνική κατοικία δεν είναι φιλανθρωπία. Το δικαίωμα στη στέγαση είναι ανθρώπινο. Δεν υπάρχει δικαίωμα του ζευγαριού, υπάρχει δικαίωμα κάθε ανθρώπου στη στέγαση».