Στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, κάνει αυτές τις ημέρες “τον γύρο” η δημόσια ανάγνωση μιας ομιλίας του μεγάλου Αμερικανού ιστορικού και πολιτικού ακτιβιστή Howard Zinn από τον Matt Damon.
Η ομιλία αυτή με τίτλο “The Problem is Civil Obedience” (“Το πρόβλημα είναι η Πολιτική Υπακοή”) ήταν η εισήγηση του Χάουαρντ Ζιν σε μια δημόσια συζήτηση για το θέμα της πολιτικής ανυπακοής, που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins της Βοστώνης το 1970, στην οποία ο Χάουαρντ Ζιν συμμετείχε, “σκαστός” από την παρουσία στο δικαστήριο για απόδοση ποινής (που σημαίνει ότι τελικά φυλακίστηκε εξαιτίας της απουσίας του αυτής), στο οποίο είχε καταδικαστεί για μια πράξη πολιτικής ανυπακοής: το συμβολικό κλείσιμο μιας στρατιωτικής βάσης και την σχετική “παρακώλυση συγκοινωνιών”. Η απαγγελία της ομιλίας αυτής από τον Ματ Ντέιμον, έγινε σε μια τιμητική εκδήλωση για τον Χάουαρντ Ζιν και την πολιτική του κληρονομιά που διεξήχθη στην Βοστώνη στις 31/12/2012. Ο Ματ Ντέιμον ήταν οικογενειακός φίλος με τους Ζιν.
Για να γίνει κατανοητή η θέση του Χάουαρντ Ζιν για το εξαιρετικά επίκαιρο στην χώρα μας θέμα της Πολιτικής Ανυπακοής και του πολιτικού ακτιβισμού, μεταφράσαμε τις “‘Επτά κατευθύνσεις για την πολιτική ανυπακοή” του Ζιν από το βιβλίο του “Disobedience and Democracy: Nine Fallacies on Law and Order” (Ανυπακοή και Δημοκρατία, Εννέα Πλάνες για τον Νόμο και την Τάξη – 1968) ενώ παραθέτουμε στο τέλος της σελίδας την ομιλία στα Αγγλικά (με σύνδεση στο πλήρες της κείμενο):
Επτά κατευθύνσεις για την πολιτική ανυπακοή
1. Η πολιτική ανυπακοή είναι η εσκεμμένη, στοχευμένη παραβίαση του νόμου για έναν ζωτικό κοινωνικό σκοπό. Μπορεί όχι απλά να είναι δικαιολογημένη αλλά και να είναι και απαραίτητη όταν διακυβεύεται κάποιο θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, και όταν τα νόμιμα μέσα είναι ανεπαρκή για την εξασφάλιση του δικαιώματος αυτού. Μπορεί να πάρει την μορφή της παραβίασης ενός απεχθούς νόμου, της διαμαρτυρίας εναντίον μιας άδικης κατάστασης, ή της συμβολικής εφαρμογής του επιθυμητού νόμου ή της συνθήκης. Ενδεχομένως να θεωρηθεί τελικά νόμιμη, ενδεχομένως και όχι, λόγω του συνταγματικού ή του διεθνούς δικαίου, αλλά στόχος της είναι πάντα το κλείσιμο του χάσματος μεταξύ του νόμου και του δίκιου, σαν μια ατέρμονη διαδικασία ανάπτυξης της δημοκρατίας
2. Η γενική υπακοή στον νόμο δεν έχει καμία κοινωνική αξία, όπως δεν έχει αξία και η γενική ανυπακοή στον νόμο. Η υπακοή σε κακούς νόμους σαν τρόπος ενστάλαξης κάποιας αφηρημένης υπακοής στo “κράτος δικαίου”, στη “νομοκρατία”, το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να ενθαρρύνει την ήδη ισχυρή έφεση των πολιτών να υποκύπτουν στην εξουσία των αρχών και να εγκαταλείπουν την αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης. Η εξύμνηση του “κράτους δικαίου” ως απόλυτης αρχής είναι σημάδι ολοκληρωτισμού, και είναι δυνατόν να υπάρχει ατμόσφαιρα ολοκληρωτισμού σε μια κοινωνία που έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας. Η παρότρυνση προς του πολίτες να μην υπακούν άδικους νόμους, και το καθήκον των πολιτών να μην υπακούν επικίνδυνους νόμους αποτελεί μέρος της ίδιας της ουσίας της δημοκρατίας, που δέχεται πως η κυβέρνηση και οι νόμοι της δεν είναι ιεροί αλλά εργαλεία που υπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς: τη ζωή, την ελευθερία, την ευτυχία. Τα εργαλεία μπορεί να απορρίπτονται Οι σκοποί όχι.
3. Η πολιτική ανυπακοή μπορεί να αφορά παραβίαση νόμων που δεν είναι οι ίδιοι απεχθείς, προκειμένου να υπάρξει διαμαρτυρία για κάποιο πολύ σημαντικό ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση η σημαντικότητα του νόμου που παραβιάζεται θα πρέπει να μετριέται σε σχέση με την σημαντικότητα του ζητήματος. Ένας νόμος οδικής κυκλοφορίας που παραβιάζεται προσωρινά δεν είναι συγκρίσιμης σημασίας με την ζωή ενός παιδιού που το πατάει κάποιο αυτοκίνητο· η παράνομη είσοδος σε γραφεία δεν είναι καθόλου συγκρίσιμη με τον θάνατο ανθρώπων στον πόλεμο· η παράνομη κατάληψη ενός κτηρίου δεν είναι εξίσου αμαρτωλή με τις διακρίσεις στην παιδεία. Μια και δεν είναι μόνο κάποιοι συγκεκριμένοι νόμοι, αλλά οι γενικές συνθήκες που μπορεί να είναι αφόρητες, νόμοι που υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να είναι από μόνοι τους θεμιτοί ενδέχεται να χρειαστεί να παραβιαστούν στα πλαίσια διαμαρτυρίας.
4. Αν μια συγκεκριμένη πράξη πολιτικής ανυπακοής αποτελεί μια ηθικά δικαιολογήσιμη πράξη διαμαρτυρίας, τότε η φυλάκιση όσων εμπλέκονται στην πράξη αυτή είναι ανήθικη και οφείλει να απορρίπτεται και να αμφισβητείται μέχρι τέλους. Ο διαμαρτυρόμενος δε χρειάζεται να δεχθεί τον νόμο που ορίζει την τιμωρία του, περισσότερο από τον νόμο που παραβίασε. Μπορεί να υπάρξουν φορές κατά τις οποίες άνθρωποι που μετέχουν σε μια διαμαρτυρία μπορεί να επιλέξουν να πάνε φυλακή σαν μέθοδο συνέχισης της διαμαρτυρίας τους, σαν τρόπο για να υπενθυμίσουν την αδικία στους συμπατριώτες τους. Αλλά αυτό είναι διαφορετικό από την ιδέα πως θα πρέπει να πάνε φυλακή στα πλαίσια κάποιου κανόνα που έχει σχέση με την πολιτική ανυπακοή. Το βασικό ζήτημα είναι να διατηρείται μέχρι τέλους το πνεύμα της διαμαρτυρίας, είτε αυτό επιτυγχάνεται με την παραμονή στη φυλακή ή με την αποφυγή της φυλάκισης. Η αποδοχή της φυλάκισης με μεταμέλεια ως αποδοχή των “κανόνων”, ισοδυναμεί με την ξαφνική μεταστροφή προς ένα πνεύμα υποτέλειας, προς έναν ευτελισμό της σοβαρότητας της διαμαρτυρίας
5. Όσοι συμμετέχουν σε πράξεις πολιτικής ανυπακοής θα πρέπει να επιλέγουν τακτικές κατά το δυνατόν μη-βίαιες, που να συμβαδίζουν με την αποτελεσματικότητα της διαμαρτυρίας και την σοβαρότητα του ζητήματος. Θα πρέπει να υπάρχει κάποια εύλογη σχέση μεταξύ του βαθμού της αναταραχής και της σημαντικότητας του προκείμενου ζητήματος. Η διάκριση μεταξύ βλάβης σε ιδιοκτησία και βλάβης σε ανθρώπους θα πρέπει να είναι μείζονος σημασίας. Οι τακτικές εναντίον ιδιοκτησιών μπορεί να περιλαμβάνουν (και πάλι ανάλογα με την αποτελεσματικότητα και το είδος του ζητήματος): απαξίωση (όπως στα μποϋκοτάζ), ζημιές, προσωρινή κατάληψη και μόνιμη ιδιοποίηση. Όπως και να έχει η πίεση κάθε πράξης πολιτικής ανυπακοής θα πρέπει να εστιάζει ξεκάθαρα, και επιλεκτικά στο αντικείμενο της διαμαρτυρίας
6. Ο βαθμός της αναταραχής που προκαλεί η πολιτική ανυπακοή δεν θα πρέπει να ζυγίζεται απέναντι σε μια ψευδή “ειρήνη” που υποτίθεται ότι ισχύει στην υφιστάμενη κατάσταση των πραγμάτων, αλλά απέναντι στην πραγματική αναταραχή και βία που είναι κομμάτι της καθημερινής ζωής, που εκφράζεται ανοιχτά διεθνώς στους πολέμους, αλλά κρύβεται τοπικά κάτω από το προσωπείο εκείνο της “τάξης” που συγκαλύπτει την αδικία της σύγχρονης κοινωνίας
7. Το πώς σκεφτόμαστε για την πολιτική ανυπακοή θα πρέπει να συνυπολογίζει πως εμείς και το κράτος έχουμε διαφορετικά συμφέροντα και οι εκπρόσωποι του κράτους δεν θα πρέπει να μας ξεγελούν στο να το ξεχνάμε αυτό. Το κράτος επιζητά την εξουσία, την επιρροή, τον πλούτο σαν σκοπούς καθεαυτούς. Το άτομο επιζητεί την υγεία, την ειρήνη, την δημιουργική απασχόληση, την αγάπη. Το κράτος εξαιτίας της ισχύος και του πλούτου του διαθέτει πάμπολλους εκπροσώπους των συμφερόντων του. Αυτό σημαίνει πως το κάθε άτομο θα πρέπει να κατανοήσει την ανάγκη να σκέφτεται και να δρα από μόνος του ή σε συνεργασία τους συμπολίτες του.
Δημοσιεύθηκε στην διαδικτυακή Αυγή, 23.11.2013