Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος – Συγγραφέας
Στη νοτιότερη άκρη της κτηματικής περιφέρειας του Αη-Γιάννη (στα Σφακιά) και στον αφρό –στην κυριολεξία- της θάλασσας, είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Παύλου, ένα μικρός σταυρικός ναός με τρούλο. Σύμφωνα με την παράδοση, κτίσθηκε περί το 1030 από τον όσιο Ιωάννη τον Ξένο και ερημίτη, από το Σίβα των Αστερουσίων. Στο εσωτερικό σώζονται μέχρι σήμερα τοιχογραφίες, αλλά το εξωτερικό του μικρού ναού έχει έντονα τα σημάδια της φθοράς του χρόνου και της αρμύρας της θάλασσας, που σιγοτρώγει τις πέτρες των τοίχων.
Όταν το μικρό βοσκοχώρι είχε κατοίκους, τούτοι διοργάνωναν κάθε χρόνο ένα λαμπρό πανηγύρι τιμώντας τη χάρη του Αγίου, βρίσκοντας παράλληλα και την ευκαιρία να διασκεδάσουν και να «σπάσουν» τη μονοτονία της βουκολικής ζωής των. Στο πανηγύρι συμμετείχαν και οι κάτοικοι των γειτονικών παραλιακών χωριών της Επαρχίας, στα οποία δεν είχε ενσκήψει ακόμη ο τουρισμός. Αυτά, τη δεκαετία του’ 50 και σε παλαιότερους χρόνους…
…1957, 28 Ιουνίου, παραμονή της εορτής του Αγίου Παύλου. Στο σπίτι του μικρού Γιάννη, είχαν αρχίσει οι προετοιμασίες από νωρίς. Οι γονείς φόρτωναν στο γαϊδουράκι τις απαραίτητες προμήθειες να κινήσουν για τον εσπερινό και είχαν να διανύσουν μια απόσταση σχετικά μεγάλη και δύσβατη, ιδιαίτερα κατά την κάθοδο της απόκρημνης υπώρειας της εσχατιάς των Μαδάρων στο Λιβυκό. Η κάθοδος αυτή ήταν διαμορφωμένη σε ένα παμπάλαιο λιθόστρωτο μονοπάτι και σε μια ζιγκ-ζαγκ διαδρομή, παρόμοια σχεδόν με εκείνη του φαραγγιού της Αράδαινας. Μονοπάτι φτιαγμένο ίσως από την εποχή της Ενετοκρατίας. Μετά την κάθοδο της απόκρημνης κατωφέρειας, έφτασαν στο πυκνό πευκοδάσος της Σελούδας και ύστερα από μια διαδρομή κάτω από την ευεργετική σκιά των γιγαντόσωμων πεύκων, έφτασαν στη θέση που υπομονετικά –λες- το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Παύλου, “ανέμενε” τους προσκυνητές. Και ήταν πολλοί, καθώς θυμάται έντονα ο ασπρομάλλης σήμερα Γιάννης. Από την Αγία Ρούμελη, τα Λιβανιανά, το Λουτρό, τη Χώρα, αλλά και από τα πιο μακρινά χωριά.
Οι προετοιμασίες για το γλέντι του εσπερινού άρχισαν σχεδόν αμέσως με το σφάξιμο των κριών και τράγων, τάματα των ευσεβών βοσκών στη χάρη του Αγίου, βράσιμο και ετοιμασία του πιλαφιού. Κάποιοι νεαροί από τα διπλανά παραθαλάσσια χωριά επιδίδονταν σε αυτοσχέδιους κολυμβητικούς αγώνες καθώς ήταν δεινοί κολυμβητές, μπροστά στα έκπληκτα ματάκια του μικρού Γιάννη που δεν είχε βάλει ούτε τα ποδαράκια του στη θάλασσα, καθώς μεγάλωνε στα 700 μέτρα στις υπώρειες των Μαδάρων και η θάλασσα του προξενούσε δέος αλλά και κάποιο φόβο, λόγω της ηλικίας και της βουκολικής ψυχοσύνθεσης του ορεσίβιου μικρού βουκόλου.
Κάποια στιγμή σήμανε το σήμαντρο του μικρού ναού, καθώς ο φλογισμένος δίσκος του ήλιου βούταγε τη ροδαλή θωριά του στο νερό του Λιβυκού στο στρογγύλεμα του μακρινού ορίζοντα. Μπήκαν μέσα στο ναΐσκο όσοι χώραγαν καθώς δεν είχε πολύ χώρο, αλλά και για μια άλλη αιτία: Ένας μικρός σωρός από άμμο στη μέση σχεδόν του ναΐσκου, έκανε τους προσκυνητές να μην πλησιάσουν, καθώς είχε επικρατήσει η άποψη ότι από κάτω κρυβόταν μια νάρκη από την εποχή της γερμανικής Κατοχής*.
Μετά την κατανυκτική τέλεση της ακολουθίας του εσπερινού και με τον πατέρα του μικρού Γιάννη στη θέση του ψάλτη, το εκκλησίασμα βγήκε στο γιαλό, όπου είχαν αρχίσει να στρώνονται οι «τάβλες» με τα βραστά και το πιλάφι, και το γλέντι άρχιζε σιγά-σιγά με ριζίτικα και μαντινάδες σε μια μυσταγωγία στην κυριολεξία κάτω από ένα λαμπερό κι ολόγιομο φεγγάρι, μοναδική εστία φωτός στο απομακρυσμένο ακρογιάλι, στην αυλή του αγίου Παύλου…
…Οι μανάδες έβαλαν τα παιδιά νωρίς για ύπνο. Και αυτό, γιατί η θεία λειτουργία της 29ης Ιουνίου που αργοπλησίαζε γινόταν πολύ νωρίς, πριν καλά-καλά φωτίσει, με σκοπό να τελειώσει πριν ο φλογερός δίσκος του ήλιου εδραιωθεί στον ορίζοντα και καταστήσει δύσκολη την ανάβαση των κατοίκων του βουκολικού χωριού στο ζιγκ-ζαγκ της ανόδου στις εσχατιές της υπώρειας των Μαδάρων…
`Ετσι έγινε και απόψε, έτσι έγινε και την επόμενη το πρωί –εκείνο το μακρινό μερόνυκτο της 10ετίας του’50- και ο ασπρομάλλης σήμερα Γιάννης ξετυλίγει το μίτο της θύμησης σε εκείνο το γεγονός της γιορτής του αγίου Παύλου εκείνα τα πέτρινα αλλά τόσο όμορφα χρόνια στον πέτρινο οικότοπό του… Νοσταλγία και θλίψη… Θλίψη και νοσταλγία καθώς, και το έθιμο έχει ξεφτίσει, αλλά και οι πλείστοι των προσκυνητών εκείνης της εποχής –μη εξαιρουμένων και των γονέων του- έχουν φύγει για το ανεπίστροφο ταξίδι στο παράλληλο σύμπαν της αιωνιότητας…
* Εν τέλει αποδείχτηκε φάρσα κακόγουστη καθώς, πολύ αργότερα ήρθαν πυροτεχνουργοί του στρατού και διαπίστωσαν ότι επρόκειτο για ένα απλό όσο και αθώο σωρό άμμου, χωρίς καμία νάρκη εντός του…