Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΤΖΩΝ ΣΤΟΥΑΡΤ ΜΙΛΛ – JOHN STUART MILL
(Πεντοβίλλ, Λονδίνο 1806 – Αβινιόν, Γαλλία 1873)
Σημαντικός άγγλος εμπειριστής, φιλόσοφος και οικονομολόγος. Εισήγαγε τη μέθοδο των φυσικών επιστημών στην κοινωνιολογία και γενίκευσε την εξ εμπειρίας επαγωγή στη λογική, αποδεχόμενος την ηθική της χρησιμοθηρίας και την αρχή εξομοίωσης της ατομικής ευδαιμονίας προς το γενικό καλό. Υπέρμαχος του δόγματος της ελευθερίας των συναλλαγών και του διεθνούς εμπορίου αλλά και της κρατικής παρεμβάσεως υπέρ των συμφερόντων του συνόλου, με προοδευτικές τάσεις υπέρ της εξίσωσης των ανδρών και γυναικών και της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οπαδός του κλασικού φιλελευθερισμού, αποκρούοντας την ελευθερία της βουλήσεως και τονίζοντας την υπεροχή της πνευματικής καλλιέργειας έναντι της αισθητών απολαύσεων, άσκησε μεγάλη επίδραση στην πνευματική εξέλιξη της εποχής του.
Έργα: Το πνεύμα του αιώνα (1831), Σύστημα επαγωγικής και απαγωγικής λογικής (1843), Ωφελιμισμός (1861), Η πολιτική οικονομία (1848), Το ζήτημα των Μαύρων (1850), Περί κοινοβουλευτικής μεταρρυθμίσεως (1854), Περί ελευθερίας (1854), Περί υποτελείας των γυναικών (1869), Αυτοβιογραφία (1873), Τρία Δοκίμια περί θρησκείας (1874).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. J.M. Robson, Collected Works of J.S. Mill, Toronto (1963)], Fr. Rosen, Classical utilitarianism from Hume to Mill, 2003, Nic. Capaldi, John Stuart Mill, A biography, 2004, Fred Wilson, John Stuart Mill, Political economy, 2007, R. Reeves, John Stuart Mill, Victorian fire brand, 2007, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΖΩΝ ΣΤΟΥΑΡΤ ΜΙΛΛ, ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (ΚΕΦ. Γ΄)
** ** **
Οι επιστήμες της ζωής απομονώνουν συνήθως κάθε οργανισμό και τον εξετάζουν σαν μια ξεχωριστή ατομικότητα. Στην πραγματικότητα οι οργανισμοί και ιδίως οι άνθρωποι ζουν και αναπτύσσονται μαζί, σε μια ομάδα, σε μια κοινωνία. Η οικογένεια, η φυλή, η πολιτεία, το έθνος, το κράτος, οι κοινωνικές τάξεις είναι οι συνηθισμένες πραγματικότητες. Οι άνθρωποι δεν αποτελούν ένα απλό άθροισμα, αλλά ένα γινόμενο, όπου πλάθονται οι παραστάσεις για τον κόσμο και τη ζωή.
Ο Αριστοτέλης πρώτος διαπίστωσε ότι “ὁ ἄνθρωπος φύσει πολιτικόν ζῶον” (Πολιτικά, Α΄ 1253α). Η κοινωνιολογία μπορεί να αρχίζει με τον Κοντ που της έδωσε το όνομα, όμως οι επιστήμες της κοινωνίας, η ιστορία, η πολιτική, η οικονομική, η νομική, ξεχωρίζουν από την αρχαιότητα. Τότε αρχίζει η μελέτη της κίνησης και της αλλαγής της κοινωνίας, με την ιστορία και τη φιλοσοφία της ιστορίας. Η ιστορία εξετάζει τη ζωή της κοινωνίας, τα γεγονότα στην εξέλιξή τους, τα αίτια, τις αφορμές, τ’ αποτελέσματα της κοινωνικής δράσης. Η κοινωνιολογία αντίθετα εξετάζει τα κοινωνικά φαινόμενα γενικά και συστηματικά, ερευνά τη βαθύτερη αιτία που τα προκαλεί, ορίζει την εσωτερική σχέση ανάμεσά τους. Ιστορία και κοινωνιολογία είναι παράλληλες επιστήμες, που μελετούν τα κοινωνικά φαινόμενα. Η φιλοσοφία της ιστορίας συνδέει ιστορία και κοινωνιολογία και από άλλους ταυτίζεται με την κοινωνιολογία, ενώ από άλλους εντάσσεται στην ιστορία.