Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΣΑΤΩΒΡΙΑΝΔΟΣ – FRANÇOIS RENE DE CHATEAUBRIAND
(Σαιν Μαλώ, Βρεττάνη 1768-1848)
Επιφανής γάλλος συγγραφέας και διπλωμάτης του 19ου αιώνα, θεωρούμενος εισηγητής του ρομαντισμού στη γαλλική λογοτεχνία. Λοχαγός, υπηρέτησε στη βασιλική αυλή και κατά την επανάσταση μετέβη στην Αμερική, μετέσχε στην εξέγερση των ευγενών και έμεινε εξόριστος στο Λονδίνο, επέστρεψε στο Παρίσι το 1800, επωφελούμενος της αμνηστίας, ανέλαβε διπλωματική υπηρεσία επί Ναπολέοντος στη Ρώμη και στην Ελβετία, αργότερα δε έγινε Υπουργός Εξωτερικών, επανέκαμψε δε στον καθολικισμό. Το ταξίδι του στην Ανατολή κατά το 1806-1807 τόνωσε το φιλελληνισμό και τα χριστιανικά του αισθήματα, συνέβαλε δε ουσιαστικά στη δημιουργία της φιλελληνικής κίνησης. Μετά την Παλινόρθωση, προσχώρησε στην αντιπολίτευση και υπερασπίστηκε την ελευθερία του τύπου. Συνδυάζοντας την πολιτική με την λογοτεχνία, δημιούργησε σπουδαίο έργο, διαπνεόμενο από ρομαντικά πάθη και χριστιανική πίστη, που επηρέασε βαθύτατα την πνευματική κίνηση της εποχής του.
Έργα: Ιστορικό δοκίμιο περί των επαναστάσεων, αρχαίων και νεωτέρων (1797), Ατάλα (1800), Το πνεύμα του χριστιανισμού (1802), Οι μάρτυρες (1809), Οδοιπορικό από Παρισίων εις Ιερουσαλήμ (1811), Περί του Μπουαναπάρτε και των Βουρβόνων (1814), Οι περιπέτειες του τελευταίου Αβενσεράγου (1826), Νατσέ (1826), Ταξίδια στην Αμερική και στην Ιταλία (1827), Ιστορικές μελέτες (1831), Δοκίμιο περί της αγγλικής λογοτεχνίας (1836), Η ζωή των Ρανσέν (1844), Απομνημονεύματα πέραν του τάφου (1848-1850).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Saint Beuve, Paris (1859-1860), 20 τόμ.], A.F. Vilemain, Chateaubriand sa vie, ses ecrits, et son influence, 1859, Agenor Bardoux, Chateaubriand, 1893, Maurel, Essai sur Chateaubriand, 1899, Jules Lemaitre, Chateaubriand, 1912, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Πέτρ. Καλονάρου), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Ο Σατωβριάν διαλογιζόμενος επί των ερειπίων της Ρώμης, πίνακας, Ζιροντέ Τριοσόν, 1808, Μουσείο Σαιν Μαλό, Προσωπογραφία, Γκερέν, Α. Ντεβερέ, 1831.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «J’ ai été bourbouiste par honneur, royaliste par raison et republicain par goŭt» (Chateaubriand, Mémoire d’ outre tombe).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΑΤΩΒΡΙΑΝΔΟΣ, ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΑΠΟ ΠΑΡΙΣΙΩΝ ΕΙΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ
** ** **
Μπορεί κανείς να παρατηρήσει σχέσεις, συσχετισμούς, εξαρτήσεις στην πορεία της ιστορίας; Μπορεί να διακρίνει σταθμούς, φάσεις, κύκλους στην εξέλιξη των γεγονότων; Μπορεί να βρει συνδετικά στοιχεία, αρχές, σκοπούς στη διαμόρφωση του πολιτισμού; Αυτό είναι υπόθεση της φιλοσοφίας της ιστορίας, ερμηνεία της ιστορίας, διατύπωση νόμων, εξαγωγή συμπερασμάτων, εμφάνιση των παραγόντων της ιστορίας.
Ο όρος φιλοσοφία της ιστορίας οφείλεται στον Βολταίρο. Αλλά φιλοσοφία της ιστορίας βρίσκεται διάσπαρτη στον Θουκυδίδη, συστηματοποιείται συμβατικά στους στωϊκούς, εκφράζεται αρμονικά στον Αυγουστίνο. Ο ελληνικός λόγος, η κοινωνία της πόλεως, του κόσμου, της φύσεως, συνδέουν τα γεγονότα και την ιστορία με εσωτερική εντελέχεια, με συντελούμενη ανέλιξη, με σκοπούμενη δράση.
Ο χριστιανισμός αντιμετωπίζει τον κόσμο κατ’ εξοχήν με καθολική αντίληψη, τοποθετεί την ιστορία στο πλαίσιο προδιαγεγραμμένης πορείας, βλέπει την ενότητα της ανθρωπότητας από τη δημιουργία του Αδάμ, μέχρι την τελική σωτηρία. Ο Μποσουέ, ο Σατωβριάνδος, ο Λέσσινγκ, στη Δύση, ακολουθούν καθυστερημένα τον Επίσκοπο Ιππόλυτο, τον Ευσέβιο Παμφίλου, τον Ευσέβιο Καισαρίας, στην Ανατολή.