Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΝΤΕΡΝΜΠΟΥΡΓΚ – HEINRICH DERNBURG
(Μάιντς, Έσση 1829 – Βερολίνο 1907)
Περίφημος γερμανός νομοδιδάσκαλος και πολιτικός, εβραϊκής καταγωγής, που προσήλθε στο χριστιανισμό, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Ζυρίχης, Χάγης και Βερολίνου. Οπαδός της ιστορικής σχολής του δικαίου, συνιδρυτής της Kritisch Zeitschrift für de Gesammte Rechtswissenschaft το 1851, φιλελευθέρων αντιλήψεων, μέλος της Άνω Βουλής της Πρωσίας και από τους βασικούς συντάκτες του Αστικού Κώδικα Πρωσίας του 1794. Το έργο του, αναφερόμενο σε ολόκληρη την περιοχή του αστικού δικαίου, προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ οικονομικής πραγματικότητας και κοινωνικής ουτοπίας, χωρίς ποτέ να προσχωρήσει, όπως άλλοι πανδεκτιστές, στο νομικό θετικισμό. Χαρακτηριζόμενος από τις περίφημες νομικές του κατασκευές, το κάλλος του ύφους και το πρακτικό πνεύμα του, προσέδωσε μεγάλη ώθηση στις νομικές σπουδές στη Γερμανία και πέραν αυτής.
Έργα: Θεωρία και ιστορία του συμψηφισμού (1854), Το δίκαιο του ενεχύρου (1860-1864), Το δίκαιον της επιτροπείας (1860-1864), Οι εισηγήσεις του Γαΐου (1869), Το Πρωσικό δίκαιο της υποθήκης (1877-1891), Πανδέκται (1884-1900), Περί φαντασίας εν τω δικαίω (1894), Εγχειρίδιον του πρωσικού ιδιωτικού δικαίου (1897), Αστικόν δίκαιον του γερμανικού κράτους και της Πρωσίας (1898-1900).
Βιβλιογραφία: Isidore Siuger – F.T. Haneman, Heinrich Dernburg, 1901-1906, Theodor Kipp, Heinrich Dernburg, Ein Vortrag, 1908, Klaus Luig, Heinrich Dernburg, 2001, Μτφρ. Γ. Δυοβουνιώτης, 1925, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Κ.Μ. Ράλλη), Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΤΕΡΝΜΠΟΥΡΓΚ, ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΕΝΕΧΥΡΟΥ
** ** **
Αλλά ο δικηγόρος έχει και μια άλλη αποστολή. Αποτελεί όργανο για την ανάπτυξη της νομικής ιδεολογίας και της νομικής θεωρίας της εξέγερσης κατά του κατεστημένου και για το πέρασμα σε μια νέα κοινωνία. Σύμφωνα με το δόγμα της αστικής νομικής επιστήμης, η κρατική εξουσία πραγματώνεται με την νομοθετική, την εκτελεστική, και τη δικαστική λειτουργία. Κάθε μια εξουσία είναι ανεξάρτητη και έτσι προωθείται θεωρητικά η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Ο λαός νομοθετεί εκλέγοντας τους βουλευτές, κυβερνά με την αρχή της πλειοψηφίας, βάσει του εκλογικού αποτελέσματος και εξασφαλίζεται από κάθε παράνομη προσβολή των κρατικών οργάνων με τα ατομικά δικαιώματα και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Αυτές οι αρχές, μαζί με τη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία της φιλελεύθερης διανόησης της αστικής τάξης, αποτυπώθηκαν στα δημοκρατικά συντάγματα των διαφόρων χωρών. Αλλά σύνταγμα και συνταγματική πραγματικότητα διαφέρουν. Το σύνταγμα βασίζεται στην αντίληψη ότι τα συμφέροντα του συνόλου του πληθυσμού είναι ενιαία, πως δεν υπάρχουν αντιτιθέμενες κοινωνικές ομάδες. Έτσι όταν οι βουλευτές εξυπηρετούσαν αποκλειστικά τα συμφέροντα των αστών απέναντι στον βασιλιά, το σύνταγμα κατοχύρωνε τα δικαιώματα του αστού πολίτη αδιαφορώντας για τον υπόλοιπο λαό. Στην προβιομηχανική αστική κοινωνία επικρατούσε μια στατική αντίληψη της τάξης και το δίκαιο απέβλεπε στη διατήρηση του status quo. Στα πλαίσια όμως της βιομηχανικής κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τη βασική αντίθεση εργαζομένων και κατόχων των μέσων παραγωγής, η στατικότητα υποχώρησε μπροστά στην ανάπτυξη, την αύξηση της παραγωγής, το δυναμικό χαρακτήρα της οικονομίας. Η εκτελεστική εξουσία που διαχειρίζεται τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, παρεμβαίνει στο έργο των άλλων εξουσιών. Τα όργανά της καθοδηγούνται όλο και περισσότερο από τους κεφαλαιούχους και το τεχνοκρατικό κατεστημένο. Οι διατάξεις που κατοχυρώνουν την ελευθερία του πολίτη χάνουν την αξία τους, ενώ το νομικό εποικοδόμημα παραμένει. Το κράτος δικαίου μεταβάλλεται έτσι σε αστυνομικό κράτος. Γιατί το καθεστώς, συνειδητοποιώντας τη νέα οικονομική πραγματικότητα, πρέπει αναγκαστικά να προσαρμόσει τις δομές της εξουσίας σ’ αυτή, πράγμα όμως που απαιτεί περιορισμό της ελεύθερης κοινωνικής δραστηριότητας του κάθε πολίτη.
Αλλά έτσι η όξυνση του κοινωνικού αγώνα, η αλλαγή στη νομική δομή και η ανάπτυξη νέας νομικής ιδεολογίας προχωρούν. Η νομική ιδεολογία προσδιορίζει τις επιδιώξεις, τους σκοπούς και τις αξίες μιας κοινωνικής ομάδας. Στα χέρια των κατόχων της κρατικής εξουσίας κύριος σκοπός της νομικής ιδεολογίας είναι η ρύθμιση των σχέσεων παραγωγής προς το συμφέρον της κυρίαρχης τάξης. Αλλά και από την αντίθετη πλευρά οι επικλήσεις για κοινωνική αλλαγή εκφράζονται κι αυτές σα νομικές ιδεολογίες. Έτσι και η νομική θεωρία της εξέγερσης περιγράφει ένα συγκεκριμένο είδος νομικής δραστηριότητας με την οποία εκείνοι, που αμφισβητούν το κυρίαρχο σύστημα, επιζητούν να το ανατρέψουν και να το αντικαταστήσουν με κάποιο άλλο.