Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΜΙΤΤΑΪΣ – LUDWIG MITTEIS
(Λάιμπαχ 1859 – Λειψία 1921)
Σπουδαίος γερμανός νομομαθής, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Βιέννης, Πράγας και Λειψίας, μελετητής του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού δικαίου και πρωτοπόρος της νομικής παπυρολογίας. Στο έργο του προβάλλει τις ελληνιστικές πηγές του δικαίου, τονίζει τη σημασία των δικαιικών ρυθμίσεων στις ανατολικές επαρχίες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την αναμόρφωση του κλασικού ρωμαϊκού δικαίου. Αξιολογώντας τα ευρήματα από τους παπύρους της Αιγύπτου, γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της πρώτης (146-;;) και της τρίτης περιόδου (565-1453) της ιστορίας του ελληνικού δικαίου. Οι μελέτες του αποτέλεσαν σπουδαίο κίνητρο για την μελέτη των πηγών του ελληνικού δικαίου και συνέβαλαν στην κατεύθυνση των ερευνών προς τις ρίζες των νομικών θεσμών μας.
Έργα: Το δόγμα της υποκατάστασης κατά το ρωμαϊκό δίκαιο εν σχέσει προς το αυστριακό δίκαιο (1885), Αυτοκρατορικόν και δημόσιον δίκαιον, εις τας ανατολικάς επαρχίας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1891), Περί της ιστορίας της μισθώσεως στην αρχαιότητα (1901), Εκ των ελληνικών παπύρων (1906), Ρωμαϊκόν ιδιωτικόν δίκαιον μέχρι των χρόνων του Διοκλητιανού (1908), Grundzüge und Chrestomathie der Papyruskunde (με U. Wilcken) (1912), Η ρωμαϊκή συνεισφορά στην ιστορία του δικαίου (1919), Ρωμαϊκόν δίκαιον (1921).
Βιβλιογραφία: Emil Strohal, Ludwig Mitteis, 1914, Egon Weiss, Remembering Louis Mitteis, 1922, T. Weicher, Gedenkschrift für Ludwig Mitteis, 1926, Leop. Wenger, Ludwig Mitteis, 1927, R. Taubenschlag, The law of greco-roman Egypt in light of the papyri, 1955, Martha Eliassen, Greek papyri from the Oslo collection, 1960, Walter Selb, Ludwig Mitteis, 1994, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΛΟΥΔ. ΜΙΤΤΑΪΣ, ΕΚ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΠΥΡΩΝ
** ** **
Η επιστήμη του δικαίου στην Ελλάδα είναι αλήθεια ότι καλλιεργήθηκε περισσότερο από τη φιλοσοφική της πλευρά. Ο Πλάτων (Πολιτεία, Νόμοι), ο Αριστοτέλης (Πολιτικά, Αθηναίων Πολιτεία), ο Θεόφραστος (Περί νόμου), ο Διοσκουρίδης, ο Δούρος, ο Αριστόξενος είναι οι πιο γνωστοί που ασχολήθηκαν με νομικά ζητήματα. Αλλά και οι αττικοί ρήτορες με τους λόγους τους υπηρετούν τη νομική επιστήμη. Οι δικολόγοι και οι λογογράφοι όμως, υπηρετούν τη ρητορική μάλλον παρά τη νομική.
Στη Ρώμη αντίθετα, η συστηματική μελέτη των νόμων οδηγεί στη δημιουργία ιδιαίτερης τάξης νομικών με συγκεκριμένο έργο, γνωμοδοτικό (respondere), συμπραξιακό (consulere), αντιπροσωπευτικό (agere), συγγραφικό (scribere). Αλλά κυρίως η επίδραση των ποντίφηκων, που διατηρήσαν το προνόμιο ερμηνείας των κανόνων της Δωδεκαδέλτου και αργότερα η διδασκαλία του δικαίου, ο προσδιορισμός, η κατάταξη των εννοιών και η συγγραφή, η επίδραση του επιεικούς jus respondenti στο αυστηρό jus civile είναι οι λόγοι προαγωγής της επιστήμης του δικαίου. Έτσι συντελέστηκε η απαγγίστρωση από την περιπτωσιολογική εφαρμογή του δικαίου, η συναγωγή αφηρημένων κανόνων δικαίου και η διευκρίνηση της θεωρίας και της πράξης.
Από τον 3ο αιώνα μ.Χ. αρχίζει πλέον να καλλιεργείται και στον ελληνικό χώρο η νομική επιστήμη κατά τα πρότυπα της Ρώμης. Ιδρύονται οι νομικές σχολές Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας, Βηρυττού και Κωνσταντινούπολης. Νομικά μαθήματα διδάσκονταν ήδη στο Οικουμενικό Διδασκαλείο Κωνσταντινουπόλεως από τον 4ο αιώνα. Ο Κωνσταντίνος Μονομάχος ίδρυσε την πρώτη αυτοτελή νομική σχολή, το Διδασκαλείον των νόμων το 1045. Η τουρκοκρατία εμπόδισε την ανάπτυξη της νομικής επιστήμης στην κυρίως Ελλάδα. Αλλά στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ιδρύθηκε αρχικά νομική σχολή στο Σουλσάβα της Μολδαβίας και αργότερα στο Ιάσιο. Καρπός της ελληνικής νομικής επιστήμης αυτής της εποχής είναι οι δύο κώδικες του Καλλιμάχη το 1812 και του Καρατζά το 1819. Στα Ιόνια νησιά διδάσκονταν επίσης νομικά στην Ιόνιο Ακαδημία Κέρκυρας. Ο Ιόνιος Κώδιξ ετοιμάστηκε και θεσπίστηκε στο διάστημα 1828-1840. Η νομική σχολή του Πανεπιστημίου των Αθηνών ιδρύθηκε το 1837, της Θεσσαλονίκης το 1932 και της Κομοτηνής το 1971. Η διδασκαλία των ελλήνων ρωμαϊστών Καλλιγά, Οικονομίδη, Παπαρηγόπουλου και των διαδόχων τους επέβαλε στη χώρα το ρωμαϊκό δίκαιο των Πανδεκτών, παλαιό και ξένο δίκαιο αντί του βυζαντινορωμαϊκού, με αποτέλεσμα τη διακοπή της ελληνικής νομικής παράδοσης. Η αντίδραση σ΄αυτή την επιβολή παρουσιάστηκε μόλις τον περασμένο αιώνα με τη διδασκαλία κυρίως των καθηγητών Τριανταφυλλόπουλου, Μαριδάκη, Λιτζερόπουλου και Ζέππου. Αλλά η σύνταξη του ελληνικού Αστικού Κώδικα υπό την καθοδήγηση του Μπαλή επέφερε μια συντηρητική στροφή στο αστικό δίκαιο. Στο μεταξύ βέβαια αναπτύχθηκε γόνιμη μελέτη στην ιστορία του δικαίου από τους καθηγητές Παπούλια, Πετρόπουλο και Πανταζόπουλο, στο συνταγματικό δίκαιο από τους Σαρίπολους και τον Σβώλο, στο διοικητικό δίκαιο από τους Αγγελόπουλους, τον Δένδια, τον Βεγλερή, τον Στασινόπουλο, τον Παπαχατζή, στο ποινικό δίκαιο και την εγκληματολογία από τον Κωστή, τον Ηλιόπουλο, τον Γαρδίκα, τον Χωραφά, τον Μαγκάκη, τον Μανωλεδάκη. Ένας γενικότερος εκσυγχρονισμός του ελληνικού δικαίου σημειώνεται τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα της πολιτικής αλλαγής και της ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.