Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ – MAXIMILIEN ROBESPIERRE
(Αρράς 1758 – Παρίσι 1794)
Ο διασημότερος των ηγετών της Γαλλικής Επανάστασης, «αδιάφθορος», σπούδασε νομικά, δικηγόρησε στο Αρράς και αναδείχθηκε μέλος της τοπικής Ακαδημίας. Αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων, επέκρινε την απολυταρχία και το δικαστικό σύστημα, εξελίχθηκε δε σε σημαντικό ρήτορα της Συντακτικής, και ηγήθηκε των ιακωβίνων κατά των συντηρητικών γιρονδίνων στην Νομοθετική Συνέλευση. Στη διεύθυνση της Κομμούνας, αντιπρόσωπος του Παρισιού στην Συμβατική, μέλος της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας, αρμόδιος για τη δημόσια ασφάλεια και τη δικαιοσύνη, διαμόρφωσε το καθεστώς της Τρομοκρατίας, στέλνοντας στη λαιμητόμο εκατοντάδες βασιλικούς, συντηρητικούς, αλλά και επαναστάτες, ώστε η αντίδραση που προκάλεσε οδήγησε τελικά στην εκτέλεσή του κατά την 8η Θερμιδώρ. Φανατικός ιδεολόγος, ονειρευόμενος τη σύσταση ενός κράτους κατά το πρότυπο των αρχαίων πολιτειών, με ενότητα λαού, βασισμένη στην αρετή, σε με μια νέα ηθική και φιλοσοφία και στη λατρεία του Υπερτάτου Όντος, δεν κατόρθωσε παρά να συντομεύσει το τέλος της εποχής του.
Έργα: Περί της θανατικής ποινής (1791), Εναντίον του πολέμου (1792), Αρχές της επαναστατικής κυβερνήσεως (1793), Αρχές της πολιτικής ηθικής (1794), Rapport sur les idées religieuses (1794), Discours et rapports a la Convention (1965), Ποιήματα, Επιστολές.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Société des études Robespierre, Oeuvres de Maximilien Robespierre (1840), 11 τόμ.], Ernest Hamel, Paris (1865-1867), Union Générale d’ Editions, Robespierre, Discours et rapports à la Convention, Paris (1988), S. Coleridge-R. Southey, The fall of Robespierre, 1794, Anatole France, Οι Θεοί διψούν, 1912, G. Lenotr, Robespierre’s rise and fall, 1927, John Carr, Robespierre, The force of circumstance, 1972, J.M. Eagan, Robespierre, Nationalist dictator, 1978, Simon Schama, Citizens, A chronicle of the French Revolution, 1989, D. Jourdan, Robespierre and the politics of virtue, 1996, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Ανώνυμος, 1790, Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι.
Κινηματογράφος: Reign of Terror, Ant. Mann, 1949, (Ritch. Basehart).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ, ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ
** ** **
Τρόμος είναι το τρέμειν, βραχεία παλμική κίνηση, η λόγω φόβου τρεμούλα και τρομοκρατία η δια τρόμου επιβολή, η διακυβέρνηση με σκληρά και βίαια μέτρα.
Υπάρχει δηλαδή η ατομική ή ομαδική, ιδιωτική τρομοκρατία, αλλά υπάρχει κυρίως και η επαναστατική ή η κρατική, η κυβερνητική δημόσια τρομοκρατια. Είναι προφανές ότι τρομοκράτες υπήρξαν και υπάρχουν αμέτρητοι, όπως ακριβώς και τρομοκρατικά καθεστώτα. Για τον ορισμό όμως της τρομοκρατίας είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν διάφορα ονόματα, όπως δικτατορία, τυραννία, υποδούλωση, κατοχή ή αντίθετα εξέγερση, επανάσταση, αντίσταση, απελευθερωτικός αγώνας, και μόνο μια συγκεκριμένη περίοδος της Γαλλικής Επανάστασης βαφτίστηκε γενικά Τρομοκρατία. Ως τρομοκράτες χαρακτηρίζονταν παλαιότερα οι μηδενιστές και οι αναρχικοί. Η ατομική απλή τρομοκρατία ήταν ένα ιδιαίτερο καταδικαστέο έγκλημα, που αντιμετωπιζόταν τελικά με τον ποινικό κώδικα. Η επίκληση του κινδύνου της τρομοκρατίας με την κύρια έννοιά της, έγινε συχνή μάλλον κατά τον τελευταίο καιρό, που συγκρινόμενος με άλλες εποχές υστερεί καταφανώς και σε ποσοτική και σε ποιοτική τρομοκρατία.
Ποιό είναι τώρα το υπόβαθρο, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό της τρομοκρατίας;
Κατά τη χριστιανική αντίληψη μετά την εκδίωξη των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να ζήσει με κόπο, πόνο και στεναγμούς, αντιμετωπίζοντας τον τρόμο της κολάσεως όπου κυριαρχεί ο “βρυγμός των οδόντων”, όποια έννοια κι αν τους αποδώσομε. Κατά τη μαρξιστική θεώρηση της ιστορίας μετά την εποχή του πρωτόγονου κομμουνισμού, η ανθρωπότητα, χωρισμένη σε αντιμαχόμενες τάξεις, βρίσκεται σ’ έναν αγώνα με ατέλειωτες καταστροφές, με τον τρόμο των κυριάρχων μπροστά στο φάντασμα της κομμουνιστικής επανάστασης.
Η αθηναϊκή δημοκρατία επέβαλε την ισχύ της στους Μηλίους με μια τρομερή καταστροφή. Οι ορδές των Μογγόλων με τις απίστευτες καταστροφές τους αποτελούσαν τον τρόμο της Ευρώπης κατά τον Μεσαίωνα. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία θεσμοποίησε τον τρόμο με τις ποινές της τύφλωσης, του ακρωτηριασμού, της σταύρωσης και της αποτρόπαιης βίας. Οι σταυροφόροι, οι ισπανοί κονκισταντόρες, οι άγγλοι αποικιοκράτες, οι αμερικανοί άποικοι, οι γερμανοί ναζιστές κατέστρεψαν ολόκληρους λαούς και πολιτισμούς και επιβλήθηκαν με τον τρόμο και την αθλιότητα.
Απέναντι σ’ αυτή την τρομοκρατία αντιπαρατάσσονται οι βόμβες των αναρχικών του 19ου αιώνα, οι αεροπειρατίες των παλαιστίνιων, οι σφαίρες της Μαφίας, η δράση των ΕρυθρώνΤαξιαρχιών και της 17 Ν, τέλος τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.