Γράφει ο Ηλίας Κοπανάκης
Ο φιλόσοφος Πλάτωνας έχει πει ότι «Όσοι αδιαφορούν για τα κοινά, είναι καταδικασμένοι να εξουσιάζονται πάντα από ανθρώπους κατώτερούς τους». Επομένως, όποιος λαός αφήνει την τέχνη της πολιτικής σε αδαή χέρια και μυαλά, και δε νοιάζεται να συμμετάσχει ο ίδιος σε ότι άμεσα τον αφορά, είναι άξιος της μοίρας του. Για να συνειδητοποιήσει ο πολίτης του νεοελληνικού κράτους την αξία αυτή, της προσωπικής συμμετοχής στα κοινά, θα πρέπει προηγουμένως και πρώτα από όλα, να συνειδητοποιήσει τον ανελεύθερο χαρακτήρα της σημερινής πολιτικής σκηνής. Με άλλα λόγια θα πρέπει να ξανά-πολιτικοποιηθεί η ζωή μας, αλλά όχι μέσω των καθοδηγούμενων και καθοδηγητικών κομμάτων, αλλά μέσω της προσωπικής μας συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία και ζύμωση. Αντί της κατασκευασμένης κομματοκρατίας να προωθηθεί και να προβληθεί η αξία της ελεύθερης βούλησης των πολιτών. «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά», κατά τον πρωτοπόρο αγωνιστή και εθνομάρτυρα Ρήγα Φεραίο. Γιατί πολιτικοποίηση δε σημαίνει μόνο να ψηφίζουμε, όποτε το Σύστημα επιλέξει να κάνει εκλογές, αλλά να συμμετέχουμε σε κάθε πτυχή της ζωής μας ως κοινωνικά όντα, που (πρέπει να) είμαστε.
Θα μπορούσαμε ίσως να ξεχωρίσουμε τρεις κατηγορίες όσον αφορά στις αποφάσεις για τις οποίες καλούμαστε να πάρουμε θέση στη ζωή μας. Πρόκειται για τις ατομικές αποφάσεις, για εκείνες που αφορούν σε υποσύνολα της κοινωνίας και τις αποφάσεις που εν δυνάμει μπορούν να επηρεάσουν ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο. Από τις πρώτες, τις ατομικές αποφάσεις, όπως π.χ. αν θα πάμε στην ταβέρνα να φάμε, αν θα διαβάσουμε το τάδε βιβλίο ή αν θα ψωνίσουμε το δείνα μπλουζάκι, η απόφαση εναπόκειται στις δικές μας επιλογές. Οι αποφάσεις αυτές επηρεάζουν το άτομό μας και τον συνδιαλεγόμενό μας (π.χ. πωλητή, έμπορο, εστιάτορα κτλ.). Οι δεύτερες αποφάσεις, έχουν να κάνουν με υποσύνολα της κοινωνίας, της μικροκοινωνίας μας όπως συχνά αποκαλούμε τον περίγυρό στην καθημερινότητά μας. Εδώ οι αποφάσεις επηρεάζουν το άτομό μας και τις μικρές αυτές ομάδες ατόμων (οικογένεια, σχολική κοινότητα, εργασιακή ομάδα, γειτονιά, ομάδα ενασχόλησης ελεύθερου χρόνου κτλ.). Ένας βίαιος σύζυγος δημιουργεί προβλήματα στο σύνολο των μελών της οικογένειάς του, ένας απροσάρμοστος μαθητής σε όλη την τάξη του, ένας ανεπίδεκτος μαθήσεως εργαζόμενος δημιουργεί θέματα στον εργασιακό του χώρο, κι αυτό έχει να κάνει με τον ίδιο, τη διεύθυνση και τους συναδέλφους του κοκ. Αλλά και από την άλλη, ένας εύθυμος άνθρωπος μπορεί να κάνει ευθύνη ολόκληρη την παρέα, ένας θαρραλέος αγωνιστής να συμπαρασύρει με το πνεύμα του ολόκληρη την Κοινότητα προς το φως της Ελευθερίας.
Η τρίτη κατηγορία αποφάσεων επηρεάζει το σύνολο σχεδόν του κοινωνικού συνόλου ή μεγάλα τμήματα αυτού. Έτσι, ένα και μόνο άτομο, όπως για παράδειγμα ο αρχηγός ενός κόμματος, ο επικεφαλής μιας θρησκευτικής ομάδας ή ο πρωθυπουργός μιας χώρας, λαμβάνει αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα, εκατομμύρια πολίτες. Οι αποφάσεις για παράδειγμα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα για πολλαπλά χαράτσια, στο αυτοκίνητο, στο σπίτι, στο γραφείο, στην επιχείρηση, στο σκάφος, στην πισίνα, στο αγρόκτημα, εμμέσως ακόμα και στα παιδιά, είναι μια απόφαση που λήφθηκε από ένα άτομο (στην πραγματικότητα που εκτελέστηκε από ένα άτομο, τον εκάστοτε πρωθυπουργό της χώρας, καθώς η εντολή δόθηκε από ξένα κέντρα). Επίσης, η απόφαση για τα οικονομικά ενός κόμματος, την διαγραφή στελεχών, την βουλευτική πειθαρχία, την πορεία του κόμματος και τις συνεργασίες αυτού τις λαμβάνει, ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας και στο σύνολο του ιδεολογικού φάσματος, ο εκάστοτε αρχηγός του κόμματος. Το σύνολο των κομμάτων είναι αρχηγικά και ως τέτοια αντιδημοκρατικά. Βλέπουμε λοιπόν ότι, είτε εξαιτίας της αντιδημοκρατικής λειτουργίας τέτοιων «οργανισμών», είτε εξαιτίας της θέσμισής τους ως πυραμιδωτά μορφώματα, χωρίς δυνατότητα ελέγχου της κορυφής, υπάρχει άμεσος κίνδυνος να οδηγηθούμε σε παρεκτροπές. Αυτές έχουν να κάνουν με μια πολιτική, με την ευρεία έννοια του όρου, που υπηρετεί τις αντιλήψεις και τη βιοθεωρία του συγκεκριμένου ατόμου και όχι την συνισταμένη των προσδοκιών και αντιλήψεων του συνόλου της ομάδας που υποτίθεται ηγείται. Αλήθεια, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος νουθέτησε όλους εμάς, το χριστεπώνυμο πλήρωμα της εκκλησίας, να μην υπακούσουμε στις εντολές της κυβέρνησης για εργασία την Κυριακή, ημέρα ευχαριστίας προς τον Θεό; Το «ποίμνιο» έχω την εντύπωση ότι θα επιθυμούσε μια τέτοια δήλωση πατρικής συμπαράστασης.
Αλλά ας δούμε περισσότερο συγκεκριμένα στο πεδίο της πολιτικής και όσον αφορά την περίπτωση της πατρίδας μας, τι συμβαίνει με εκείνους που έχουν εξουσία να λαμβάνουν αποφάσεις που αφορούν εκατομμύρια πολίτες. Μετά τα όσα τραγικά έχει υποστεί και αντιληφθεί με όλο του το είναι ο λαός της χώρας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική σκηνή έχει καταληφθεί εδώ και χρόνια, τουλάχιστον από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 κι ύστερα, αν όχι από πολύ νωρίτερα, από επαγγελματίες δολοφόνους και ληστές πρώτης ολκής. Κι αναρωτιέται κανείς: θα βάζαμε ποτέ, στην ιδιωτική μας ζωή, αποδεδειγμένα εγκληματίες και κλέφτες, να μας διαχειριστούν τα οικονομικά και τη ζωή μας γενικότερα; Όχι φυσικά. Τότε γιατί να συνεχίσουμε να στηρίζουμε με τις επιλογές μας τέτοια αφερέγγυα και εγωιστικά, στην καλύτερη περίπτωση, άτομα για τον δημόσιο βίο; Και μάλιστα είναι τόσο απροκάλυπτη η συμπεριφορά τους που δεν δίστασαν να θεσμοθετήσουν την προστασία τους για την επιτέλεση των άνομων συμφερόντων τους, ώστε να μην μπορεί ένας ολόκληρος λαός να τους ανακαλέσει και έτσι να εγκληματούν ασύστολα χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα δικαστικής δίωξης τους (νόμος περί ευθύνης υπουργών, βουλευτική ασυλία κτλ.).
Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι αν ζούμε ή όχι σε δημοκρατία. Αυτό εξ ορισμού είναι απαντημένο από την ίδια τη ζωή, από την εμπειρία μας εδώ και δεκαετίες. Δε ζούμε σε δημοκρατία, δεν υφίσταται ούτε σαν αστείο δημοκρατία σε τούτον τον τόπο. Και δε μιλούμε φυσικά για πραγματική άμεση δημοκρατία, μιλούμε ότι δεν υπάρχει ούτε καν ψήγμα ουσιαστικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πραγματικά θα είχε ενδιαφέρον να αναλογιστούμε, η κυβέρνηση, η κάθε κυβέρνηση στις χώρες τουλάχιστον του δυτικού κόσμου, μετά το 1789 και τη γαλλική αστική επανάσταση, τίνος τα συμφέροντα εν τέλει εξ-υπηρετεί; Σε τίνος τις εντολές υπακούει; Θεωρητικά στις εντολές των κατά τόπους κυρίαρχων λαών. Στην πραγματικότητα όμως;
Η δημοκρατία απαιτεί από τον πολίτη την ενεργοποίησή του. Σε αντίθεση με την ολιγαρχική φεουδαρχία / τραπεζοκρατία / χρηματοκρατία / μιντιοκρατία και την βασιλική μονοκρατορία που στηρίζονται ακριβώς στο αντίθετο, στον περιορισμό του πολιτικού κριτηρίου του πολίτη. Η δημοκρατία απαιτεί την ανοικτή, συλλογική συνέλευση – αντάμωση του Δήμου των πολιτών. Μια συνέλευση που σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή μπορεί να γίνει πραγματικότητα με τον πλέον ασφαλή, άμεσο, οικονομικό, ταχύ και διαφανή τρόπο. Αρκεί να υπάρξει κατάλληλο διοικητικό μοντέλο που θα προωθήσει τέτοιες τομές. Σε προσωπικό επίπεδο είναι αναγκαίο ως πρώτο βήμα η ανάληψη πρωτοβουλιών εκ μέρους των πολιτών. Αφήνοντας το ναρκωτικό τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης στο τραπέζι, να βγούμε από τους τέσσερις τοίχους του σπιτιού και να μιλήσουμε με τον γείτονά τους. Να φωνάξουμε τα δίκια τα δικά μας και του λαού. Να συζητήσουμε «όμορφα κι απλά» τι μπορούμε να κάνουμε με τις δικές μας δυνάμεις για την παραγωγή πνευματικών αγαθών και υλικού πλούτου. Αλλά με τις δικές μας δυνάμεις, όχι με ξένες ή δανεικές. Ας μη ξεχνούμε, τα κάθε είδους δανεικά υποθηκεύουν την ελευθερία του δανειζόμενου. Η προσωπική δημιουργία με τις δικές μας πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις, είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα της απελευθέρωσης του ατόμου και της κοινωνίας. Να δούμε λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε για την επίλυση προβλημάτων που χρονίζουν και κακοφορμίζουν. Τι μπορούμε να κάνουμε για την αναγέννηση της γειτονιάς μας, του χωριού μας, της πόλης μας. Για την «αναγέννηση» του ίδιου μας του εαυτού πάνω απ’ όλα, το ξύπνημα από τον λήθαργο στον οποίο έχουμε βυθιστεί.
Το δημοκρατικό, το συλλογικό, το λαϊκό, κι αυτό είναι το σχεδόν συγκλονιστικό, έχουν προσωπικό χαρακτήρα. Υπογράφονται με τις ιδέες, τα οράματα και ενίοτε το αίμα των πρωτοπόρων της κοινωνίας και υλοποιούνται με το μόχθο όλου του λαού. Γιατί οι πρώτοι βάζουν τη σπίθα κι ο λαός, με το κριτήριο του, ανάβει τη φωτιά της προόδου. Κι όλο αυτό έρχεται αυθόρμητα, χωρίς την ανάγκη διαφημίσεων, προβολών, προωθήσεων, απάνθρωπων εξαρτήσεων που υποβιβάζουν την ατομική αξιοπρέπεια, εμετικών προεκλογικών υποσχέσεων και υπόγειων συναλλαγών. Κι όλο αυτό έρχεται επίσης σε αντίθεση με το υπάρχων Σύστημα που είναι απολύτως απρόσωπο και απόμακρο από τον πολίτη. Ένα Σύστημα διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων που λειτουργεί μακρυά από τους πολίτες, μέσα σε κλειστές σκοτεινές λέσχες, think tanks («δεξαμενών σκέψης») και αίθουσες συνεδριάσεων δήθεν σοφών, στην πραγματικότητα εγωιστών, μισαλλόδοξων και μισάνθρωπων που χρήζουν ψυχιατρικής εξέτασης.