Ως κίνηση πίεσης με στόχο να αναγκαστεί η Ελλάδα να πάει σε διαπραγματεύσεις με την ατζέντα της Άγκυρας, σε πρώτο επίπεδο, αλλά και ως «τεστάρισμα» των στρατιωτικών και διπλωματικών αντανακλαστικών της Αθήνας μοιάζει όλο και περισσότερο όσο περνάει η ώρα, η 48ωρη έξοδος του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο. Σε αυτό το συμπέρασμα συγκλίνουν τόσο τα δημοσιεύματα για την μυστική συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας στο Βερολίνο, όσο και η στάση «βρείτε τα» των – έστω τυπικά – συμμάχων της Ελλάδας.
Αυτό επισήμανε μιλώντας στο Tvxs.gr και ο Πέτρος Βαμβακάς, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης. Ο οποίος όμως προσθέτει, ότι πλέον η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή από το να θέσει τη δική της ατζέντα, με τα δικαιώματά της όπως αυτά απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο. Διότι, όπως λέει, αν δει κανείς τα αμφισβητούμενα και «γκριζαρισμένα» νησιά και βραχονησίδες από την Τουρκία, τότε διαπιστώνει ότι οι διεκδικήσεις της φτάνουν μέχρι τα ανοιχτά της Μυκόνου και της Τζιας.
Ελάχιστοι πλέον πιστεύουν ότι τα «πειρατικά ρεσάλτα» της Τουρκίας είναι αποτέλεσμα της «τρέλας του Σουλτάνου». «Με αυτό που κάνουν οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή κινούνται σε πολλαπλά επίπεδα» εξηγεί ο Π.. Βαμβακάς. «Πρώτα απ’ όλα σπρώχνει την Ελλάδα να οριοθετήσει την ΑΟΖ της, την υφαλοκπρηπίδα. Εμείς λέμε ότι το μονό θέμα που υπάρχει για την Ελλάδα είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και γι’ αυτό μπορούμε να πάμε ακόμη και στη Χάγη. Αυτό που κάνουν οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή είναι να θέτουν το θέμα της υφαλοκλρηπίδας επί τάπητος πλέον. Και υποχρεώνουν την Ελλάδα, ή να ανταποκριθεί στρατιωτικά, ή να ανταποκριθεί διπλωματικά, όσον αφορά την υφαλοκπρηπδα και την ΑΟΖ.
«Δεύτερον εκεί που έχουν προσδιορίσει τη navtex είναι το πιο ακραίο σημείο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Δηλαδή το μέγιστο του προσδιορισμού της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, είναι εκεί. Και πηγαίνουν και αμφισβητούν αυτό το κομμάτι. Έτσι αμφισβητούν και τον τρόπο που εμείς οριοθετούμε τον όρο υφαλοκρηπίδα. Δηλαδή εμείς λέμε ότι και τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, οι Τούρκοι δεν τον δέχονται αυτό. Θέλουν να δείξουν ότι η θέση της Ελλάδας είναι μαξιμαλιστική και δεν αρμόζει στην καλή γειτονία».
Από αυτήν την άποψη, η έξοδος του τουρκικού στόλου είναι σε έναν βαθμό και συμβολική και σχετίζεται και με την οριοθέτηση της ελληνο-ιταλικής ΑΟΖ. Σύμφωνα με την λογική των Τούρκων, όπως εξηγεί ο Π. Βαμβακάς, όπως δεχθήκαμε οι Στροφάδες και τα Διαπόντια νησιά βορείως της Κέρκυρας να έχουν λιγότερη επήρεια από αυτή που ορίζει το διεθνές δίκαιο, μπορούμε να το δεχθούμε και στο Καστελόριζο.
«Αυτή τη στιγμή οι Τούρκοι μετρούν και τα αντανακλαστικά της Ελλάδας, όσον αφορά στις συμμαχίες της και την πολεμική της δυνατότητα. Δηλαδή εμπράκτως πλέον έχουμε αυτό το δόγμα Παπανδρέου – Αρσένη, το ενιαίο αμυντικό δόγμα, το οποίο προσπαθήσαμε να εφαρμόσουμε τη 10ετία του ’90 και γίνεται σήμερα. Γιατί δεν είναι μόνο ότι θα κινηθεί ο ελληνικός στόλος νότια του Καστελόριζου. Είμαστε σε επιφυλακή από τον Έβρο μέχρι το σημείο εκείνο. Υπάρχει ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου. Διότι το ενιαίο αμυντικό δόγμα οι Τούρκοι το αισθάνονται. Κατά πόσο έχεις τη δυνατότητα να αμυνθείς από τον Έβρο, μέχρι το Καστελόριζο, ταυτόχρονα.».
Είμαστε μόνοι μας…
Το τρίτο σημείο είναι το θέμα των συμμαχιών. «Βλέπουμε ότι ο κ. Μητσοτάκης έκανε νύξη προς την Ρωσία. Η νύξη προς την Ρωσία έχει κάποια προηγούμενα γιατί η Ρωσία διεκδικεί πράγματα όχι μόνο στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά και με την Ελλάδα, και με το Πατριαρχείο και με την Αγία Σοφία. Εχουμε δει τους Γάλλους να ενεργοποιούνται επειδή δεν υπάρχουν οι Άγγλοι στην περιοχή πλέον και παίζουν κάποιο καθοριστικό ρόλο στη Μεσόγειο μετά από πάρα πολλά χρόνια. Τους Γερμανούς οι οποίοι παίζουν τον δικό τους ρόλο. Οι ΗΠΑ λένε ότι τα πράγματα δεν έχουν καθοριστεί. Και αυτό μας φέρνει στο τέταρτο σημείο των στόχων της Τουρκίας, το πιο σημαντικό: Να φέρουν την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, κάτι το οποίο προσπαθούν εδώ και πάρα πολύ καιρό».
Ωστόσο, πώς γίνεται να πας σε διαπραγματεύσεις όταν η Ελλάδα αποδέχεται ως μόνο ανοιχτό θέμα την υφαλοκρηπίδα, ενώ η Τουρκία τα πάντα, από την διεκδίκηση νησιών, μέχρι τους μουφτήδες στη Θράκη; «Ένα από τα λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας» λέει ο Π. Βαμβακάς, «είναι ότι εμείς ποτέ δεν φέρνουμε κάτι στην ατζέντα. Είμαστε πάντα αποδέκτες της ατζέντας: Νησιά, μειονότητες στη Θράκη κλπ. Εμείς δεν έχουμε κανένα λόγο να κάτσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αλλά αν κοιτάξουμε τους συμβολισμούς και πώς σκέφτεται ο Ερντογάν νομίζω ότι έχουμε φτάσει σε ένα σημείο πλέον, με μια στρατηγική που πηγαίνει σταδιακά, ειδικά μετά τα Ίμια, που αυτό που έγινε τώρα στο Αιγαίο, δεν είναι επειδή “ο Σουλτάνος τρελάθηκε”, αλλά είναι μια μελετημένη κίνηση, σε πολλαπλά επίπεδα που ήδη αναφέραμε».
Τότε ποια θα μπορούσαν να είναι τα περιθώρια αντίδρασης της Ελλάδας; «Είμαστε μόνοι μας» εκτιμά ο συνομιλητής μας. «Αυτό που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι να αρχίσει να θέτει η ίδια και να αλλάξει την ατζέντα. Γι΄αυτό και συμφωνώ απόλυτα με τη θέση του κ. Τσίπρα που λέει να πάμε στα 12 ναυτικά μίλια. Είναι μια πάγια θέση και μια μονομερής πράξη που μπορεί να κάνει. Η Τουρκία έχει πει ότι αυτό είναι Casus belli κι εμείς θα πούμε ότι θα το κάνουμε όποτε θέλουμε. Δεν μπορείς να φοβάσαι. Γιατί αν κοιτάξουμε τον χάρτη του Αιγαίου με τις βραχονησίδες που αμφισβητούνται και γκριζάρονται από τους Τούρκους, μονομερώς, φτάνουν μέχρι έξω από τη Μύκονο και την Τζια. Άρα αυτή τη στιγμή δεν ξέρω τι διαπραγματευόμαστε πλέον. Διότι κάθε μέρα η θέση μας γίνεται δυσμενέστερη. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να θέσει την ατζέντα. Να μην μιλάμε για τη navtex αλλά να μιλάμε από αύριο το πρωί για τα 12 ναυτικά μίλια στα οποία θα πάει η Ελλάδα από 1η Αυγούστου».
Το Αιγαίο για την Τουρκία είναι σημαντικό ως μέρος ενός γενικότερου στρατηγικού σχεδιασμού, που εξηγεί και την ενεργή εμπλοκή της στην Λιβύη. «Η Λιβύη είναι κομμάτι του σχεδίου» εξηγεί ο Π. Βαμβακάς. «Σκοπός της Τουρκίας είναι να αποκομίσει την κληρονομιά της Ιωνίας. Ο ζωτικός χώρος της Ελλάδας και ο ζωτικός χώρος της Ιωνίας, αυτό που λέμε Μικρά Ασία, είναι η θάλασσα. Αυτό που κάνει η Τουρκία εκατό χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης και αυτό βλέπει σαν λάθος ο Ερντογάν σήμερα, είναι ότι έπρεπε να διεκδικήσει πιο εμπράκτως τα νησιά. Διότι χωρίς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου η Τουρκία είναι απλώς μια χερσαία δύναμη. Και δεν μπορείς να είσαι μια υπερδύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο εάν δεν είσαι ναυτικό κράτος. Το μόνο κράτος που μπορεί να το έχει αυτό είναι η Ελλάδα. Αυτό προσπαθεί να αποκομίσει η Τουρκία, διότι βλέπει τον εαυτό της σαν μία δύναμη της περιοχής. Αλλά χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα δεν μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο. Γι΄ αυτό και η Αγία Σοφία και η Κωνσταντινούπολη μπορεί να πάρει νέα ώθηση μέσα στον σχεδιασμό του Ερντογάν. Μια Κωνσταντινούπολη που μπορεί να επανέλθει και σαν πρωτεύουσα της Τουρκίας».
Ο συνομιλητής μας δεν είναι εντελώς βέβαιος ότι η Τουρκία «αφήνεται» από τις μεγάλες δυνάμεις να «αλωνίζει», στον βαθμό που ίσως πιστεύουμε. «Αν κοιτάξουμε πριν 100 χρόνια θα δούμε το ίδιο σκηνικό. Είναι θέμα γεωπολιτικής, συμφερόντων και συσχετισμών της στιγμής. Πριν 100 χρόνια ο αστυνόμος της περιοχής ήταν οι Άγγλοι. Μετά ήρθαν οι Αμερικανοί. Σήμερα έχουμε μια εποχή κατά την οποία και οι δύο αυτές δυνάμεις έχουν υποχωρήσει από την Ανατολική Μεσόγειο. Έχουμε μια ανακατανομή της τράπουλας. Οι χώρες που κυριαρχούν στην περιοχή είναι οι χώρες που εδώ και 200 χρόνια έχουν τα ίδια ζωτικά συμφέροντα. Κι εμείς σαν Έλληνες περιμένουμε ένα Ναυαρίνο να μας σώσει».
Από αυτήν την άποψη δεν συμφωνεί και με το διαχρονικό αφήγημα του ελληνικού πολιτικού συστήματος, ότι οι κινήσεις του Ερντογάν στη διεθνή σκηνή γίνονται για εσωτερική πολιτική κατανάλωση: «Όχι, δεν γίνονται γι΄ αυτό. Ο Ερντογάν αυτή τη στιγμή είναι Ιουστινιανός και Σουλεϊμάν. Είναι Αλέξιος Κομνηνός. Είναι ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης. Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται την περιοχή με μια ιστορικότητα η οποία δεν είναι μέσα στα σαλόνια της ΕΕ σήμερα». Αλλά αυτή η ιστορικότητα δεν είναι παρωχυμένη; «Δεν το αμφισβητώ. Αλλά αν κάτι είναι παρωχυμένο εξαρτάται από το αν έχει επιτυχία ή όχι», σημειώνει με νόημα ο συνομιλητής μας.