του Γιώργου Πανταγιά*
Αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι ο θεσμός των κομμάτων στην Ελλάδα έχει υποστεί σημαντικές στρεβλώσεις. Δεν είναι μόνο οι παθογένειες των συντεχνιακών και πελατειακών σχέσεων. Ούτε η ακαταμάχητη δύναμη της ψηφοθηρίας. Πόσω μάλλον η ροπή τους στον λαϊκισμό και στην κρατικοποίησή τους. Το κυριότερο είναι ότι μετατράπηκαν σε αποστεωμένους μηχανισμούς αξιωματούχων και τοπαρχών, αναδιανέμοντας ρόλους και εξουσία.
Η αποκαλούμενη «εσωτερική» δημοκρατία είναι προσχηματική. Τα κόμματα έπαψαν να είναι πεδία γόνιμου διαλόγου. Η ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση δεν υφίσταται. Οι διαμάχες αφορούν τα οφίτσια. Πρωτίστως, αποσκοπούν στην ενίσχυση της επιρροής των παραγόντων και των βουλευτών.
Ουσιαστικά, πρόκειται για μικρά και μεγάλα κατεστημένα, τα οποία συνυπάρχουν σχεδόν στο σύνολο του πολιτικού σκηνικού. Οι δυνάμεις που τα συγκροτούν διατηρούν την αυθυπαρξία και αυτονομία τους, με απώτερο σκοπό τη διαπραγμάτευση με την εκάστοτε ηγεσία. Συνεκτική τους ουσία δεν είναι οι ιδέες, όσο κι αν τις επικαλούνται. Αλλά η επιβίωση και η αναπαραγωγή του μαρμαρωμένου εαυτού τους.
Κοινή διαπίστωση είναι πως σε όλους τους κομματικούς βιότοπους υπάρχουν βαρονίες, βιλαέτια και φέουδα. Μάλιστα, η παρουσία και η δράση τους στηρίζονται σε απολιθωμένα δίκτυα και σε φαντασιακές ιεραρχίες. Μοναδικό τους μέλημα δε, αποτελεί η διατήρηση των στεγανών και η διασφάλιση ρόλων. Έτσι εξηγείται και η αποξένωση των εκπροσώπων μεγάλου τμήματος της πολιτικής τάξης από τις δημιουργικές και παραγωγικές δυνάμεις. Η διάστασή τους με τη ζώσα πραγματικότητα είναι πασιφανής. Αποτυπώνεται σε πολλά επίπεδα. Το σημαντικότερο επιτείνει την κρίση εμπιστοσύνης.
Η κομματοκρατία, αναμφίβολα, συνιστά ανασταλτικό παράγοντα για τον δημόσιο βίο. Τον περιχαρακώνει σε παρωχημένα κλισέ και αναχρονιστικά στερεότυπα. Τον κρατά εγκλωβισμένο σε συντηρητικές θέσεις και απόψεις. Ο κρατισμός και ο λαϊκισμός διαπερνά όλο το κομματικό φάσμα. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Τα ανοίγματα του Κυριάκου Μητσοτάκη στον κεντροαριστερό χώρο δεν αντιμετωπίζονται απλώς με επιφυλάξεις. Βάλλονται ευθέως από την ορθόδοξη Δεξιά. Οι εκφραστές της αντιδρούν στην ανάγκη επιστράτευσης άξιων και ικανών στελεχών, ανεξαρτήτως κομματικών καταβολών. Δέσμιοι ιδεολογικών αγκυλώσεων και εμμονών συνεχίζουν να πολιτεύονται με το βλέμμα στο παρελθόν. Βέβαια, η αντίθεσή τους υποκρύπτει ουσιαστικότερες διαφωνίες και ενστάσεις, για τις μεταρρυθμιστικές προθέσεις του πρωθυπουργού. Η συμπόρευση μαζί του δεν οφείλεται στις πολιτικές που εκείνος ενσαρκώνει. Αντιθέτως, εξυπηρετεί τα ιδιοτελή τους συμφέροντα σε συνδυασμό πάντα με τη βαθιά συντήρηση την οποία αποπνέουν. Αξιοσημείωτη είναι η πρόσφατη ανασχηματολογία που είδε το φως της δημοσιότητας.
Φαίνεται πλέον καθαρά ότι στο στόχαστρο όσων δυσκολεύονται να αφομοιώσουν τα ανοίγματα Μητσοτάκη βρίσκονται στελέχη που προέρχονται από άλλους χώρους ή είναι τεχνοκράτες. Ταυτόχρονα, πολύς λόγος γίνεται για την υπουργοποίηση γαλάζιων βουλευτών. Το παράδοξο είναι ότι διατυμπανίζουν την υπεροχή του πρωθυπουργού, παραβλέποντας ότι σε μεγάλο βαθμό απορρέει από τους εκλογείςεκτός των κομματικών τειχών της ΝΔ. Επιπλέον, λησμονούν πως μια παλινδρόμησή του σε καθαρόαιμες δεξιές επιλογές θα απομειώσει τη σημερινή απήχησή του. Το ίδιο θα συμβεί εάν αναδιπλωθεί και ως προς τους τεχνοκράτες, τη στιγμή που η διαχείριση των καίριων προβλημάτων απαιτεί και ειδική επιστημονική γνώση. Άλλωστε, το πολιτικό κεφάλαιο που δημιούργησε, εκτός από την αποφασιστικότητα και την αποτελεσματικότητά του, εδράζεται και στις καινοτόμες πρωτοβουλίες και φιλελεύθερες ιδέες του.
Στην αξιωματική αντιπολίτευση ο Αλέξης Τσίπρας έρχεται αντιμέτωπος με το παρωχημένο κόμμα του. Η διακηρυγμένη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ, ουδόλως ενθουσιάζει τα στελέχη του. Οι βολές που δέχεται το αποκαλύπτουν.Επιβεβαιώνεται και από τις εσωκομματικές αναταράξεις, μολονότι ο πρώην πρωθυπουργός παραμένει κυρίαρχος. Το εκλογικό σώμα που τον εμπιστεύθηκε ταυτίζει το κόμμα με τον πρόεδρό του. Του αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματα τα οποία διαθέτει. Η επιτυχία του είναι ότι εμπεδώθηκε η αντίληψη ότι ΣΥΡΙΖΑ σημαίνει Τσίπρας.
Στην πλειονότητά του το στελεχικό δυναμικό των συριζαίων, παρά την κυβερνητική εμπειρία, εξακολουθεί να είναι εμποτισμένο με τις πιο απαρχαιωμένες αντιλήψεις. Ο πολιτικός του ιστός έχει ως πυρήνα το κόμμα του 3%. Η αναντιστοιχία του με τον κοινωνικό χώρο που θέλει να εκφράσει μοιάζει περισσότερο από πρόδηλη. Είτε γιατί κυριαρχούν ιδεοληψίες, καθώς και ο φόβος για τα επιχειρούμενα ανοίγματα του Αλέξη Τσίπρα. Είτε διότι η αλλαγή και η ανανέωση αντιστρατεύονταιομαδάρχες και φράξιες.
Συμπερασματικά,η πολιτική σκουριά αποτρέπει την εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό των άνυδρων κομματικών σχημάτων – ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Συμβάλλει στην αναπαραγωγή του παρηκμασμένου μοντέλου διαμεσολάβησης. Το χειρότερο, ανατροφοδοτεί ένα παρασιτικό σύστημα, το οποίο αντιστέκεται με όλες του τις δυνάμεις στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται ο τόπος και η οικονομία.
*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας.
Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITYA.E.