Με τον υδράργυρο να ανεβαίνει όλο και περισσότερο και τις φωτογραφίες φίλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από παραλίες να πολλαπλασιάζονται, εντείνεται η επιθυμία των περισσοτέρων για μια μεγαλύτερη απόδραση σε καλοκαιρινούς προορισμούς. Το συναίσθημα αυτό όμως έχει συχνά πολύ βαθύτερα αίτια.
«Από επιστημονική σκοπιά μιλάμε περισσότερο για ένα έντονο αίσθημα κόπωσης», εξηγεί ο Γιοχάνες Βέντσε από τη γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας της Εργασίας. «Η κόπωση αυτή εκφράζεται, για παράδειγμα, στο ότι έχεις λιγότερη όρεξη να πας στη δουλειά, στο ότι χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για τον εαυτό σου μετά τη δουλειά, στην εμφάνιση προβλημάτων στις κοινωνικές σχέσεις αλλά και στη μείωση της απόδοσης».
Πολλοί αντιλαμβάνονται σχετικά αργά αυτά τα σημάδια εμφανούς κόπωσης, εξηγεί ο ειδικός. «Κι αυτό παρότι πρόκειται για τις τελευταίες προειδοποιητικές βολές του σώματος». Χωρίς τα απαραίτητα μεγαλύτερα διαλείμματα από τη δουλειά συσσωρεύονται τα συμπτώματα της κόπωσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία, όπως λέει ο ειδικός. Μακροχρόνια μελέτη του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι του 2018 κατέδειξε συνάρτηση του χρόνου διακοπών με τη θνησιμότητα: όσο μικρότερες οι διακοπές, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος θανάτου.
«Δεν αντέχουμε πια να μην κάνουμε απολύτως τίποτα»
Όπως σημειώνει και ο καθηγητής Εργασιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Fresenius της Φρανκφούρτης, μετά από περιόδους επιβάρυνσης το ανθρώπινο σώμα πρέπει να ξεκουράζεται προκειμένου να τίθενται σε έλεγχο και οι ορμόνες του στρες. «Σήμερα όμως οι άνθρωποι είναι πάντα σε εγρήγορση, κάτι που αποτυπώνεται και στην αύξηση των ψυχικών ασθενειών, όπως της κατάθλιψης». Την ίδια ώρα πολλές έρευνες έχουν αποδείξει τη θετική επίδραση των διακοπών: «Οι άνθρωποι είναι πιο ενεργοί, δημιουργικοί και αποδοτικοί και μετά την άδεια απουσιάζουν λιγότερο από τη δουλειά τους».
Η άδεια δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται όμως απλώς ως διακοπή του χρόνου εργασίας, επισημαίνει ο νευροβιολόγος και συγγραφέας Μπερντ Χουφνάγκλ από τη Βιέννη. Από το 2004 η ομάδα του βάζει στο μικροσκόπιο την ικανότητα εργαζομένων να χαλαρώνουν. Οι συμμετέχοντες στο πείραμα πρέπει απλώς να κάθονται σε ένα δωμάτιο και να κοιτούν για πέντε λεπτά από το παράθυρο. «Ήδη το 2004, πριν δηλαδή την μαζική επέλαση των smartphone, μόλις το 30% των συμμετεχόντων έδειχνε αντιδράσεις χαλάρωσης». Το 2018 το ποσοστό είχε συρρικνωθεί στο 5%. «Δεν αντέχουμε πια να μην κάνουμε απολύτως τίποτα».
Πόση άδεια όμως χρειαζόμαστε για να χαλαρώσουμε και να γεμίσουμε τις μπαταρίες μας; Εδώ οι απόψεις των ειδικών διίστανται. «Η διάρκεια δεν φαίνεται να κάνει τη διαφορά», υποστηρίζει ο Γιοχάνες Βέντσε από τη γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας της Εργασίας. Δεδομένου όμως ότι το αργότερο μετά από μια ή δυο εβδομάδες παρέρχεται η φάση της ξεκούρασης, οι μικρές σε διάρκεια διακοπές είναι μάλλον προτιμότερες από τις διακοπές πολλών εβδομάδων, σύμφωνα με τον ειδικό. Πέραν αυτού, όπως λέει, σημαντικό ρόλο παίζει και το διάστημα πριν την έναρξη της άδειας: «Όσο μεγαλύτερη η εργασιακή επιβάρυνση πριν την πρώτη μέρα των διακοπών, τόσο πιο περιορισμένη η ξεκούραση». Γι΄ αυτό και ο ίδιος προτείνει να ασχολείται κανείς πριν τις διακοπές με λιγότερο σύνθετες υποθέσεις στη δουλειά του και να κοιμάται αρκετά.
Επίσης, κατά τη διάρκεια των διακοπών πρέπει να τηρεί κανείς αποστάσεις από τη δουλειά και να μην είναι, για παράδειγμα, τηλεφωνικά διαθέσιμος για τον εργοδότη του. Τα δε mail είναι καλό να ελέγχονται σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα και όχι ενδελεχώς.
Συμβουλές αποτελεσματικής ξεκούρασης
Σύμφωνα με το λεγόμενο μοντέλο DRAMMA η αποτελεσματική ξεκούραση πρέπει να στηρίζεται στους εξής έξι πυλώνες: οι διακοπές χρειάζονται αποστασιοποίηση (detachment) και χαλάρωση (recovery). Σημαντικό όμως είναι επίσης το αίσθημα της αυτονομίας (autonomy) και ο παράγοντας των προκλήσεων (mastery), δοκιμάζοντας για παράδειγμα ένα νέο άθλημα. Επίσης είναι καλό να αισθάνεται κανείς ότι κάνει κάτι χρήσιμο (meaning) στις διακοπές του. Τέλος είναι εξίσου σημαντικό να περνά κανείς το χρόνο του με πρόσωπα που αγαπά καθώς έτσι ενισχύονται οι συναισθηματικοί δεσμοί (affiliation).
O νευροβιολόγος και συγγραφέας Μπερντ Χουφνάγκλ από την πλευρά του επισημαίνει ότι «πρέπει να προσπαθεί κανείς να μην σκέφτεται τη δουλειά του». Το ερώτημα βέβαια είναι πώς; Δίνοντας έμφαση στις λεπτομέρειες, όπως λέει: «Ακούγοντας τον ήχο της θάλασσας, μυρίζοντας το φαγητό. Είναι καλό να τα αντιλαμβάνεται αυτά κανείς συνειδητά, διότι στην καθημερινότητά μας γινόμαστε όλο και πιο επιφανειακοί».
Πώς μπορεί όμως να συγκρατήσει κανείς για όσο το δυνατόν περισσότερο αυτό το αίσθημα της χαλάρωσης και αναψυχής μετά τις διακοπές; Και γι΄ αυτό υπάρχουν μέθοδοι. «Όποιος επαναφέρει τις μνήμες των διακοπών έχει ένα μεγαλύτερο σε διάρκεια αίσθημα ευεξίας», υποστηρίζει ο Βέντσε. Γι΄ αυτό ο ίδιος προτείνει να φέρνει κανείς σουβενίρ και φωτογραφίες και να μιλάει συχνά για τις διακοπές του. Μια ακόμη συμβουλή του ιδίου: «Όποιος επανέρχεται Τετάρτη στη δουλειά του έχει συνήθως λίγες μέρες μπροστά του μέχρι το επόμενο διάλειμμα…».
Πηγή: Deutsche Welle