Της Μελπομένης Μαραγκίδου | Πριν καλά καλά αδειάσουμε τις βαλίτσες των καλοκαιρινών διακοπών, το ίδιο πλοίο που μας γύριζε από τα Χανιά στο λιμάνι του Πειραιά, αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη Λιβύη. Μάλιστα, όχι απλά βρίσκεται εκεί, αλλά και σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Guardian χρησιμοποιείται ως καταφύγιο για τα μέλη του Κοινοβουλίου της Λιβύης, γεγονός όμως που δεν επιβεβαιώνεται από την πλοιοκτήτρια εταιρεία.
Τι συνέβη όμως και ξαφνικά το «κρητικό» Έλυρος βρέθηκε εκεί; Ήταν απόφαση του Υπουργείου Εξωτερικών; Απ’ ό, τι φαίνεται όχι. Έγκυρη πηγή από το Υπουργείο μας αναφέρει ότι δεν υπάρχει επίσημη εμπλοκή του στην υπόθεση: «Η αποστολή του πλοίου στη Λιβύη δεν έχει γίνει με την επίσημη μεσολάβηση του Υπουργείου Εξωτερικών». Σε ερώτησή μας αν το πλήρωμα είναι της πλοιοκτήτριας εταιρίας ή του πολεμικού ναυτικού -η κατάσταση στη Λιβύη είναι έκρυθμη- μας απάντησαν ότι: «Σε καμία περίπτωση το πλήρωμα δεν είναι από το πολεμικό ναυτικό», ξεκαθαρίζοντας ότι: «Αν μία εταιρεία έχει νοικιάσει το πλοίο της για να κάνει μια κρουαζιέρα στη Μάλτα, στη Λιβύη, στην Τυνησία ή στο Αλγέρι, ουδόλως μας βρίσκει αντίθετους. Οι διευθετήσεις είναι ιδιωτικού δικαίου και οι εταιρίες έχουν το δικαίωμα να ναυλώσουν το πλοίο τους όπου θέλουν. Είτε αυτό λέγεται Λίβανος, είτε λέγεται Συρία, είτε λέγεται οτιδήποτε».
«Μία τέτοια πράξη νομικά δεν απαγορεύεται. Αν θέλει μια εταιρία να βγάλει το πλοίο της οπουδήποτε αλλού στον κόσμο δεν έχει λόγο να πάρει άδεια από το Υπουργείο, θα πάρει απλώς άδεια από τις τοπικές αρχές. Ένα πλοίο μπορείς να το εκμεταλλευτείς με όποιον τρόπο θέλεις. Να το μισθώσεις, να κανείς ένα πάρτι… Βέβαια το πλήρωμα πρέπει να συμφωνήσει ότι θέλει να μπει σε εμπόλεμη ζώνη. Το πλήρωμα μπορεί να αρνηθεί ή να πει ότι δέχομαι να μπω σε εμπόλεμη ζώνη αλλά θα μου δώσεις παραπάνω μισθό», εξηγεί ο Γιάννης Μαρκιανός, δικηγόρος ναυτικού δικαίου.
Την ίδια ώρα που ο Usama Eleyan εκπρόσωπος της Πρεσβείας της Λιβύης στην Αθήνα μας ενημερώνει ότι η Πρεσβεία δεν είχε καμία πληροφόρηση για την υπόθεση, αλλά έμαθε το γεγονός από τα δημοσιεύματα, στα ναυτιλιακά φόρουμ το θέμα φαίνεται να συζητείται και να είναι γνωστό από τον Αύγουστο.
Επικοινωνώντας με την εταιρία δεν θέλησαν να δώσουν πολλές λεπτομέρειες γύρω από το ζήτημα (αν φιλοξενείται το Κοινοβούλιο, αν μένουν και πολίτες της Λιβύης στο πλοίο και πόσα μέλη του ελληνικού πληρώματος βρίσκονται εκεί).
Πάντως από το Λιμεναρχείο της Σούδας μας επιβεβαίωσαν ότι το πλοίο πήρε απόπλου στις 02/09/14 στις 14:00 για το Τομπρούκ της Λιβύης παίρνοντας άδεια από το λιμεναρχείο Χανίων. Λίγες ώρες αργότερα, στην πόλη του Τομπρούκ συνετρίβη μαχητικό αεροσκάφος, γεγονός που απαθανάτησε σε βίντεο με το κινητό του κάποιος στο λιμάνι του Τομπρούκ που ακούγεται να μιλάει ελληνικά. Όπως μετέδιδαν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία τότε, το αεροσκάφος κατέπεσε σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από την έδρα του εκλεγμένου κοινοβουλίου της Λιβύης, χωρίς να αναφέρουν ποια ακριβώς είναι αυτή η έδρα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις των στελεχών της ΑΝΕΚ, το «Έλυρος» θα μείνει στο Τομπρούκ για τουλάχιστον έναν μήνα. Η εταιρία υποστηρίζει ότι τα κίνητρά της είναι ανθρωπιστικά και σκοπός της είναι να προσφέρει στους πολίτες βοήθεια όταν κι εφόσον χρειαστεί.
Η ΑΝΕΚ δεν είναι η πρώτη φορά που στέλνει πλοίο στη Λιβύη για ανάλογους σκοπούς. Το 2011 το “Ελευθέριος Βενιζέλος” επίσης της ΑΝΕΚ είχε ναυλωθεί για να κάνει το ταξίδι της μεταφοράς Κινέζων πολιτών από τη Λιβύη στο Ηράκλειο. Λίγους μήνες μετά και σύμφωνα με το enet.gr έγινε γνωστό ότι: «οι έκτακτες ναυλώσεις πλοίων (για μετακινήσεις πολιτών από τη Λιβύη) του ομίλου της ΑΝΕΚ βελτίωσαν σημαντικά τα οικονομικά αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου του 2011, σε σχέση με την ίδια περσινή περίοδο και ενίσχυσαν σε μεγάλο βαθμό τη ρευστότητά του. Αυτό αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση της ΑΝΕΚ μέσω της οποίας ανακοινώνονται τα αποτελέσματα της τριμηνιαίας περιόδου από 1 Ιανουαρίου έως 31 Μαρτίου 2011. Βάσει αυτών, οι ζημιές στα καθαρά αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας του ομίλου περιορίστηκαν στα 3,8 εκατ. ευρώ, έναντι 18,2 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους.
Αντίστοιχα τα καθαρά αποτελέσματα της εταιρείας διαμορφώθηκαν σε ζημιές 0,7 εκατ. ευρώ έναντι 18,5 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα».
Ποιοι είναι όμως αυτοί που αποτελούν το κοινοβούλιο της Λιβύης; Όπως εξηγεί ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου:
«Οι εκλογές που έγιναν στη Λιβύη πριν περίπου 2 χρόνια, έφεραν στην εξουσία ένα κοινοβούλιο και μια κυβέρνηση που όμως δεν είχε ουσιαστική εξουσία αφού σε κάθε περιοχή είτε κυριαρχούσαν οι φυλές, είτε κυριαρχούσαν οι ομάδες των τζιχαντιστών. Ουσιαστικά αυτό το κοινοβούλιο που σήμερα βλέπουμε να έχει καταφύγει στο ελληνικό πλοίο, δεν έχει καμία εξουσία και καμία δυνατότητα να ασκήσει εξουσία. Τα μέλη του κοινοβουλίου ουσιαστικά δεν είναι ούτε οι καλοί ούτε οι κακοί της υπόθεσης, θα έλεγα ότι είναι απλώς άνευ σημασίας για την πορεία της Λιβύης. Ανήκουν σε διάφορα κόμματα και κοσμικά, δηλαδή που δεν είναι θρησκευτικά κόμματα και σε κόμματα που είναι πιο κοντά στους αδελφούς Μουσουλμάνους και είναι πιο θρησκευτικά κόμματα, κόμματα που μοιάζουν λίγο με του Ερντογάν στην Τουρκία. Άλλοι αποτελούν προσωπικότητες οι οποίοι εξελέγχθηκαν με τη βοήθεια φυλών, κάποιοι από αυτούς διατηρούν σχέσεις με τις επαρχίες που έχουν εξεγερθεί, με τις επαρχίες που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του κράτους, κάποιοι όχι. Αλλά δεν μπορεί κανείς να πει ότι αυτοί μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο. Ούτε από το καράβι που βρίσκονται ούτε από πουθενά αλλού».
Ποια είναι όμως η κατάσταση στη Λιβύη και τι συνέβη το 2011; «Η Λιβύη, εκτός ότι είναι μια τεράστια χώρα με πάρα πολύ πετρέλαιο, και ως εκ τούτου μια πλούσια χώρα, έχει έναν σχετικά μικρό πληθυσμό και η κοινωνία της είναι χωρισμένη σε φυλές. Δηλαδή ομάδες από μεγάλες οικογένειες για να το πούμε απλά, οι οποίες κατοικούν σε συγκεκριμένες περιοχές. Όσο βρισκόταν στην εξουσία το προηγούμενο καθεστώς του Καντάφι – ένα πολύ αυταρχικό καθεστώς – κατάφερνε είτε με την συμμαχία κάποιων φυλών, είτε με τη βία, να κρατάει το κράτος σε σταθερότητα και τις φυλές υποταγμένες στο κράτος. Μετά τα γεγονότα των Αραβικών εξεγέρσεων που αποκαλούμε Αραβική Άνοιξη, δημιουργήθηκε ένας εμφύλιος στη Λιβύη το 2011 με κύριο σκοπό των εξεγερμένων να διώξουν τον Καντάφι. Πήραν μέρος όμως και ευρωπαϊκές, αμερικανικές κι αραβικές δυνάμεις, χτυπώντας επίσης τον στρατό του Καντάφι. Όταν λοιπόν το καθεστώς κατέρρευσε, κατέρρευσε μαζί του και όλος εκείνος ο μηχανισμός, όλοι εκείνοι οι «τρόποι δωροδοκίας» των φυλών και πλέον κάθε μια από τις φυλές αυτές προσπαθούσε να βρει μόνη της τον δρόμο προς την εξουσία.
Ένα δεύτερο στοιχείο είναι πως η Λιβύη είναι χωρισμένη γεωγραφικά, και ως ένα βαθμό και πολιτικά, σε δύο μεγάλες περιοχές: μια περιοχή που είναι προς τη Βεγγάζη και μια περιοχή που είναι προς την Τρίπολη. Αυτές οι δύο περιοχές κατά καιρούς ανταγωνίζονται η μία την άλλη για το ποιος έχει το πάνω χέρι στη πολιτική. Το τρίτο στοιχείο που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης κατά του Καντάφι, χιλιάδες τζιχαντιστές πήγαν στη Λιβύη για να πολεμήσουν εναντίον του. Αυτοί συνεργάστηκαν με τις φυλές και σχημάτισαν πολύ ισχυρά αντάρτικα σώματα. Έτσι λοιπόν, όλες αυτές οι δυνάμεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε μια χώρα που έχει πολύ πλούτο, άλλα δεν έχει αυτή τη στιγμή κανένα κράτος.
Πλέον, η κατάσταση στη Λιβύη συνεχίζει να είναι έκρυθμη κι εκτός ελέγχου. Υπάρχουν διάφορες ομάδες εξεγερμένων είτε αυτοί προέρχονται από τους τζιχαντιστές είτε απο τις φυλές που συγκρούονται μεταξύ τους για τον έλεγχο των περιοχών. Προφανώς είναι ένα χάος, μία σύγκρουση εξίσου σημαντική με αυτό που συμβαίνει στο Ιράκ, απλά δεν έχει βγει παραέξω γιατί η ειδησεογραφία έχει καλυφθεί περισσότερο εκεί λόγω των χιλιάδων θανάτων και της εξάλειψης μεγάλων πληθυσμών», καταλήγει ο κ. Ρούσσος.