Η σημερινή αυστηρή πολιτική έναντι των υπερχρεωμένων πολιτών στην Ελλάδα σχετίζεται άμεσα με την περίοδο των μνημονίων και τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η χώρα απέναντι στους δανειστές της (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ).
Ας δούμε πώς:
1. Η «κληρονομιά» των Μνημονίων
Από το 2010 και μετά, με τα τρία Μνημόνια:
-
Κατοχυρώθηκε η υπεροχή της αποπληρωμής χρεών προς το Δημόσιο και τις τράπεζες, ακόμα και εις βάρος των βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων.
-
Το ελληνικό κράτος δεσμεύτηκε να διασφαλίζει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, πράγμα που σημαίνει καμία γενικευμένη διαγραφή χρεών.
-
Θεσπίστηκε ένα πλέγμα αυστηρής φορολογικής και εισπρακτικής πολιτικής, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα με ελάχιστες τροποποιήσεις.
2. Το «μοντέλο του σκληρού πιστωτή»
Η τρόικα (μετέπειτα θεσμοί) επέβαλε:
-
Την απόλυτη προστασία των δανειστών (τράπεζες, funds, δημόσιο) έναντι των πολιτών.
-
Τη δημιουργία funds που αγόρασαν τα κόκκινα δάνεια και λειτουργούν με καθαρά εισπρακτική λογική.
-
Την κατάργηση κάθε ουσιαστικής ασυλίας της πρώτης κατοικίας, με κορύφωση την κατάργηση του νόμου Κατσέλη.
3. Πτωχευτικός Νόμος 2020: Μνημονιακό προϊόν
Ο Νόμος 4738/2020 (“Νόμος για τη Δεύτερη Ευκαιρία”):
-
Θεσπίστηκε στο πλαίσιο των μεταμνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας προς τους δανειστές.
-
Προβλέπει μεν τη διαγραφή χρεών, αλλά μόνο αφού ρευστοποιηθούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία.
-
Ουσιαστικά δεν προσφέρει “δεύτερη ευκαιρία” με κοινωνικά κριτήρια, αλλά μόνο μετά από πλήρη “οικονομικό θάνατο”.
4. Πολιτική «αποτροπής» στρατηγικών κακοπληρωτών
Οι θεσμοί και οι ελληνικές κυβερνήσεις φοβούνταν ότι:
-
Η μαζική διαγραφή χρεών θα έδινε λάθος μήνυμα σε όσους μπορούσαν να πληρώσουν.
-
Θα ενίσχυε την κουλτούρα μη πληρωμών.
Γι’ αυτό και επικράτησε η λογική της τιμωρίας των πάντων, ακόμη και εκείνων που αντικειμενικά δεν μπορούν να πληρώσουν.
5. Μικρό περιθώριο πολιτικής ελευθερίας
Ακόμα και σήμερα, παρά την τυπική «έξοδο από τα μνημόνια»:
-
Η χώρα βρίσκεται υπό ενισχυμένη εποπτεία και
-
Οι όποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να έχουν την έγκριση των ευρωπαϊκών θεσμών,
ειδικά σε ό,τι αφορά δημοσιονομικά ή φορολογικά θέματα.
Η δυσκολία απαλλαγής από χρέη στην Ελλάδα είναι δομικά συνδεδεμένη με τα μνημόνια, και η χώρα ποτέ δεν απέκτησε ένα κοινωνικά δίκαιο σύστημα πτώχευσης, όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Το βάρος συνεχίζει να πέφτει στον πολίτη, ενώ το κράτος λειτουργεί πρωτίστως ως φοροεισπρακτικός μηχανισμός για τους δανειστές του.
