Μήνες πριν τις ευρωεκλογές τα διεθνή Μedia προκαλούσαν με τίτλους: «Mήπως είναι cool να είσαι ακροδεξιός;», αναρωτιόταν προβοκατόρικα η Washington Post ήδη από τον Μάρτιο, διαπιστώνοντας ότι «οι νέοι της Ευρώπης προκαλούν πολιτικό σεισμό», στρεφόμενοι προς τα (ακρο)δεξιά. «Η ψήφος των νέων τροφοδοτεί την άκρα δεξιά» έγραφε τον Μάιο το αμερικάνικο Foreign Policy, ενώ το Politicο Εurope προειδοποιούσε ότι «Δεν είναι μόνο oι boomers, αλλά και η γενιά Ζ που ψηφίζει ακροδεξιά».
Οι προβλέψεις τους δεν ήταν λόγια του αέρα, αλλά βασίζονταν σε προεκλογικές δημοσκοπήσεις. Η πλέον χαρακτηριστική είναι η σφυγμομέτρηση του γαλλικού IFOP τον Απρίλιο, σύμφωνα με την οποία το 32% των ηλικιών 18-25 ετών θα ψήφιζαν τον ακροδεξιό Τζορντάν Μπαρντελά επικεφαλής του Εθνικού Συναγερμού και διάδοχο της Μαρίν Λεπέν. Από την άλλη το 17% δήλωναν ότι θα ψήφιζαν την Ανυπότακτη Γαλλία της ριζοσπαστικής Αριστεράς του Ζαν Λυκ Μελανσόν, φανερώνοντας μια έντονη πόλωση στη νεολαία, ενώ ο Μακρόν ερχόταν τρίτος και καταϊδρωμένος, με μόλις 6%.
Τελικά οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώθηκαν με τον Μπαρντελά να κερδίζει 31,4% στις ευρωεκλογές και την μέντορά του να τον προορίζει ως «τον επόμενο πρωθυπουργό». Αντίστοιχα τα exit poll έδειξαν ότι πράγματι o ένας στους τρεις νέους ψηφοφόρους ψήφισε Εθνικό Συναγερμό, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τις ευρωεκλογές του 2019.
Στη Γερμανία τα exit poll έδειξαν άνοδο των ψήφων του ακροδεξιού AfD (Eναλλακτική για τη Γερμανία), στις ηλικίες 16-24, κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες, ανεβάζοντας τα ποσοστά του ακροδεξιού κόμματος στο 16%. Ωστόσο πρώτο κόμμα και στις νεανικές ψήφους παραμένουν οι Χριστιανοδημοκράτες, ενώ οι Πράσινοι έρχονται δεύτεροι. Ακόμα και στη νεανική ψήφο στους AfD υπάρχουν διαφοροποιήσεις, καθώς τους προτιμούν περισσότερο οι νέοι άντρες, ενώ οι γυναίκες κλίνουν προς τους Πράσινους.
Ιταλία-Ελλάδα: Το ακροδεξιό φλερτ στη νεολαία δεν τραβάει (όσο θα ήθελε).
Τα «Αδέλφια της Ιταλίας» θριάμβευσαν μεν στις ευρωεκλογές, όμως σύμφωνα με Exit Poll της Youtrend, η νεανική ψήφος μετατοπίστηκε προς το κέντρο και τα αριστερά. Το 18% των ηλικιών κάτω των 30 ετών ψήφισε το Δημοκρατικό Κόμμα, το 17% το Κόμμα των 5 Αστέρων και το 17% τη Συμμαχία Πράσινων και Αριστεράς, ενώ το FdI συγκέντρωσε το 14% των ψήφων (έναντι 28,8% στο σύνολο των ψηφοφόρων).
Οι πρώτες μετεκλογικές εκτιμήσεις στην Ιταλία και στην Ελλάδα, δείχνουν ότι οι νέοι ψηφοφόροι εκφράστηκαν αρκετά διαφορετικά από ό,τι οι συνομήλικοί τους σε Γαλλία και Γερμανία . Τα «Αδέλφια της Ιταλίας» (FdI) της Τζόρτζια Μελόνι θριάμβευσαν μεν στις ευρωεκλογές, όμως σύμφωνα με Exit Poll της Youtrend, η νεανική ψήφος (18-29 ετών), μετατοπίστηκε προς το κέντρο και τα αριστερά. Το 18% των ηλικιών κάτω των 30 ετών ψήφισε το Δημοκρατικό Κόμμα, το 17% το Κόμμα των 5 Αστέρων και το 17% τη Συμμαχία Πράσινων και Αριστεράς, ενώ το FdI συγκέντρωσε το 14% των ψήφων (έναντι 28,8% στο σύνολο των ψηφοφόρων).
Στην Ελλάδα οι ηλικίες 17-24 που ψήφισαν (η νεανική αποχή εκτιμάται σε πάνω από 70%) ανέδειξαν πρώτο κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ με 20,8%, μπροστά από τη ΝΔ του 17,1%. Όσο για την Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου οι νέοι της έδωσαν 5,9% – ποσοστό αρκετά χαμηλότερο από το 9,3% επί του συνόλου των ψηφοφόρων, αποδεικνύοντας ότι ο εθνικιστικός λαϊκισμός δεν έχει τόσο μεγάλο έρεισμα στις μικρότερες ηλικίες. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο με την θρησκόληπτη Νίκη, της οποίας η απήχηση φαίνεται να είναι δια-γενεακή, με 4,5% στις νεανικές ηλικίες που προσήλθαν στην κάλπη (4,4% επί του συνόλου των ψηφισάντων).
Ακροδεξιά στροφή της νεολαίας: Μύθος ή (μισή) αλήθεια;
Διακινδυνεύοντας μια πρώτη εκτίμηση μπορούμε να πούμε ότι η προαναγγελθείσα «ακροδεξιά στροφή της νεολαίας», δεν ήταν ενιαίο φαινόμενο, ούτε σε επίπεδο χωρών, ούτε σε επίπεδο γενιάς.
Η συντηρητική βρετανική εφημερίδα Τelegraph σχολιάζει σχεδόν χαιρέκακα, ότι ενώ στις προηγούμενες ευρωεκλογές του 2019, οι νέοι της Ευρώπης ψήφισαν σε μεγάλο ποσοστό οικολογικά κόμματα, κάνοντας τους αναλυτές να μιλάνε για ένα κύμα «νεανικής πράσινης επανάστασης», τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. «Το ενδιαφέρον (σ.σ. για το περιβάλλον) έχει ατονήσει, σε μια γενιά που ενηλικιώθηκε εν μέσω της πανδημίας του Covid, το φόβο του πολέμου στην Ευρώπη, την εργασιακή ανασφάλεια και τη στεγαστική κρίση».
Mήπως φταίει το ΤikTok;
Μία εύκολη ερμηνεία αποδίδει τη (μερική έστω) στροφή των νέων στην ακροδεξιά, στην αποξένωσή τους από τα λεγόμενα «συστημικά κόμματα», τα οποία θεωρούν ότι δε μιλάνε τη γλώσσα τους. Την ευκαιρία φαίνεται να «άρπαξαν» οι ακροδεξιοί, αξιοποιώντας social media όπως το Τik-Tok και το Instagram. Η συγκεκριμένη ανάλυση επικαλείται τις διαδικτυακές καμπάνιες όχι μόνο του νέου και «μοδάτου» Μπαρντελά αλλά και του μεσόκοπου Μαξιμίλιαν Κραχ της Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Ο ακροδεξιός πολιτικός μπορεί να καθαιρέθηκε από επικεφαλής της ευρωομάδας του ΑfD μετά τη δήλωσή του ότι «δεν ήταν όλοι οι SS εγκληματίες». »Ομως μέχρι τότε τα βιντεάκια του στο tik-tok απευθύνονταν προνομιακά στο νεανικό, αντρικό κοινό, με ατάκες που μιμούνταν τον μισογύνη ifluencer (και υπόδικο για trafficking γυναικών) Άντριου Τέιτ.
Όμως oι ατάκες στο ΤikTok και οι influencers δεν αρκούν ως απάντηση στο ερώτημα «γιατί οι νέοι στρέφονται στην ακροδεξιά;». Πόσο μάλλον όταν το ίδιο το ερώτημα αποκρύπτει τη μισή αλήθεια, που είναι ότι οι νέοι στρέφονται επίσης και σε μορφές κοινωνικής ανυποακοής και συλλογικών διεκδικήσεων. Ακόμα και όταν δεν εκφράζονται στην κάλπη, οι νέοι ευαισθητοποιούνται και δρουν για ζητήματα περιβάλλοντος, εκπαίδευσης, ανθρώπινων δικαιώματων και κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, η γενοκτονία στην Παλαιστίνη, οι μαζικοί θάνατοι των προσφύγων στη Μεσόγειο, η άνιση μεταχείριση των μεταναστών δεύτερης γενιάς, είναι θέματα που δεν αφήνουν αδιάφορα μεγάλα κομμάτια της νεολαίας.
Νέοι και Δημοκρατία
Το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο με θέμα «Νέοι και Δημοκρατία», δείχνει ότι οι νέοι, ό,τι και αν ψηφίζουν, ή ακόμα και όταν δεν ψηφίζουν, εξακολουθούν να είναι ενεργοί σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων (38%), περιβάλλοντος (33%), υγείας-ευζωίας (29%) και ισότητας δικαιωμάτων ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή σεξουαλικότητας (29%). Ποσοστά που μπορεί να μη μεταφράζονται σε κομματική προτίμηση, αλλά είναι αρκετά υψηλότερα των ποσοστών που λαμβάνουν τα ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα στην Ευρωβουλή.