Γράφει ο Κώστας Λαπαβίτσας
Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ το ριζοσπαστικό κόμμα που χρειάζεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα;
Καίριο το ερώτημα και κατάλληλη η στιγμή για να απαντηθεί, ιδίως μετά τη διαμόρφωση του ευρωψηφοδέλτιου που προκάλεσε τόσες αντιδράσεις. Πρώτα όμως μια χρήσιμη παρατήρηση.
Η Γαλλία είναι χώρα στυλοβάτης της Ευρώπης που δοκιμάζεται μέσα στο σκληρό πλαίσιο της ΟΝΕ. Μπορεί να μην έχει υπάρξει ακόμη έντονη κρίση, αλλά η παραγωγή χωλαίνει, η ανεργία είναι σχετικά υψηλή, το εξωτερικό έλλειμμα μεγαλώνει, η λιτότητα δημιουργεί προβλήματα στο κράτος πρόνοιας και το κυριότερο δεν υπάρχει προοπτική ανάπτυξης. Ποια είναι η αντίδραση της γαλλικής πολιτικοικονομικής ελίτ; Υπάρχει έντονη δημόσια συζήτηση στα υψηλότερα κλιμάκια για τη διάλυση της ΟΝΕ, με συμμετοχή μερικών από τα βαρύτερα ονόματα του γαλλικού κατεστημένου, όπως ο Φρανσουά Εζμπούρ και ο Φιλίπ Βιλέν. Τι κάνει το πολιτικό σύστημα; Ακριβώς επειδή τα λαϊκά στρώματα αντιλαμβάνονται ότι οι οικονομικές δυσκολίες είναι συνδεδεμένες με την ΟΝΕ, το πολιτικό σύστημα δε διστάζει να θέσει ανοιχτά θέμα εξόδου. Μόνο που ο φόβος της Αριστεράς στο θέμα αυτό έχει επιτρέψει στην Άκρα Δεξιά να κυριαρχήσει τόσο που δυστυχώς μπορεί να σημειώσει θρίαμβο στις ευρωεκλογές.
Συγκρίνετε την κατάσταση με την Ελλάδα. Η χώρα μας έχει κυριολεκτικά ρημαχτεί μέσα στο πλαίσιο της ΟΝΕ με τη συστηματική καθοδήγηση της ΕΕ. Ποια είναι η αντίδραση της ελληνικής ελίτ; Δειλία ακόμη και στη σκέψη ότι θα μπορούσε να εξεταστεί ανοιχτά η αποχώρηση από τη νομισματική ένωση. Τι κάνει το πολιτικό σύστημα; Αντί να συζητήσει το θέμα σοβαρά, χρησιμοποιεί το ευρώ για να τρομοκρατεί τον ελληνικό λαό.
Τι είναι, λοιπόν, ο ριζοσπαστισμός στην Ελλάδα σήμερα;
Από την αρχή της κρίσης ορίστηκε από δύο απολύτως συνδεδεμένα ζητήματα: το χρέος και το ευρώ.
Η άποψη ότι το χρέος μπορεί να αντιμετωπιστεί συναινετικά με μέτρα όπως, η μερική διαγραφή, η επιμήκυνση και η μείωση επιτοκίων, είναι βαθιά συντηρητική και τη συμμερίζεται η κυβέρνηση. Η άποψη, από την άλλη, ότι το χρέος θα αντιμετωπισθεί με ‘μονομερή διαγραφή’ στερείται περιεχομένου διότι το χρέος είναι μια συμβατική υποχρέωση δυο μερών τα οποία πρέπει τελικά να συμφωνήσουν για να διαγραφεί. Η ριζοσπαστική θέση είναι ότι το χρέος θα αντιμετωπισθεί με μονομερείς ενέργειες του δανειζόμενου, δηλαδή της Ελλάδας, επιτυγχάνοντας τη διαγραφή μεγάλου μέρους του, πράγμα για το οποίο απαιτείται δημοκρατική συμμετοχή, άνοιγμα των βιβλίων και πολιτική αποφασιστικότητα.
Η άποψη ότι το ευρώ δεν αποτελεί ουσιαστικό πρόβλημα και ότι η κρίση θα αντιμετωπισθεί με φιλολαϊκά μέτρα, αλλά πάντα εντός της ΟΝΕ, είναι και συντηρητική και ανεδαφική. Η άποψη, από την άλλη, ότι το νόμισμα είναι παράπλευρη δυσκολία και ότι η κρίση θα αντιμετωπισθεί ουσιαστικά με ανατροπή του καπιταλισμού είναι ενδιαφέρουσα για θεωρητικές ασκήσεις σε πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, αλλά δε συνιστά υπεύθυνη πολιτική. Η ριζοσπαστική θέση είναι ότι το ευρώ αποτελεί την κορωνίδα ενός πλέγματος θεσμικών σχέσεων που λειτουργούν υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου και δημιουργούν ασφυξία στην οικονομία.
Φυσικά, ούτε η βαθιά διαγραφή του χρέους, ούτε η έξοδος από την ΟΝΕ, αποτελούν από μόνες τους τη λύση για τα προβλήματα της χώρας. Είναι όμως η βάση για τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε γρήγορα να έρθει ανάπτυξη και να μειωθεί η ανεργία, όπως δημόσια ιδιοκτησία στις τράπεζες, δυναμικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και βαθιά αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα νέο πολιτικό μόρφωμα σε ολόκληρη την Ευρώπη, το οποίο εμπεριέχει πολλές δυνάμεις, μερικές ριζοσπαστικές και άλλες όχι. Ο χαρακτήρας του δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί. Η διαδικασία αυτή περιέχει συνεχείς ζυμώσεις και επεξεργασίες σχέσεων, απελευθερώνοντας παράλληλα πολιτική δυναμική σε εθνικό επίπεδο. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η μοναδική δύναμη της Αριστεράς που δημιουργεί τη δυνατότητα για να συντεθεί ένα νέο πολιτικό τοπίο. Για το λόγο αυτό προσφέρει ελπίδα σε όσους πραγματικά επιζητούν την κοινωνική ανατροπή και δεν την αντιλαμβάνονται ως θέμα φιλολογικής αναζήτησης. Για τον ίδιο λόγο αποτελεί κίνδυνο για το ελληνικό κατεστημένο που του επιτίθεται οξύτατα και συστηματικά αποφεύγοντας τη συζήτηση για την πολιτική ουσία.
Δυστυχώς, μέχρι τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταφέρει να μετατρέψει την πρόταση μονομερών ενεργειών στο χρέος και εξόδου από την ΟΝΕ σε ταμπού για τον ίδιο. Ο φόβος του ευρώ, η επιδίωξη συναινετικών λύσεων για το χρέος, η συνεχής προσκόλληση στο ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι κακός οδηγός. Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να δηλώσει με παρρησία ότι η έξοδος από την ΟΝΕ είναι μια εξέλιξη που κάλλιστα μπορεί να τεθεί από τα πράγματα, ιδίως αν γίνουν οι απαραίτητες μονομερείς ενέργειες στο θέμα του χρέους. Ακόμη περισσότερο, οφείλει να είναι έτοιμος – με σχέδιο – για να διαχειριστεί αυτή την προοπτική.
Η αντίληψη ότι οι εκλογές κερδίζονται με τη μετακίνηση προς το κέντρο είναι κακή πολιτική θεωρία και ακόμη χειρότερη πολιτική πρακτική σε περιόδους κρίσης. Η μετακίνηση προς το κέντρο εξυπηρετεί μόνο τις καθεστηκυίες δυνάμεις, το λεγόμενο ‘σύστημα’, που έχει ήδη επανακάμψει θρασύτατα. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να κερδίσει τις εκλογές και, ακόμη περισσότερο, αν θέλει να βγάλει την Ελλάδα από την κρίση σε προοδευτική κατεύθυνση, πρέπει να δώσει όραμα στα λαϊκά στρώματα. Αυτό θα γίνει μόνο αν υπάρξει αποφασιστικός ριζοσπαστισμός που θα συσπειρώσει και άλλες ευρύτερες δυνάμεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αποδείξει ότι είναι το ριζοσπαστικό κόμμα που χρειάζεται η Ελλάδα. Τα περιθώρια τελειώνουν και οι ευθύνες είναι πολύ μεγάλες. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ συνολικά ως κόμμα δεν καταφέρει να δώσει ριζοσπαστική προοπτική στον ελληνικό λαό, θα αποτύχει, ανοίγοντας το δρόμο για τη σκληρή συντηρητική παλινόρθωση που ήδη διαφαίνεται.
