Του Δημήτρη Μηλάκα
Πριν επιχειρήσει κάποιος να συλλέξει και να αναλύσει πληροφορίες για την τρέχουσα εσωτερική εκρηκτική κατάσταση στο Ιράν θα πρέπει να ρίξει μια ματιά σε έναν ιδιαίτερο χάρτη: Στον χάρτη που αποτυπώνει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή με την πρώτη ματιά αντιλαμβάνεται κανείς ότι το Ιράν είναι περικυκλωμένο από 24 αμερικανικές βάσεις, που το «σφίγγουν» σαν τανάλια τοποθετημένες σ’ όλο το εύρος των τεράστιων συνόρων του. Η ισχύς της πίεσης αυτής της τανάλιας πολλαπλασιάζεται, αν συνυπολογιστούν και οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της χώρας.
Είναι προφανές ότι οι εσωτερικές οικονομικές / κοινωνικές πολιτικές εξελίξεις στο Ιράν επηρεάζονται βαθιά αν δεν διαμορφώνονται απολύτως από το βάρος των ασφυκτικών δυτικών πιέσεων και την ανοιχτή και μόνιμη αμερικανική στρατιωτική απειλή.
Περικυκλωμένο στρατιωτικά και εξουθενωμένο από τις μακρόχρονες οικονομικές κυρώσεις που του απαγορεύουν να εκμεταλλευτεί όπως θα μπορούσε το πλούσιο δυναμικό του, το ιρανικό καθεστώς παλεύει με τις αντιφάσεις του και την προφανή του αδυναμία να ανανεωθεί και, το κυριότερο, να εξασφαλίσει ασφάλεια και οικονομική ευημερία στο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας.
Οικονομικά ζόρια
Κάτι που κατά αρχήν αξίζει να σημειωθεί επίσης, είναι ότι οι σημερινές ταραχές στο Ιράν ξέσπασαν ακριβώς τη στιγμή που οι δείκτες της ανεργίας, κυρίως της ανεργίας των νέων που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού, παγιώνονται σε… ελληνικά επίπεδα, δηλαδή πάνω από 25%…
Ένα δεύτερο δεδομένο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στην προσπάθεια ερμηνείας της «έκρηξης» των τελευταίων ημερών είναι ότι οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν όταν η κυβέρνηση προχώρησε στην ανατίμηση βασικών αγαθών.
Ένα τρίτο δεδομένο, το οποίο επιτρέπει να διαμορφώσουμε σε ένα βαθμό την εικόνα των κινητοποιήσεων, είναι ότι οι πρώτες κινητοποιήσεις εκδηλώθηκαν σε περιοχές που θεωρούνται προπύργια του ιερατείου.
Στο σημείο αυτό, απαιτούνται δύο διευκρινίσεις απόλυτα απαραίτητες προκειμένου να σκιαγραφηθεί το νεφελώδες πολιτικό περιεχόμενο των κινητοποιήσεων:
1. Τίποτε (προς το παρόν) δεν δείχνει ότι πρόκειται για μια λαϊκή εξέγερση με στόχο το καθεστώς και την αλλαγή πλεύσης της χώρας προς την «ανοιχτή» αμερικανική αγκάλη.
2. Οι κινητοποιήσεις, κατά τα φαινόμενα, έχουν την ευλογία του σκληρού ιερατείου το οποίο είναι ο βασικός, μόνιμος και εκ του …θεού εκπορευόμενος πυλώνας εξουσίας, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση και με την κινητοποίηση των μαζών επιχειρεί να μαζέψει τα λουριά στον εκλεγμένο πρόεδρο Ρουχανί που εκλέχθηκε υποσχόμενος μεταρρυθμίσεις και ευημερία. Το ιερατείο, υπονομεύει συστηματικά μεταρρυθμίσεις που θίγουν την ισχύ του και κατηγορεί τον Ρουχανί για την αδυναμία του να εξασφαλίσει την ευημερία που υποσχέθηκε.
Κίνδυνοι εκτροχιασμού
Δεδομένων των κολοσσιαίων εξωτερικών πιέσεων από την μια και του πολύπλοκου εσωτερικού πολιτικού παιχνιδιού από την άλλη η κατάσταση στο Ιράν μπορεί να χαρακτηριστεί επικίνδυνη, καθώς υπάρχουν εκείνα τα αντικειμενικά στοιχεία που θα μπορούσαν να την εκτροχιάσουν.
1. Η κατάσταση στην οικονομία χαρακτηρίζεται από στασιμότητα κυρίως γιατί οι βάσιμα αισιόδοξες προβλέψεις για «τρομακτικούς ρυθμούς ανάπτυξης» κατάρρευσαν με την καταγγελία από τον πρόεδρο Τράμπ της Συμφωνίας για τα Πυρηνικά που είχε υπογράψει η Τεχεράνη με τον πρώην Αμερικανό πρόεδρο. Αν και ο δείκτης ανάπτυξης κινείται στο 4%, ο πληθωρισμός (9%) εξανεμίζει τα κέρδη δημιουργώντας ασφυκτικές συνθήκες σε μια εύρωστη δημογραφικά κοινωνία, η οποία για να ισορροπήσει χρειάζεται πάνω από ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας τον χρόνο.
2. Δεδομένης της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης και της δικαιολογημένης κοινωνικής δυσαρέσκειας η υπόθαλψη των κινητοποιήσεων από το ιερατείο κατά της εκλεγμένης κυβέρνησης μοιάζει με παιχνίδι με τη φωτιά, καθώς αναδεικνύεται η θεμελιώδης αντίφαση στη λειτουργία του κράτους που δεν είναι άλλη από τον θεσμικό ιερατικό «εξωσκελετό» ο οποίος ελέγχει ασφυκτικά την εκλεγμένη κυβέρνηση.
3. Είναι αναμενόμενο και προφανές ότι η Δύση (οι ΗΠΑ) θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν την αναταραχή δημιουργώντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερα προβλήματα στο καθεστώς.
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία οι σημερινές κινητοποιήσεις δεν μοιάζουν σε τίποτε με τις μεγάλες διαδηλώσεις του 2009, όπου εκατομμύρια Ιρανοί ζητούσαν θεσμικές αλλαγές και εκδημοκρατισμό του συστήματος, δηλαδή περιορισμό της ισχύος του ιερατείου. Αυτή, υποτίθεται, ήταν και η προεκλογική υπόσχεση του σημερινού προέδρου Ρουχάνι, την οποία απ’ ότι φαίνεται δεν έχει τη δύναμη να υλοποιήσει καθώς δεν έχει καταφέρει ακόμη να ελέγξει το κρατικό χρήμα που κατευθύνεται σε ιδρύματα ελεγχόμενα από το ιερατείο, ούτε να αντιμετωπίσει τις σκληρές και διεφθαρμένες δομές του ιρανικού κράτους.
Η απογοήτευση, λοιπόν, που συνεπάγεται η διάψευση προσδοκιών καθώς και η δύσκολη οικονομική καθημερινότητα μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού οδηγούν μεγάλα πλήθη στους δρόμους, εντείνουν το εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι και ανοίγουν την όρεξη σε δυτικούς (κατά κύριο λόγο) αμερικανικούς κύκλους για εξύφανση σεναρίων αποσταθεροποίησης του καθεστώτος.
Το πρώτο… tweet
Αποτέλεσε για πολλούς ανεξήγητη έκπληξη το οργισμένο tweet του προέδρου Τραμπ κατά της κυβέρνησης του Πακιστάν το οποίο αποκάλεσε «φωλιά τρομοκρατών». Εκτός των προεδρικών – δικαιολογημένων ή αδικαιολόγητων – ύβρεων το Πακιστάν έχει, προφανώς, να αντιμετωπίσει και τις συνέπειες της αμερικανικής οργής, οι οποίες θα εκδηλωθούν με τη διακοπή της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας. Ο λόγος που το Πακιστάν μπήκε στο στόχαστρο του πλανητάρχη φαίνεται ότι είναι η μη συνεργασία του για την εκδήλωση επιχειρήσεων αποσταθεροποίησης του καθεστώτος του Ιράν.
Σύμφωνα λοιπόν με όσα… ψιλο-ακούγονται το Πακιστάν αρνήθηκε να κάνει τα στραβά μάτια για την αποστολή ένοπλων τζιχαντιστών από την περιοχή του πακιστανικού Balochistan για να αναζωπυρώσουν τις εξεγέρσεις στο Ιράν.
Το Balochistan είναι μια περιοχή που μοιράζεται στα τρία (Πακιστάν, Ιράν, Αφγανιστάν), οι κάτοικοί του «ζουν» με το όνειρο της εθνικής ολοκλήρωσης/ ανεξαρτησίας, και ανάμεσά τους κάποιοι είναι εκπαιδευμένοι (από τους Αμερικανούς) και πρόθυμοι να τινάξουν τα πάντα στον αέρα.
Σοφά ποιώντας, η Πακιστανική κυβέρνηση αρνήθηκε να διευκολύνει μια διαδικασία (εξαγωγή εξτρεμιστών στο Ιράν) η οποία, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα έβαζε αργά ή γρήγορα φωτιά και στα δικά της μπατζάκια…
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: το Ιράν βρίσκεται στο στόχαστρο των ΗΠΑ. Η ελληνική κυβέρνηση πνέει σε πελάγη ευτυχούς αναβαθμισμένης ελληνοαμερικανικής συνεργασίας. Η Τουρκία (και η Ρωσία) βρίσκονται συγκυριακά, έστω, δίπλα στην Τεχεράνη και απέναντι στους Αμερικάνους. Η απόσταση που μας χωρίζει από το μπάχαλο στην περιοχή δεν είναι μεγάλη…