Ιωάννα Σωτήρχου
Την ώρα που οι Ευρωπαίοι Συνήγοροι του Παιδιού ζητούν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά, το αυτονόητο δηλαδή, η πρόωρη σχολική εγκατάλειψή του στη χώρα μας σημειώνει ύψη ρεκόρ την περίοδο της κρίσης.
Συγκεκριμένα, περισσότεροι από ένας στους τέσσερις νέους ηλικίας 20-24 ετών, ποσοστό 26,1%, βρίσκονταν εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης το 2015, ποσοστό ελαφρώς μειωμένο σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές της κρίσης που έφτασε και σχεδόν τον έναν στους τρεις νέους (31,3% το 2013).
Μάλιστα, από το 2009 οπότε η διαφορά της Ελλάδας με την Ε.Ε-28 σε αυτόν τον τομέα ήταν σχεδόν μηδαμινή (0,1%), άρχισε να αυξάνεται σχεδόν κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες το έτος, φτάνοντας στο 12,6% το 2013, διαφορά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που στη συνέχεια ακολούθησε πτωτική τάση και το 2015 βρισκόταν στο 8,8%.
Περισσότερο ευάλωτοι σε σχέση με τους συνομηλίκους τους, καθώς έχουν λιγότερα εφόδια στην ενήλικη ζωή τους και αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο φτώχειας, οι νέοι που συγκροτούν τον δείκτη πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης δεν είναι άλλοι από αυτούς που για διάφορους λόγους δεν κατάφεραν να πάρουν απολυτήριο Λυκείου ή άλλο πιστοποιητικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Αποτελεί μάλιστα τον κύριο τρόπο εντοπισμού τους που χρησιμοποιούν η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία και η Eurostat, μια και καθώς η περίοδος της μόρφωσης-κατάρτισης νέων ανθρώπων έχει επιμηκυνθεί, συμπληρώνεται από τον όρο NEET (Not in Education, Employment, Training), με τον οποίο δηλώνονται οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών (ή άλλης ηλικιακής ομάδας μέχρι 34 ετών) που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης, χωρίς να καταγράφονται σε κάποια σχετική στατιστική του κράτους σε αυτούς τους τομείς. Γι’ αυτό και αποτελούν μια χρήσιμη ένδειξη για την τάση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
Αυτές είναι μερικές από τις διαπιστώσεις της μελέτης «Σχολική διαρροή: μια προσέγγιση σε δείκτες και στατιστικά στοιχεία» που παρουσίασε πρόσφατα ο διευθυντής ερευνών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Διονύσης Μπαλούρδος, σε σχετική ημερίδα της Περιφέρειας Κρήτης.
Μειονεκτήματα
Ο ερευνητής επισημαίνει ότι αυτή η μέθοδος έχει και μερικά μειονεκτήματα, όπως ότι συνυπολογίζονται αθροιστικά όλοι οι νέοι της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο ανεξάρτητα από το πότε αποχώρησαν από το εκπαιδευτικό σύστημα, ετεροχρονισμένος εντοπισμός τους που μπορεί να έχει συνέπειες στον αποτελεσματικό σχεδιασμό πολιτικών για την αντιμετώπιση της διαρροής, ενώ, τέλος, πρόκειται για ποσοτική αποτύπωση του φαινομένου που δεν δίνει απαντήσεις σχετικά με τις αιτίες που προκαλούν το φαινόμενο της σχολικής διαρροής.
Στη μελέτη παρατίθενται και τα στοιχεία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για το μέγεθος της σχολικής διαρροής, που χρησιμοποιεί διαφορετική μεθοδολογία καταγραφής, τον δείκτη σχολικής εγκατάλειψης/διαρροής και συγκεκριμένα αποτυπώνει το μέγεθός της στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το μητρώο των εγγεγραμμένων μαθητών στην Α’ Γυμνασίου μέχρι την ολοκλήρωσή του που ταυτόχρονα συνιστά και ολοκλήρωση της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με τα πορίσματά του, που βασίστηκαν σε τέσσερις έρευνες, η σχολική διαρροή στο Γυμνάσιο μειώνεται από χρόνο σε χρόνο.
Συγκεκριμένα:
● οι μαθητές που γράφτηκαν στην Α’ Γυμνασίου τις χρονιές 1987/88, 1989/90, 1991/92 εγκατέλειψαν το σχολείο κατά μέσο όρο σε ποσοστά 12,60%, 11,55% και 9,60% αντίστοιχα.
● στη δεύτερη πανελλήνια έρευνα καταγραφής της σχολικής διαρροής το 2001, από τους 111.389 (100%) μαθητές της γενιάς 1997-98 που γράφτηκαν κανονικά στην Α’ Γυμνασίου, οι 7.772 μαθητές διέρρευσαν (6,98%).
● η τρίτη κατά σειρά πανελλήνια έρευνα το 2006 επεκτείνεται για να συμπεριλάβει για πρώτη φορά και τον ανώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Ενιαίο Λύκειο, Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια). Ετσι το ποσοστό σχολικής διαρροής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπολογίζεται στο Γυμνάσιο σε 6,09% για τη γενιά μαθητών 2000/01 ενώ συμπεριλαμβανομένου και του ανώτερου κύκλου υπολογίζεται πανελλαδικά σε 14,14%.
● στην τέταρτη έρευνα, το 2008, που κατέγραψε τη μαθητική διαρροή των μαθητών που γράφτηκαν στην Α’ Γυμνασίου, Λυκείου και ΤΕΕ το σχολικό έτος 2003/04 διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό σχολικής διαρροής στο Γυμνάσιο ήταν 6,51%, ελαφρώς αυξημένη συγκρινόμενη με την προηγούμενη έρευνα, στο Γενικό Λύκειο 2,32% και στο ΤΕΕ 21,51%.
Ωστόσο η συνολική διαρροή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν 12,81%, μειωμένη σε σχέση με το 2006. Ενδιαφέρον έχει ότι ο συνολικός μαθητικός πληθυσμός βαίνει μειούμενος (από 140.690 μαθητές στην Α’ Γυμνασίου το 1987/88 σε 100.271 το 2003/04.
Στατιστικές
Από τα στοιχεία της Eurostat προκύπτει ακόμη ότι οι περισσότεροι από τους μισούς νέους ηλικίας 20-24 εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης σε ποσοστό 54,1% έχουν ολοκληρώσει μόνο την υποχρεωτική εκπαίδευση, είναι δηλαδή απόφοιτοι Γυμνασίου, χωρίς απολυτήριο Λυκείου, ενώ οι περιφέρειες στην Ελλάδα με ποσοστά νέων 18-24 ετών χωρίς εφόδια που ξεπερνούν ακόμη και τον ελληνικό μέσο όρο (23,7%) έναντι 15,8% του κοινοτικού είναι η Στερεά Ελλάδα με το αποκαρδιωτικό 42,8%, τα Ιόνια νησιά (38%), το Νότιο Αιγαίο (37,4%), η Πελοπόννησος (35,4%), η Θεσσαλία (33%), το Βόρειο Αιγαίο (30%), η Ανατολική Μακεδονία/Θράκη και Δυτική Μακεδονία, δηλαδή οι 8 από τις 15 περιφέρειες της χώρας, δίνοντας έτσι άλλη μια εικόνα της διάστασης του προβλήματος των νέων που ενηλικιώνονται χωρίς εφόδια, γνώσεις και δεξιότητες.
Κατά τα άλλα, ο στρατηγικός στόχος στην Ε.Ε. είναι ότι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση θα πρέπει να είναι μικρότερο του 10% το 2020.
Χαμηλές επιδόσεις, εργασία, λόγοι υγείας ή κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα; Ανεξάρτητα από τους λόγους που οδηγούν στη σχολική διαρροή, «επειδή δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο και ακολουθεί τους νέους σε επόμενα στάδια του κύκλου ζωής τους είναι σημαντικό να προλαμβάνεται», μας λέει ο ερευνητής που επισημαίνει την αναγκαιότητα χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπισή του.