Του Γιάννου Χαραλαμπίδη *
Ποια είναι η σχέση του Διεθνούς Δικαίου με τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους στη θάλασσα; Η Ισχύς! Ο πρώτος τρόπος καθορισμού από πλευράς κρατών σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά τους δικαιώματα στη θάλασσα ήταν όπως έχει μείνει και καταγράφεται στο Διεθνές Δίκαιο, ο εξής: “Cannon Shot Rule”. Σε ελεύθερη μετάφραση: Κανόνας της Βολής του Κανονιού. Όσο, δηλαδή, μεγαλύτερη είναι η στρατιωτική ισχύς ενός κράτους, τόσο μεγαλύτερη είναι η κυριαρχία του εντός της θάλασσας. Και επί του εδάφους του βεβαίως.
Η κυριαρχία του είναι ανάλογη της ισχύος του. Βεβαίως, μετά από χρόνια ήρθε το Διεθνές Δίκαιο να απονείμει δικαιοσύνη. Και να καθορίσει ότι η κυριαρχία των κρατών, ανεξαρτήτως της ισχύος της, φτάνει τα 12 ναυτικά μίλια, ενώ ώς τα 200 εκτείνονται τα ειδικά κυριαρχικά του δικαιώματα, στο πλαίσιο της ΑΟΖ του.
Ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στο πρακτορείο ειδήσεων «Ανατολή», στις 24/10/2018, παρουσίασε χάρτη με την τουρκική εκδοχή της Υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, με τον οποίο φαίνεται η επέκταση των μέχρι σήμερα έκνομων επιδιώξεων της Άγκυρας και νότια της Κρήτης. Η Τουρκία βεβαίως δεν σταματά στην Κρήτη, αλλά τρυπά στο οικόπεδο 7 εντός της Κυπριακής ΑΟΖ έχοντας φόντο τη Γαλάζια Πατρίδα.
Οι κανονιοφόροι
Παρόλ’ αυτά, στην πράξη, εάν δεν έχεις κανόνια, δηλαδή στρατιωτική ισχύ, με τόσο βεληνεκές όσο και η θαλάσσια κυριαρχία σου ή και πέραν αυτής, δεν μπορείς να την υπερασπιστείς και να την ασκήσεις αποτελεσματικά όταν τελεί υπό την αμφισβήτηση των γειτόνων ή του γείτονά σου. Αυτό συμβαίνει μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας από τη μια και Τουρκίας από την άλλη. Στην Κύπρο η κατάσταση είναι δυσμενέστερη συγκριτικά με την Ελλάδα, διότι δεν διαθέτει ισχύ και έτσι η Άγκυρα απειλεί και αλωνίζει στην ΑΟΖ της. Σήμερα, μάλιστα, το «Γιαβούζ» βρίσκεται στα ανοικτά της Πάφου σε έναν νέο κύκλο ερευνητικής δραστηριότητας με την έκδοση NAVTEX ώς τον Ιανουάριο. Αύριο Δευτέρα μπαίνει στο οικόπεδο 7 για να τρυπήσει! Υπό αυτές τις συνθήκες πώς θα πάει ο Πρόεδρος σε Τριμερή ή πώς θα συναινέσει σε μιαν άτυπη Πενταμερή, όταν έχει δεσμευτεί δημόσια λαμβάνοντας, μάλιστα, και τη σύμφωνη γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου ότι δεν θα μεταβεί σε διάλογο ενόσω η Τουρκία βρίσκεται στην κυπριακή ΑΟΖ επιχειρώντας τετελεσμένα διά της ισχύος των κανονιών της; Όταν οι Τούρκοι εφαρμόζουν την πολιτική των κανονιοφόρων, που σημαίνει τον εγκλωβισμό μιας νήσου μέχρι την τελική της πτώση, τι διάλογο μπορείς να κάνεις;
Και όλη αυτή η τουρκική πολιτική εξελίσσεται και εφαρμόζεται στη λογική της Γαλάζιας Πατρίδας και της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής, με απώτερο στόχο να εμπεδωθεί η Άγκυρα ως περιφερειακή δύναμη παγκόσμιας εμβέλειας. Μέσα σε αυτήν τη στρατηγική πρακτική η Τουρκία διαθέτει πέραν των συνόρων της, Βάσεις στο Κατάρ και στην Αιθιοπία και τώρα θέλει στη Λιβύη! Λίαν, δε, προσφάτως έχει έρθει σε συνεννόηση με τη Λιβύη, προκειμένου η τελευταία να υπομνήσει διά της διπλωματικής οδού στην Ελλάδα ότι κακώς δανειοδότησε οικόπεδα ανοικτά της Κρήτης στην Exxon και στην Total, διότι προγενέστερη σχετική συμφωνία από την εποχή Καντάφι τελεί υπό αμφισβήτηση. Βεβαίως, στη Λιβύη επικρατεί πολιτικό χάος. Και όσο η όποια συμφωνία του Γκαντάφι τελεί υπό αμφισβήτηση, άλλο τόσο τελεί υπό αμφισβήτηση και η Κυβέρνηση της Λιβύης με την οποία συνεργάζεται η Άγκυρα, αφού βρίσκεται σε πολιορκία από τον στρατό της αντιπολίτευσης. Δεν έχει την ισχύ για να καθορίσει όπως σήμερα θέλει την κυριαρχία της στη θάλασσα. Και η Τουρκία διατρέχει τον κίνδυνο να πάθει ό,τι και με την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου. Παρόλ’ αυτά η Άγκυρα επιμένει να θέλει να ξεπεράσει τα όρια της Γαλάζιας Πατρίδας και να φτάσει ώς τον Κόλπο της Σύρτης, αφού βρίσκεται ήδη πλησίον των Στενών του Ορμούζ και στον Κόλπο του Άτεν. Έλεγχος των θαλασσίων οδών που είναι συναφής με εκείνον των ενεργειακών. Το περιγραφέν σκηνικό αφορά στη μεγάλη στρατηγική εικόνα. Η μικρότερη εικόνα δεν είναι από στρατηγικής απόψεως υποδεέστερη και αφορά στο δέσιμο των εξής στρατηγικών σημείων: Από την περιοχή του Καστελορίζου κατευθύνεται προς την Κρήτη και από εκεί προς τη Λιβύη και τον Κόλπο της Σύρτης. Στρέφεται, δε, προς το τριεθνικό, εκεί όπου συμπίπτουν οι ΑΟΖ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου και κατευθύνεται από εκεί στα νότια της Κύπρου, ανεβαίνει προς την Αλεξανδρέττα και ακολουθεί τα παράλια της Τουρκίας κλείνοντας πάλι στην περιοχή της Ρόδου για να σχηματίσει την τουρκική λίμνη εντός της Γαλάζιας Πατρίδας, που συνιστά τη μεγάλη εικόνα (Βλέπε Χάρτη 1 και τουρκικό χάρτη 2).
Τι δεσμεύτηκε η Αθήνα για τις πτήσεις των F-16 και γιατί ενδέχεται να ακυρωθούν εκ νέου
Γιατί υπάρχει έλλειμμα αξιοπιστίας στις ηγεσίες Αθηνών – Λευκωσίας
Ποιοι και γιατί προσεύχονται να τα ξαναβρούν ΗΠΑ – Τουρκία
Για την Άγκυρα το θέμα πλέον κυρίως στο Κυπριακό δεν είναι μόνο οι συνταγματικές πτυχές και δη το πολιτειακό σύστημα της ομοσπονδίας. Αυτό το θεωρεί δεδομένο, της το έχει δώσει η ηγεσία, μένουν οι τελευταίες πινελιές. Εκείνο που αξιώνει τώρα είναι το επόμενο βήμα: Δηλαδή, να αποτελέσει η λύση τη νομική βάση για τον επανακαθορισμό της κυπριακής ΑΟΖ, από την οποία η ίδια θα πάρει το 41%, όπως προκύπτει από προηγούμενη ανάλυση μέσα από τις ίδιες τις αξιώσεις της Άγκυρας. Σ’ εμάς αφήνει τα σημερινά χωρικά ύδατα! Συνεπώς, η εμπλοκή του Προέδρου σε συνομιλίες με αυτά τα δεδομένα δεν εγκυμονεί μόνο τον κίνδυνο να διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και να διχοτομηθεί σε δυο ισότιμου καθεστώτος συνιστώντα κράτη, αλλά να περιέλθει και το φυσικό αέριο στα χέρια της Τουρκίας, η οποία λίαν προσφάτως είπε προς εκπροσώπους των πετρελαϊκών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ ότι μόνον ο τουρκικός στόλος μπορεί να παρέχει ασφάλεια, διότι διαθέτει κανόνια και μπορεί να φτάσει μακριά η κυριαρχία της. Αυτή η πολιτική αποτυπώνεται στις τρεις τουρκικές αξιώσεις, που πρέπει εκ των προτέρων να γίνουν δεκτές για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες:
Πρώτο, η πολιτική ισότητα όπως την αντιλαμβάνεται η Τουρκία και αφορά εκτός των άλλων την εκ περιτροπής Προεδρία, που θα σημαίνει τη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας.
Δεύτερο, η Κοινή Επιτροπή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων προς τη λύση, η οποία όπως ορθά επισήμανε ο Πρόεδρος, οδηγεί σε συνθήκες αναγνώρισης εφόσον θα είναι από κοινού. Πώς μπορεί να έχει νομιμοποίηση μια τέτοια κοινή Επιτροπή όταν το ψευδοκράτος και οι θεσμοί του όχι μόνο δεν αναγνωρίζονται, αλλά, ταυτοχρόνως, δεν μπορούν να παράγουν δίκαιο και ως εκ τούτου να λάβουν αποφάσεις;
Τρίτο, επανακαθορισμός της κυπριακής ΑΟΖ, που σημαίνει μεταφορά κυριαρχικών δικαιωμάτων προς την Τουρκία. Διότι, τι υποστηρίζει η Άγκυρα προς τις πετρελαϊκές εταιρείες; Ότι μόνο η ίδια έχει τη δυνατότητα, λόγω της ισχύος της, να παράσχει επαρκείς συνθήκες εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου. Δηλαδή, συνδυάζει τον κανόνα της βολής των κανονιών για να επιτύχει την αναθεωρητική της πολιτική και να επιβάλει ένα νέο νομικό καθεστώς επί τη βάσει του υφιστάμενου Διεθνούς Δικαίου. Εάν στις συνομιλίες αλλάξει το καθεστώς της ΑΟΖ, οι εμπλεκόμενες εταιρείες θα συνομιλούν με την Τουρκία αντί με την υφιστάμενη Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων.
Η αντιμετώπιση της Τουρκίας
Πώς, λοιπόν, αντιμετωπίζεται η Τουρκία; Μόνο όταν αντιληφθεί η ελλαδική και η κυπριακή ηγεσία ότι: α) Αν δεν έχει επαρκή «κανόνια», δηλαδή στρατιωτική ισχύ, θα πρέπει να την αποκτήσει με ίδιους πόρους, αλλά και να έχει ως δικλίδα ασφαλείας τα κανόνια των ΗΠΑ ή/και του Ισραήλ. Πρέπει συνεπώς σε αυτήν τη στρατηγική βάση να γίνουν αντιληπτά τα εξής:
- Δεν μπορεί να εφαρμοστεί το Διεθνές Δίκαιο χωρίς τον κανόνα της βολής των κανονιών, δηλαδή της ισχύος.
- Δεν υπάρχει ασφάλεια, σταθερότητα και ειρήνη εάν δεν υπάρχει ισοζύγιο δυνάμεων. Εάν υπάρχει ανισοζύγιο είτε ο αδύνατος θα υποκύψει στον ισχυρό, με ή χωρίς κρίση και πόλεμο, είτε θα έχουμε αδιέξοδα. Παράδειγμα: Γιατί η Τουρκία δεν έχει καταλάβει ακόμη το Αιγαίο; Αφενός λόγω της όποιας ελληνικής αποτροπής, που αυξάνει το τουρκικό κόστος και θέτει εν αμφιβόλω το τελικό αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης και, αφετέρου, διότι και οι δυο χώρες ανήκουν στο ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ δεν θέλουν πρόσθετους μπελάδες.
- Εάν η Κύπρος δεν επενδύσει σε δικές της αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις, δεν μπορεί να περιμένει τη βοήθεια άλλων, είτε αυτοί είναι οι Αμερικανοί είτε είναι οι Ρώσοι είτε είναι οι Ισραηλινοί ή οι Ελλαδίτες. Στεκόμαστε, εδώ, στο πρόσφατο συμβάν, δηλαδή στην ακύρωση της πτήσης δυο ελληνικών μαχητικών πάνω από τον χώρο της παρέλασης. Σημειώνουμε συναφώς τα ακόλουθα: Η ακύρωση των πτήσεων ήταν αποτέλεσμα διπλωματικών παιχνιδιών Αθηνών – Άγκυρας στην εξής λογική: Εφόσον θα γινόταν συνάντηση ελλαδικών και τουρκικών αντιπροσωπιών, όπως είχε αποφασιστεί στη Νέα Υόρκη, η Αθήνα δεν ήθελε να δώσει πρόσχημα ούτε στην Άγκυρα ούτε και στο ΑΚΕΛ να προχωρήσουν σε όποιες μορφές διαμαρτυρίας. Δεσμεύτηκε, δε, ότι θα μεταφέρει στην Κύπρο δυο αεροπλάνα επιδείξεων για να πετούν στις παρελάσεις, καθώς και ότι στην άσκηση του Οκτωβρίου στην Κύπρο θα συμμετάσχει η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Ο όποιος ισχυρισμός τον Αθηνών για την ακύρωση των πτήσεων δεν είναι πολιτικώς και στρατηγικώς επαρκής. Αφενός διότι -για διαφορετικούς λόγους- πλήττεται η αξιοπιστία της Ελλάδας έναντι της Κύπρου, καθώς και έναντι της Τουρκίας, η οποία δεν την εκλαμβάνει ως ένδειξη καλής θελήσεως αλλά ως αδυναμία. Αφετέρου, στην περιοχή μας και δη πάνω από την Κύπρο όχι απλά για σκοπούς παρελάσεων, αλλά για σκοπούς ασκήσεων πετούν γαλλικά και ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη.
Η ακύρωση των πτήσεων και οι σύμμαχοι
Ταυτοχρόνως, εγείρεται ένα συναφές ερώτημα: Θα είναι πρόκληση και θα χαλάσει το καλό κλίμα η όποια συνάντηση Ελλάδας – Τουρκίας ένεκα μιας πτήσης στον χώρο της παρέλασης, και δεν την χαλά ή κατοχή ή οι πτήσεις των τουρκικών μαχητικών; Θα έρθουν τον Οκτώβριο τα ελληνικά μαχητικά; Θέτουμε το ερώτημα αυτό διότι εάν θα πάμε σε Τριμερή ή Πενταμερή, μάλλον δεν θα πετάξουν. Όταν δεν έρχονται κάτω από τις υφιστάμενες συνθήκες, θα έρθουν σε περίπτωση πολέμου; Για να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα θα πρέπει να επενδυθεί ένα δις ευρώ για την αγορά δικού μας σμήνους ή να γίνει μια διευθέτηση με την Ελλάδα και τις ΗΠΑ, έτσι ώστε να έχουμε μια υποτυπώδη πώληση και ελληνικά μαχητικά να φέρουν το ελληνικό εθνόσημο. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί όταν πέφτεις στην παγίδα να βρίζεις ακόμη τις ΗΠΑ υπό το σύνθημα: ΝΑΤΟ, CIA, Προδοσία. Δεν ζητούμε από κανέναν να ξεχάσει, αλλά να δει σήμερα τα νέα δεδομένα και εάν και πώς μπορούμε να φέρουμε πιο κοντά μας απ’ ό,τι στο παρελθόν τις ΗΠΑ για να έχουμε και τα δικά της «κανόνια» – διπλωματικά και άλλα- ως ασπίδα της κυριαρχίας μας, εφαρμόζοντας τον «κανόνα της βολής των κανονιών», όπως συνέβη με τις γεωτρήσεις της Noble το 2011 και της Exxon πρόσφατα.
Οι Αμερικανοί στηρίζουν δημόσια την επιλογή του EastMed με ό,τι αυτό συνεπάγεται γεωπολιτικά, διότι τον θέλουν ως εναλλακτική επιλογή του Turkish Stream Nord Stream. Και οι ημέτεροι και δη μεγάλη μερίδα της πολιτικής ηγεσίας αντί να δει πώς θα αρπάξουμε την ευκαιρία από τα μαλλιά για να σώσουμε την κρατική μας κυριαρχία και το φυσικό αέριο, προσεύχονται πρωί και βράδυ να τα ξαναβρεί η Τουρκία με τις ΗΠΑ για να ισχυριστούν ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή εκτός της παράδοσης, την οποία εισηγούνται. Πρόκειται για τους ΝΕΟ-απορριπτικούς του ομοσπονδιακού χώρου, που επιμένουν να μη θέλουν να παραδεχθούν ότι απέτυχαν και ότι κάθε νέο τους λάθος είναι χειρότερο του προηγούμενου, διότι δεν έχουν μεριμνήσει για την απόκτηση ισχύος. Και, ως εκ τούτου, δεν μπορούμε να βρούμε το δίκαιό μας. Βεβαίως, θα ισχυριστεί κάποιος πού θα βρούμε τα χρήματα; Πρώτα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα πού φαγώθηκαν και πώς τα 4 περίπου δις ευρώ που ο πολίτης πρόσφερε για την άμυνα, αλλά δεν έφτασαν ποτέ κοντά της. Εν συνεχεία υπάρχουν τρόποι εξεύρεσης πόρων κατόπιν π.χ. συμφωνίας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, καθώς και με το Ισραήλ μέσω του φυσικού αερίου.
Έλλειψη σοβαρότητας
Και η τουρκική πολιτική στη… Λιβύη, στην Κύπρο και στο πλαίσιο της Γαλάζιας Πατρίδας, η ακύρωση της πτήσης των ελληνικών μαχητικών στην κυπριακή παρέλαση και η τουρκική γεώτρηση στο οικόπεδο 7 αποκαλύπτει το αυτονόητο: Την έλλειψη σοβαρής πολιτικής ηγεσίας και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Στον Ελληνισμό. Αρνούνται να αντιληφθούν τι σημαίνει ακόμη και σήμερα ο κανόνας της βολής των κανονιών για την ασφάλεια, την κυριαρχία και την εφαρμογή του δικαίου. Επιμένουν στις ψευδαισθήσεις του εξευμενισμού και η Τουρκία μάς τιμωρεί με τον ρεαλισμό του Θουκυδίδη! Αυτός κι αν είναι εξευτελισμός. Χωρίς μάλιστα να αντιλαμβάνονται ότι έχουν υποχρέωση και μάλιστα εμπράκτως, με ό,τι αυτό σημαίνει, να του πουν συγγνώμη και να επανορθώσουν…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων