Στο Πρωτοδικείο Ηρακλείου στις 17 Δεκεμβρίου, ημέρα Τετάρτη, δικάζεται η υπόθεση της οικογένειας Λιμαντζάκη ενάντια στο Γερμανικό δημόσιο.
Πρόκειται για την υπόθεση ενός διώροφου σπιτιού που είχε αγοραστεί ένα χρόνο πριν την Κατοχή και το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής.
Αυτό που ελπίζουν είναι ότι καταρχές θα υπάρξει μία πολιτική και νομική δικαίωση, αφού η απόδοση οικονομικής αποζημίωσης, με ευθύνη των ελληνικών κυβερνήσεων, είναι μία πολύ πιο δύσκολη υπόθεση.
Η δίκη των 218 θυμάτων του Διστόμου στο Πρωτοδικείο της Λιβαδειάς
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση διεκδίκησης αποζημίωσης από ιδιώτες, είναι αυτή των θυμάτων του Διστόμου και του Πρωτοδικείου της Λιβαδειάς.
Εκεί ο Ιωάννης Σταμούλης, νομικός και πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, εκπροσώπησε τους συγγενείς 218 θυμάτων της σφαγής και κέρδισε την υπόθεση, η οποία έληξε με την επιδίκαση αποζημίωσης ύψους 60 εκατ. ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη των συγγενών.
Στο Δικαστήριο δεν παρουσιάστηκε εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης.
Το 2000 το γερμανικό δημόσιο ασκεί αναίρεση ενώπιον του Αρείου Πάγου υποστηρίζοντας ότι δεν είναι δυνατόν να δικάζεται σε ξένη χώραγια τα εγκλήματα που διέπραξε στο παρελθόν. Εκδίδεται η υπ΄ αριθ. 11/2000 απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, η οποία απορρίπτει την αίτηση αναιρέσεως του γερμανικού δημοσίου.
Η Γερμανία αρνείται να καταβάλει τα ποσά που διά της ως άνω δικαστικής αποφάσεως οφείλει και έτσι ο Ιωάννης Σταμούλης προχωρά σε αναγκαστική εκτέλεση κατά των περιουσιακών στοιχείων του γερμανικού δημοσίου στην Ελλάδα.
Η αποζημίωση δεν επιδικάστηκε, καθώς η ελληνική νομοθεσία προβλέπει ότι πρέπει να δοθεί άδεια του υπουργού Δικαιοσύνης για να εκτελεστεί μια απόφαση σε βάρος αλλοδαπού δημοσίου. Αυτή την άδεια κανένας υπουργός δεν την έχει δώσει ως τώρα, με την αιτιολογία της μη διατάραξης των σχέσεων ανάμεσα σε Αθήνα και Βερολίνο.
Στα Ιταλικά Δικαστήρια τα θύματα του Διστόμου
Το 2004 ο Ι. Σταμούλης επικαλείται τον Κανονισμό 44/2001 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δυνάμει του οποίου η ελληνική αμετάκλητη απόφαση του δικαστηρίου της Λιβαδειάς μπορεί να κηρυχτεί εκτελεστή σε άλλο κράτος- μέλος της Ε.Ε.
Αποφάσισε λοιπόν να φέρει την υπόθεση ενώπιον τωνιταλικών δικαστηρίων. Το αίτημα των εναγόντων ήταν συγκεκριμένο: ζητούσαν από την ιταλική δικαιοσύνη να τους επιτραπεί η εκτέλεση της απόφασης της ελληνικής δικαιοσύνης σε βάρος της γερμανικής περιουσίας στο ιταλικό έδαφος, με βάση ευρωπαϊκό κανονισμό που επιτρέπει την αναγνώριση της εκτελεστότητας αποφάσεων ενός κράτους μέλους στο έδαφος άλλου.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, οι ενάγοντες ενέγραψαν προσημείωση υποθήκης σε ακίνητα του γερμανικού Δημοσίου στη Φλωρεντία.
Στους δικαστικούς αγώνες που ακολούθησαν, τόσο στο Πρωτοδικείο όσο και στο Εφετείο της Φλωρεντίας απορρίφθηκαν οι σχετικές ενστάσεις του γερμανικού κράτους. Εν τέλει οι έλληνες ενάγοντες δικαιώθηκαν το 2008 και από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας για το (σαφώς μικρότερο) κονδύλιο των δικαστικών εξόδων, ενώ τον περασμένο Ιούνιο έγινε γνωστή η νέα δικαίωση από το ίδιο δικαστήριο για ολόκληρο το κονδύλιο των αποζημιώσεων.
Παίζοντας το «χαρτί» της ετεροδικίας
Οι αποφάσεις της ιταλικής δικαιοσύνης σχετικά με τα θύματα του Διστόμου δεν ήταν οι μοναδικές που αφορούσαν αγωγές αποζημίωσης κατά των ναζιστικών στρατευμάτων. Στα μέσα του 2008 τα ιταλικά δικαστήρια είχαν ήδη κάνει δεκτές ανάλογες αγωγές ιταλών πολιτών, γεγονός που οδήγησε το γερμανικό κράτος στη λήψη… δραστικών μέτρων.
Αντιδρώντας στις αποφάσεις που έβγαλαν τα ιταλικά δικαστήρια σε σχέση με ζητήματα αποζημιώσεων (μία εκ των οποίων αφορούσε το Δίστομο), η Γερμανία αποφάσισε να φέρει την υπόθεση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αίτημά της ήταν να αναγνωριστεί ότι η Ιταλία παραβίασε τις διεθνείς της υποχρεώσεις απέναντι στη Γερμανία με βάση το διεθνές δίκαιο, επειδή τα ιταλικά δικαστήρια δε σεβάστηκαν την ετεροδικία του γερμανικού κράτους ενώπιον των ιταλικών δικαστηρίων.
Εν προκειμένω, τόσο ο Αρειος Πάγος όσο και το ιταλικό Ανώτατο Δικαστήριο έκριναν ότι δεν ισχύει η αρχή της ετεροδικίας για το γερμανικό κράτος. Υπάρχει, όμως, και αντίθετη απόφαση. Ειδικότερα, το 2002 το ελληνικό Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο έκρινε σε ανάλογη υπόθεση αγωγών αποζημίωσης που κατατέθηκαν από συγγενείς θυμάτων του Λιδωρικίου, ότι η Γερμανία απολαμβάνει ετεροδικίας ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων.
Η αρχή της ετεροδικίας, η οποία πρακτικά σημαίνει ότι ένα κράτος δε μπορεί να «δικαστεί» στα δικαστήρια ενός άλλου κράτους, αποτελεί βασική αρχή του διεθνούς δικαίου, αφορά εκατοντάδες υποθέσεις διαφορετικής φύσεως και δεν περιορίζεται φυσικά μόνο στο θέμα των γερμανικών επανορθώσεων.
Σύμφωνα με την ελληνική και την ιταλική πλευρά, ωστόσο, όταν ένα κράτος έχει τελέσει φρικαλεότητες τέτοιου είδους, όπως εθνοκαθάρσεις ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τότε η αρχή της ετεροδικίας πρέπει να κάμπτεται. Το βασικό σκεπτικό της ελληνικής πλευράς ήταν ότι «δεν μπορεί να κρύβεται ένα κράτος πίσω από την ετεροδικία».
Η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης
Η συνέχεια του δράματος εκτυλίχθηκε την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου του 2012 με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστήριο της Χάγης σχετικά με την υπόθεση που αφορά στην προσφυγή της Γερμανίας εναντίον της Ιταλίας και η οποία έχει σχέση και με την υπόθεση των θυμάτων στο Δίστομο.
Σύμφωνα με την απόφαση την οποία ανέγνωσε ο ιάπωνας πρόεδρος του Δικαστηρίου Χισάσι Οουάντα η Ιταλία, παρέβη τις υποχρεώσεις της απέναντι στη Γερμανία επιτρέποντας τη διεξαγωγή δικαστικών διαδικασιών, με αντικείμενο την καταβολή αποζημιώσεων από το Βερολίνο προς τα θύματα ναζιστικών εγκλημάτων.
Μάλιστα το δικαστήριο με την απόφασή του επιβάλλει στην Ιταλία να διασφαλίσει ότι θα παύσουν να ισχύουν όλες οι δικαστικές αποφάσεις που δεν σέβονται την αρχή της ετεροδικίας.
Αμφίβολο το κατά πόσο ισχύει το καθεστώς ετεροδικίας στην Ελλάδα
Ειδικά όσον αφορά στο θέμα της Ελλάδας το Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση της Ιταλίας να επιτρέψει την εκτέλεση στο ιταλικό έδαφος ελληνικών δικαστικών αποφάσεων εις βάρος της περιουσίας του γερμανικού Δημοσίου παραβίασε την αρχή της ετεροδικίας που αναγνωρίζεται από το διεθνές δίκαιο.
«Το Δικαστήριο θεωρεί ότι η άρνηση των ιταλικών δικαστηρίων να αναγνωρίσουν την ετεροδικία συνιστά παράβαση των υποχρεώσεών τους απέναντι στο γερμανικό κράτος», ανακοίνωσε ο δικαστής Οουάντα, κατά την ανάγνωση της απόφασης σε δημόσια συνεδρίαση στο Μέγαρο της Ειρήνης στη Χάγη.
Η απόφαση του Δικαστηρίου έλυσε κατηγορηματικά τη διαμάχη σχετικά με την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων για το Δίστομο σε ιταλικό έδαφος. Το ερώτημα που ανακύπτει, ωστόσο, είναι τι μέλει γενέσθαι στο… ελληνικό έδαφος. Διότι, όπως τονίζουν νομικοί κύκλοι, το δικαστήριο έκρινε μόνο ότι η Ιταλία παραβίασε το διεθνές δίκαιο, επιτρέποντας την εκτέλεση των ελληνικών αποφάσεων μέσω του ιταλικού δικαστικού συστήματος. Είναι θέμα ερμηνείας, σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, αν το ίδιο σκεπτικό εφαρμόζεται και για τα ελληνικά δικαστήρια, τα οποία δεν αναφέρονται στην απόφαση.
Το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων παραμένει ανοικτό
Ο πληρεξούσιος δικηγόρος του ελληνικού Δημοσίου καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαικών Θεσμών κ. Στέλιος Περράκης είχε τονίσει μετά την ανάγνωση της απόφασης ότι: «Η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου είναι σαφώς σε μια συντηρητική γραμμή με μια εξαιρετικά στενή ερμηνεία του ισχύοντος διεθνούς δικαίου, ιδίως του εθιμικού διεθνούς δικαίου με την έννοια ότι δεν διαπίστωσε καμία μετακίνηση πρακτικής στο θέμα της ετεροδικίας των κρατών, όταν μάλιστα τίθεται ζήτημα από την πλευρά ιδιωτών, οι οποίοι με αγωγές τους, επικαλούμενοι παραβιάσεις σοβαρές ανθρωπιστικού δικαίου και δικαιωμάτων του ανθρώπου σε διάρκεια ένοπλων συρράξεων, κατοχής κλπ ζητούν επανόρθωση. Είναι ένας δρόμος που ακολουθήσαμε και στην Ελλάδα, είναι ένας δρόμος που είναι η καινούργια αν θέλετε αντίληψη πέρα από την κλασική της διακρατικής συνεννόησης προκειμένου να υπάρξουν επανορθώσεις. Το δικαστήριο θεώρησε ότι η Ιταλία με τις δικαστικές αποφάσεις που έχει εκδώσει αποδεχόμενη τα αιτήματα ιδιωτών παραβίασε τις διεθνείς υποχρεώσεις συμπεριλαμβανομένων και των αποφάσεων εκτέλεσης των δικών μας δικαστηρίων του Πρωτοδικείου Λιβαδειάς και του Αρείου Πάγου σχετικά με την απόφαση της σφαγής του Δίστομου καθώς επίσης και για την κατάσχεση της Βίλας Βιγκόνι».
Ομως συμπλήρωσε ότι από την άλλη πλευρά το δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι θα πρέπει η Ιταλία και η Γερμανία να προχωρήσουν σε συνομιλίες προκειμένου να διευκρινιστεί τι ακριβώς μέλλει γενέσθαι με τα ζητήματα των επανορθώσεων. «Δηλαδή το δικαστήριο θέλει να επαναφέρει σε διακρατικό επίπεδο συνεννόησης το θέμα των επανορθώσεων. Αρα λοιπόν η συνέπεια αυτής της απόφασης είναι ότι έστω και αν είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι δικαστές δεν διαπιστώνουν εξέλιξη του διεθνούς δικαίου, σε κάθε περίπτωση δείχνουν ότι ο αγώνας για τη διεκδίκηση των γερμανικών επανορθώσεων συνεχίζεται γεγονός που σημαίνει ότι η ελληνική δημοκρατία θα πρέπει να προχωρήσει στη διεκδίκηση με τυπικό τρόπο δηλαδή να ξαναπιάσει τη σκυτάλη από εκείνη την περίφημη ρηματική διακοίνωση του 1995 η οποία έχει μείνει αναπάντητη. Βέβαια αυτό είναι μια πολιτική απόφαση» επεσήμανε.
Ο αγώνας της οικογένειας Λιμαντζάκη
Το βέβαιο είναι ότι η κινητοποίηση των πολιτών με τον κατάλληλο συντονισμό κινήσεων για μία μαζική διεκδίκηση, μπορεί, ειδικά σήμερα, να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ουσιαστική δικαίωση των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας στη χώρα μας.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και ο αγώνας της οικογένειας Λιμαντζάκη.Πιστεύουν ότι μία πολιτική και νομική δικαίωση είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα για την ουσιαστική απόδοση αποζημιώσεων.
Άλλωστε, όπως επισημαίνουν νομικοί κύκλοι, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος όγκος νομολογίας, που αποδεικνύει ότι η Γερμανία δεν έχει ετεροδικία και ότι μόνα αρμόδια για να δικάσουν αυτές τις υποθέσεις είναι τα δικαστήρια της Ελλάδας.
Με πληροφορίες από tovima.gr, tvxs.gr