Εκτεθειμένοι στον κίνδυνο να χάσουν σημαντικά ποσά από μισθούς, συντάξεις και λοιπά ασφαλιστικά βοηθήματα μέσω κατασχέσεων από την εφορία βρίσκονται χιλιάδες φορολογούμενοι που δεν αποτελούν οφειλέτες του Δημοσίου, ακόμα και εάν τους λογαριασμούς αυτούς τους έχουν δηλώσει ως «ακατάσχετους». Αρκεί, ο λογαριασμός να είναι δηλωμένος ως κοινός με κάποιον οφειλέτη του Δημοσίου, για να «βάλει χέρι» έως και στο μισό του ποσού η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ)
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, εάν ένας λογαριασμός είναι κοινός για δύο φορολογούμενους, ενώ ο ένας εκ των δύο είναι οφειλέτης και ο άλλος όχι, η ΑΑΔΕ έχει το δικαίωμα να κατάσχει έως και το μισό του ποσού που βρίσκεται στον συγκεκριμένο λογαριασμό, ακόμα και εάν ο έτερος δικαιούχος και μη οφειλέτης τον έχει δηλώσει ως «ακατάσχετο».
Σύμφωνα με παράδειγμα που παραθέτει η Ναυτεμπορική, εάν υπάρχουν δύο συνδικαιούχοι σε έναν τραπεζικό λογαριασμό και ο ένας είναι οφειλέτης του Δημοσίου και δεν έχει δηλώσει τον λογαριασμό ως «ακατάσχετο», ενώ ο άλλος συνδικαιούχος δεν είναι οφειλέτης αλλά έχει δηλώσει ως «ακατάσχετο» τον ίδιο λογαριασμό, τότε οι φορολογικές αρχές μπορούν να κατάσχουν μέρος ή ολόκληρο το ποσό που αντιστοιχεί στο μισό του διαθέσιμου υπολοίπου λογαριασμού, καθώς θα θεωρήσει κατά τεκμήριο ότι αυτό ανήκει στον συνδικαιούχο οφειλέτη.
Έτσι, εάν το διαθέσιμο υπόλοιπο του λογαριασμού είναι [.χ. 1.000 ευρώ και προέρχεται εξ ολοκλήρου από μισθούς ή συντάξεις του μη οφειλέτη συνδικαιούχου, η κατάσχεση έναντι του χρέους του οφειλέτη συνδικαιούχου μπορεί να γίνει επί του ποσού των 500 ευρώ (επί του 50% του διαθέσιμου υπολοίπου), έστω και εάν το ποσό αυτό είναι εισόδημα του μη οφειλέτη, διότι η προστασία από την κατάσχεση ισχύει μόνο για το άλλο 50%.
Τι προβλέπει ο νόμος
Όπως αναφέρεται, τα παραπάνω προέκυψαν από την έγγραφη απάντηση που έδωσε η Διεύθυνση Εισπράξεων της ΑΑΔΕ σε αναφορά του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Χρήσου Σταϊκούρα, με προσαρτημένη την αίτηση μιας συνταξιούχου προς τη συγκεκριμένη υπηρεσία, αναφορικά με κατάσχεση εις χείρας τρίτων τραπεζικών της λογαριασμών, στους οποίους είχε δηλώσει ως συνδικαιούχο την αδελφή της, οφειλέτιδα του Δημοσίου. Σε έγγραφη απάντησή της, η Διεύθυνση Εισπράξεων της ΑΑΔΕ αναφέρει αναλυτικά:
«Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 7 και 9 του ν.δ. 356/1974 (Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων), όπως ισχύει και του άρθρου 48 παρ. 1 του ν. 4174/2013, ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. έχει την υποχρέωση να επιδιώξει την είσπραξη των ληξιπροθέσμων χρεών προς το Δημόσιο καθώς και τη διακοπή της παραγραφής τους, ανεξάρτητα από την αιτία προέλευσης αυτών, λαμβάνοντας όλα τα προβλεπόμενα αναγκαστικά, ποινικά και λοιπά μέτρα κατά των οφειλετών, μεταξύ των οποίων και η κατάσχεση εις χείρας τρίτων. Με την ολοκλήρωση της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου επέρχεται αυτοδικαίως αναγκαστική εκχώρηση της κατασχεθείσης χρηματικής απαίτησης στο κατασχόν Δημόσιο, το οποίο πλέον καθίσταται δικαιούχος του συνόλου αυτής. Η κατάσχεση δεν αίρεται πριν την εξόφληση ή τη διαγραφή του χρέους για το οποίο επιβλήθηκε.
Ωστόσο, με τη διάταξη του άρθρου 30 παρ. 4 του Κ.Ε.Δ.Ε. σε συνδυασμό με την αριθμ. Δ6Α 1054391 ΕΞ 2014/1.4.2014 Απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων περί μεταβίβασης αρμοδιοτήτων σε όργανα της Φορολογικής Διοίκησης, παρέχεται η ευχέρεια στον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ. μετά από σχετική αίτηση του οφειλέτη να περιορίσει με αιτιολογημένη Απόφασή του το ποσό ή ποσοστό της κατάσχεσης που του επιβλήθηκε υπό προϋποθέσεις που ορίζονται στην ΠΟΛ.1092/3.4.2014 εγκύκλιο της Διοίκησης, αλλά και ανεξάρτητα από τη συνδρομή των προϋποθέσεων δύναται να εξετάζονται και εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν ο οφειλέτης προσκομίζει έγγραφα που αποδεικνύουν την αναγκαιότητα του περιορισμού της κατάσχεσης λόγω ειδικών συνθηκών.
Επίσης, με τη διάταξη του άρθρου 31 παρ. 2 του Κ.Ε.Δ.Ε., όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4336/2015 (ΦΕΚ. 94Α/14-08-2015), ισχύει το ακατάσχετο καταθέσεων σε πιστωτικά ιδρύματα για έναν και μοναδικό ατομικό ή κοινό λογαριασμό σε ένα μόνο πιστωτικό ίδρυμα για κάθε φυσικό πρόσωπο μέχρι του ποσού των χιλίων διακοσίων πενήντα (1.250) ευρώ μηνιαίως. Σε περίπτωση που υπάρχει λογαριασμός περιοδικής πίστωσης μισθών, συντάξεων και ασφαλιστικών βοηθημάτων, θα πρέπει να γνωστοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο ο λογαριασμός αυτός. Για την εφαρμογή της διάταξης αυτής απαιτείται η υποβολή ηλεκτρονικής δήλωσης στο πληροφοριακό σύστημα της Φορολογικής Διοίκησης, με την οποία γνωστοποιείται από το φυσικό πρόσωπο ο μοναδικός ακατάσχετος τραπεζικός λογαριασμός (σχετ. ΠΟΛ.1222/2015 και ΠΟΛ.1182/2014).
Από την ανωτέρω διάταξη νόμου προκύπτει ότι προστατεύονται ως ακατάσχετες μόνο οι καταθέσεις του ενός και μοναδικού στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δηλωθέντος ως ακατάσχετου λογαριασμού και μέχρι του ύψους των χιλίων διακοσίων πενήντα (1.250) ευρώ μηνιαίως, ανεξαρτήτως προελεύσεως αυτών (δηλαδή ανεξάρτητα από το εάν αφορούν ποσά μισθοδοσίας, σύνταξης ή περιοδικά καταβαλλόμενου ασφαλιστικού βοηθήματος), προκειμένου κάθε φυσικό πρόσωπο να διασφαλίσει ένα αποδεκτό επίπεδο διαβίωσης, ακόμη και αν ο μισθός/σύνταξη του είναι κατώτερος/η αυτού. Ο χαρακτηρισμός ενός λογαριασμού ως μισθοδοτικού ή συνταξιοδοτικού ή πίστωσης ασφαλιστικών βοηθημάτων περιοδικά καταβαλλόμενων έχει σημασία μόνο ως προς την υποχρέωση του φορολογουμένου να δηλώσει αυτόν ως τον μοναδικό ακατάσχετο λογαριασμό, εφόσον υφίσταται τέτοιος. Σε κάθε περίπτωση, τονίζεται ότι είναι υποχρεωτική η υποβολή ηλεκτρονικής δήλωσης στο πληροφοριακό σύστημα της Φορολογικής Διοίκησης προκειμένου να προστατευθούν οι καταθέσεις ενός μοναδικού λογαριασμού του οφειλέτη από κατάσχεση του Δημοσίου σε βάρος του στα χέρια Πιστωτικών Ιδρυμάτων έως του ποσού των 1.250 ευρώ μηνιαίως. Εάν δεν προβεί στη δήλωση αυτή ο φορολογούμενος, οι πάσης φύσεως καταθέσεις του δεν προστατεύονται έναντι του Δημοσίου.
Επιπρόσθετα, με το άρθρο 4 του ν. 5638/1932 “περί καταθέσεως εις κοινόν λογαριασμόν”, τον οποίο εφαρμόζουν τα Πιστωτικά Ιδρύματα, σε περίπτωση κατάσχεσης κοινού λογαριασμού, τεκμαίρεται αμάχητα έναντι του κατασχόντος ότι η κατάθεση ανήκει σε όλους τους δικαιούχους κατ’ ίσα μέρη και επομένως η κατάσχεση εκτείνεται μόνο στο μερίδιο που ανήκει στον καθού η κατάσχεση και όχι σε όλο τον λογαριασμό».