Κι ενώ η συζήτηση για τα μεταλλαγμένα τρόφιμα παραμένει στο προσκήνιο κι απασχολεί τους πολίτες, στο επίκεντρο πολιτικών αντιπαραθέσεων για τη θέση που πρέπει να έχουν στη ζωή μας και το ρόλο των εταιρειών στη διαχείρισή τους, φαίνεται ότι πλέον περνάμε σε ένα νέο στάδιο όπου οι γενετικές επεμβάσεις δεν θα περιορίζονται στα φυτά αλλά θα γίνονται όλο και πιο συχνά και σε ανθρώπους, για θεραπευτικούς ή άλλους σκοπούς.
Στο προπύργιο αυτών των εξελίξεων βρίσκεται αυτή την περίοδο κι ένας νέος Έλληνας επιστήμονας, ο Δρ. Στέργιος Μόσχος, ο οποίος ως επικεφαλής μίας ομάδας ερευνητών προχώρησε στην ανακάλυψη μίας πρωτοποριακής γονιδιακής θεραπείας της Ηπατίτιδας C.
Σύμφωνα με στοιχεία περισσότεροι από 150 εκατομμύρια άνθρωποι είναι μολυσμένοι με τον ιό της Ηπατίτιδας C. Ο Δρ. Στέργιος Μόσχος ως επικεφαλής ερευνητικής ομάδας ανακάλυψε μία θεραπεία που υπολογίζεται ότι μπορεί να σώσει περισσότερες από 350.000 ανθρώπινες ζωές κάθε χρόνο.
Αν και ήδη υπάρχουν συμβατικές θεραπείες με συνδυασμό φαρμάκων, αυτές είναι πολύ χρονοβόρες, έχουν αρκετά χαμηλά ποσοστά επιτυχίας με σημαντικές παρενέργειες ενώ με το πέρασμα του χρόνου ο ιός φαίνεται να γίνεται πιο ανθεκτικός και οι θεραπείες όλο και λιγότερο αποτελεσματικές. Το νέο φάρμακο με την κωδική ονομασία TT-034, κατά τις δοκιμές που έχουν γίνει, καταστρέφει τον ιό της Ηπατίτιδας C και απομακρύνει τη μόλυνση με μία μόνο ένεση. Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών έχουν δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό Molecular Therapy Nucleic Acids journal.
Αυτό όμως που διαφοροποιεί τη συγκεκριμένη θεραπεία από τις άλλες – πέρα από την αποτελεσματικότητά της – είναι ότι βασίζεται στα γονίδια.
Το γεγονός είναι ότι η μέθοδος που ανέπτυξε ο Δρ. Μόσχος επέτρεψε για πρώτη φορά στα χρονικά να δοθεί τόσο γρήγορα άδεια για κλινικές δοκιμές. Αυτό, όπως επισημαίνει ο ίδιος, είναι κάτι το ασυνήθιστο και ειδικά όσον αφορά γονιδιακές θεραπείες είναι πρωτοφανές, πόσο μάλλον για μία ασθένεια όπου ήδη υπάρχουν θεραπείες.
Όπως μας λέει ο Δρ. Μόσχος, το σκεπτικό πίσω από τη γονιδιακή θεραπεία δε διαφέρει πολύ από τις επεμβάσεις που γίνονται σε συγκεκριμένα φυτά για βελτίωση της αποδοτικότητάς τους ή για την καταπολέμηση συγκεκριμένων ασθενειών που τα πλήττουν. Ο ίδιος τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ τέτοιων γενετικών επεμβάσεων, είτε σε τρόφιμα είτε σε ανθρώπους, αφού θεωρεί ότι μία τέτοια εξέλιξη είναι εις όφελος της ανθρωπότητας.
Αυτό που διαπιστώνει είναι ότι τα προβλήματα που δημιουργούνται αναφορικά με αυτά που σήμερα αναγνωρίζουμε ως «μεταλλαγμένα» δε σχετίζονται με τις δυνατότητες που δίνει η επιστήμη, αλλά με το έλλειμμα αποφασιστικότητας των πολιτικών για την προστασία των πολιτών και την αδυναμία των κοινωνιών να ελέγξουν όπως θα έπρεπε τις εταιρείες. Αλλά, όπως επισημαίνει, γι’ αυτό, δε μπορεί να κατηγορηθεί η επιστήμη.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι ξεκάθαρο: Πόσο ενάντια μπορεί να είναι κανείς στις γονιδιακές επεμβάσεις όταν μία τέτοια εξέλιξη μπορεί να σώσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές; Ποια είναι τα όρια της επιστήμης; Και ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος των εταιρειών που διαχειρίζονται τέτοια επιστημονικά επιτεύγματα που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την ίδια τη δομή της ανθρώπινης υπόστασης; Πού μπαίνει το όριο;
Ποιος βάζει τα όρια;
Μιλήσαμε με τον Δρ. Στέργιο Μόσχο, για ένα θέμα που παραμένει και θα παραμείνει για πολύ καιρό ακόμα αμφιλεγόμενο σε μια συζήτηση που πρέπει να γίνει εφόσον το συγκεκριμένο ζήτημα θα έχει αυξάνουσα σημασία στις ζωές μας στο πέρασμα του χρόνου. Μάθαμε για τη δική του προσωπική πορεία από τότε που ξεκίνησε από την Ελλάδα για την Αγγλία για να σπουδάσει βιοχημεία έως το σήμερα που ως επικεφαλής πλέον ερευνητικής ομάδας προχώρησε στην ανακάλυψη μίας πιθανής θεραπείας της Ηπατίτιδας C. Του ζητήσαμε να μας εξηγήσει τι είναι ακριβώς η γονιδιακή θεραπεία και ποια είναι η θέση του αναφορικά με τέτοιου είδους επεμβάσεις, σε φυτά, σε ζώα και σε ανθρώπους. Στο τέλος, ακούσαμε τη θέση του για την κρίση στην Ελλάδα. Αυτή τη δική του προσωπική ιστορία και οπτική, σας μεταφέρουμε.
Οι σπουδές στην Αγγλία
Ο Στέργιος Μόσχος, ήταν ένας από τους χιλιάδες νέους που είχαν φύγει για σπουδές στο εξωτερικό. Εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ήταν πολύ πιο εύκολο απ’ ότι σήμερα. Τώρα, αυτός και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιου του Westminster, ανακάλυψαν μία νέα πολύ πιο αποτελεσματική θεραπεία για την Ηπατίτιδα C που μπορεί να σώσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές.
Ο Στέργιος Μόσχος, όπως και η πλειοψηφία των νέων, όταν τελείωσε το λύκειο δεν ήταν απολύτως σίγουρος τι ήθελε να κάνει. Ήξερε ότι είχε μία κλήση στη Χημεία, και ότι η Βιολογία τον ενδιέφερε. Έτσι, αν και το πάθος του ήταν η μουσική, προέκυψε η επιλογή της Βιοχημείας.
Όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας του στην Ελλάδα, δεν ήθελε να φύγει στο εξωτερικό, προτιμούσε να περάσει σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο. Λόγω κυρίως προσωπικών αρνητικών καταστάσεων που βίωσε, με μια περιπέτεια υγείας πολύ κοντινού του προσώπου, δεν κατάφερε να περάσει. Είχε δύο επιλογές μπροστά του, να χάσει έναν ακόμα χρόνο ή να φύγει στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Αγγλία για να σπουδάσει το αντικείμενο που ήθελε. Τελικά, μαζί με την οικογένειά του αποφάσισε το δεύτερο.
Σπούδασε αρχικά στο πανεπιστήμιο του Portsmouth, ενώ συνέχισε να ασχολείται με τη μουσική, παίζοντας ντραμς σε διάφορες μπάντες. Τελείωσε μοριακή βιολογία που είναι ουσιαστικά εφαρμοσμένη βιοχημεία πάνω σε αυτό που ονομάζεται βιοϊατρική.
Το αντικείμενο της εφαρμοσμένης βιοχημείας
Μία παρένθεση εδώ, για να καταλάβουμε ποιο είναι ακριβώς το αντικείμενο στο οποίο αφοσιώθηκε: Η βιοχημεία ασχολείται με τις χημικές αντιδράσεις που γίνονται μέσα στον οργανισμό, την εξέλιξη αυτών των χημικών βημάτων τα οποία αποτελούν το υπόβαθρο που αναγνωρίζουμε ως οργανισμό. «Είμαστε γεμάτοι χημικά», μας είπε ο Δρ. Μόσχος, «απλά είναι βιολογικά χημικά. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι απλά χημεία».
Η εφαρμοσμένη βιοχημική, σύμφωνα με τον Δρ. Μόσχο, κοιτάζει αυτές τις αντιδράσεις και πως μπορούμε να τις εκμεταλλευτούμε είτε για να αναγνωρίσουμε ότι κάτι δεν πάει καλά στον οργανισμό (δηλαδή για διαγνωστική χρήση), είτε στην προσπάθεια δημιουργίας ενός φαρμάκου το οποίο θα διορθώνει τα βιοχημικά λάθη που γίνονται μέσα στον οργανισμό (δηλαδή για θεραπευτική χρήση).
Το γονίδιο είναι ο χάρτης που λέει στον οργανισμό «αυτές τις αντιδράσεις πρέπει να κάνεις». Οπότε, αν οι διαταγές που δίνονται δεν είναι σωστές, οι αντιδράσεις προκαλούν ένα αποτέλεσμα το οποίο δημιουργεί την «ασθένεια». 
Ο Δρ. Μόσχος θεωρεί το εξής στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό: «έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα ασθενών οι οποίοι έχουν γενετικά λάθη και ξεκάθαρα βιοχημικά γίνεται αυτό που περιμένουμε στον οργανισμό λόγω αυτών των λαθών. Υπάρχουν όμως και αυτοί οι ασθενείς που δεν έχουν την ασθένεια παρότι έχουν το γενετικό λάθος. Κι αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον επιστημονικά, γιατί συμβαίνει το εξής παράδοξο: κάτι που ξέρουμε ότι θα έπρεπε βιοχημικά να προκαλεί ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, ο οργανισμός έχει βρει ένα τρόπο να ανταπεξέρχεται δίχως επιπτώσεις. Εκεί είναι που κοιτάζουμε ώστε να ανακαλύψουμε καλύτερες θεραπείες».
Ο ιός ως στοιχείο του ανθρώπινου γονιδιώματος
Σε αυτό το σημείο θυμήθηκα μια αναφορά στο βιβλίο του συγγραφέα Ουίλιαμ Μπάροουζ «Ηλεκτρονική Επανάσταση». Φαίνεται ότι υπήρχε μία συσχέτιζε με το θέμα μας και το έθεσα στον συνομιλητή μου. Γινόταν λόγος για μια πάλη ιών και ανθρώπινου σώματος, που εν τέλει σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει στη συμβίωση που οδηγεί στην εξέλιξη. Αυτό είναι και το ιδανικό.
Ο Δρ. Μόσχος μας είπε ότι η συγκεκριμένη διαπίστωση είναι εν μέρει αληθινή. Μας εξήγησε:
«Οι μικροοργανισμοί που ζούνε πάνω στο σώμα μας, από πλευράς μάζας, δηλαδή βάρους, είναι πολύ περισσότεροι από τα κύτταρα του δικού μας οργανισμού. Η ιδέα ότι είμαστε αυτό που είμαστε, ότι το δέρμα μας είναι το δικό μας δέρμα, ισχύει, αλλά πάνω σε αυτό το δέρμα υπάρχει μία ολόκληρη οικολογία μικροοργανισμών που δεν τους βλέπουμε με το γυμνό μάτι. Και αυτό υπάρχει πάντα. Στην πιο βασική του μορφή το κάθε μας κύτταρο περιέχει μέσα ένα βακτήριο το οποίο μας δίνει ενέργεια, και αυτή η συμβίωση είναι μία από τις αρχαιότερες μορφές συμβίωσης που υπάρχει σε όλους τους οργανισμούς, σε όλα τα ζώα. Κατόπιν τούτου, σαν ανθρώπινος οργανισμός έχουμε πάνω από 300 διαφορετικούς ιούς, οι οποίοι έχουν ενταχθεί μέσα στο γονιδίωμά μας. Δηλαδή, αυτό που μας κάνει ανθρώπους, το DNA μας, περιέχει μέσα πάνω από 300 ιούς που ξέρουμε αυτή τη στιγμή. Και αυτούς τους έχουμε προσαρτήσει στο γονιδίωμά μας καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης».
– Οπότε ο ιός δεν είναι κάτι αναγκαστικά αρνητικό; Κάπως συνδέεται με την πορεία εξέλιξης του ανθρώπου;.
«Για το αν βοηθάει ή αν δε βοηθάει είναι κάτι φιλοσοφικά ενδιαφέρον δε θα ήθελα να το συζητήσω τώρα, είναι μεγάλη συζήτηση. Είναι όμως κάτι που συνυπάρχει στον ανθρώπινο οργανισμό. Πολλές φορές το ξεχνάμε ότι η λέξη ασθένεια σημαίνει έλλειψη σθένους, έλλειψη δηλαδή, για να το πω απλά, «καλοπέρασης». Άπαξ και αρχίζει και υπάρχει ένα πρόβλημα και ο οργανισμός δε μπορεί να ανταπεξέλθει να κάνει τις καθημερινές του λειτουργίες, τότε έχουμε μία ασθένεια. Τις περισσότερες φορές συμβιώνουμε με μικροοργανισμούς, με βακτήρια, με ιούς χωρίς να υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Κάποια απ’ αυτά δημιουργούν κάποιο βιοχημικό πρόβλημα και αυτό δημιουργεί μία α-σθένεια».
Η ενασχόληση με τη γονιδιακή θεραπεία της Ηπατίτιδας C
Ο Δρ. Στέργιος Μόσχος, μετά το τέλος των σπουδών του, αποφάσισε να συνεχίσει με διδακτορικές σπουδές στη γενετική θεραπεία. Κατόπιν αυτού πήγε στο Imperial College για να δουλέψει σε μεταδιδακτορικό επίπεδο με αναβολη στρατευσης ως διαπρεπων επιστημονας στο εξωτερικο από το Υπουργείο Αμύνης της Ελλάδος. Μέρος της δουλειάς αυτής ήταν και σε συνεργασία με το Υπουργείο Αμύνης της Αγγλίας. Σε αυτές τις εργασίες ανέπτυξε ενδιαφέρον για τα εμβόλια και πιο κλασσικά φάρμακα, για βιολογικά φάρμακα αλλά και τις γενετικές θεραπείες. Ως αποτέλεσμα αυτής της διεύρυνσης ενδιαφερόντων προέκυψε η συνεργασία με την φαρμακευτική Pfizer.
Δούλεψε σε διαφορετικά προγράμματα, σε διαγνωστικά, σε καινούργια φάρμακα, σε καινούργιες μορφές θεραπείας. Ένα από τα προγράμματα αυτά ήταν για την Ηπατίτιδα C. 
Είχε αναλάβει να αναπτύξει τρεις διαφορετικές πιθανές μορφές θεραπείας. Μία απ’ αυτές ήταν η συγκεκριμένη μέθοδος μέσω γονιδιακής θεραπείας. Μας είπε σχετικά:
«Η Ηπατίτιδα C είναι μία ιογενής ασθένεια, και για να γυρίσουμε πίσω σε αυτό που λέγαμε πριν, μπορεί να την έχει κάποιος χωρίς να έχει συμπτώματα. Αυτό μπορεί να διαρκέσει 30 χρόνια. Και όλα αυτά τα χρόνια ο ασθενής ασφαλώς μπορεί να μεταδώσει ως φορέας τον ιό σε άλλους, χωρίς να γνωρίζει ότι το κάνει. Όταν ο ιός αρχίσει και προκαλεί προβλήματα, ουσιαστικά δημιουργείται κύρωση του ήπατος. Αν δεν προληφθεί αυτό γρήγορα, το λιγότερο χρειάζεται μεταμόσχευση, στο χειρότερο όμως σενάριο μπορεί να δημιουργηθεί καρκίνωμα. Και ο καρκίνος του ήπατος δεν είναι κάτι που θεραπεύεται. Ως ασθένεια λοιπόν είναι κάτι πολύ σοβαρό».
Ο μηχανισμός λειτουργίας της γενετικής θεραπείας
Σύμφωνα με τον Δρ. Μόσχο υπήρχε αναγκαιότητα ανακάλυψης μίας πιο αποτελεσματικής θεραπείας:
«Όταν ξεκινήσαμε αυτή τη δουλειά υπήρχαν θεραπείες αλλά οι πιθανότητες επιτυχίας ήταν 40 – 50%. Επίσης, χρειαζόταν να παίρνεις ένα συνδυασμό 2 φαρμάκων τακτικά για 6 μήνες τα οποία είχαν σημαντικές παρενέργειες. Με τη διάρκεια της θεραπείας αλλά και τις παρενέργειες και το ποσοστό επιτυχίας, πάρα πολλοί άνθρωποι δεν ολοκλήρωναν τη θεραπεία ή δε δούλευε η θεραπεία γι’ αυτούς, δεν ήταν όσο αποτελεσματική θα έπρεπε, γι’ αυτό πάρα πολλές εταιρείες ασχολούνται για να βρουν κάτι καλύτερο».
Εξηγεί για την επιλογή της γενετικής θεραπείας και το μηχανισμό λειτουργίας της:
«Το πρόγραμμα το συγκεκριμένο ήταν μία κλασσική μορφή γενετικής θεραπείας. Συγκεκριμένα εμείς πήραμε έναν άλλο ιό, αφαιρέσαμε το γονιδίωμά του, και αυτό που καταφέραμε ήταν να καταστρέφει αυτός ο ιός το γονιδίωμα του ιού της Ηπατίτιδος C. Και μετά γίνεται ανενεργός, παραμένει εκεί και φεύγει με τον χρόνο. Το καλύτερο που προσπαθούμε είναι να το κάνουμε με μία ένεση. Εκεί δηλαδή που οι συμβατικές θεραπείες ήθελαν 6 μήνες με αβέβαια αποτελέσματα, να γίνεται πλέον με μία απλή ένεση».
Μία τελείως καινούργια κατηγορία φαρμάκου με συνέπειες μη αναστρέψιμες
Όπως μας είπε, η θεραπεία έχει δοκιμαστεί σε ζώα, και συγκεκριμένα σε πιθήκους. Οι κλινικές δοκιμές στις ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει, οι ασθενείς θα λάβουν τις πρώτες δόσεις μέσα στον επόμενο μήνα για να επιβεβαιώσουν ότι είναι ασφαλές το φάρμακο και δεν προκαλεί προβλήματα. «Αυτές δηλαδή τις γνώσεις που έχουμε από τις δοκιμές στα ζώα θέλουμε να τις επιβεβαιώσουμε με τους πρώτους ασθενείς και κατόπιν να αρχίσουμε θεραπευτικές αγωγές».
Το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί για να κυκλοφορήσει στην αγορά είναι δύσκολο να προβλεφθεί:
«Μπορεί να πάρει 3 χρόνια, μπορεί να πάρει 5, μπορεί και 10. Εγώ πιστεύω ότι μεταξύ 3 και 5 χρόνων θα κυκλοφορεί στην αγορά».
Το γεγονός ότι η θεραπεία είναι γενετική παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή την καθυστέρηση μιας και όταν έχεις να κάνεις με γονίδια, οι όποιες συνέπειες είναι μη αναστρέψιμες, «πρέπει να είσαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται να προκαλέσει πρόβλημα»:
«Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι, αυτή τη στιγμή έχουμε μία τελείως καινούργια κατηγορία φαρμάκου, η οποία είναι μορφή γενετικής θεραπείας, είναι δηλαδή μη αναστρέψιμο, και ασφαλώς έχει έναν σοβαρό κίνδυνο. Κάτι που είναι μη αναστρέψιμο πρέπει να είσαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται να προκαλέσει πρόβλημα. Οι πρώτοι ασθενείς που θα πάνε εκεί, θα πάρουν χαμηλότερες δόσεις για να είμαστε σίγουροι ότι δεν προκαλείται πρόβλημα, αν και έχουμε αρκετές βάσεις για να πιστεύουμε ότι δε θα δημιουργηθεί πρόβλημα. Άπαξ και αρχίσουμε να δίνουμε τις θεραπευτικές δόσεις και δούμε ότι όντως αφαιρείται ο ιός από τον οργανισμό, τότε θα αρχίσουμε περαιτέρω δοκιμές σε μεγαλύτερο πληθυσμό για να δούμε ότι όντως κάτι γίνεται. Τώρα, το πώς θα αποφασίσει η εταιρεία η οποία έχει αναλάβει αυτό το φάρμακο να το διαθέσει στην αγορά, δε μπορώ να σχολιάσω».
Πολυετή, πολυεπίπεδη και παγκόσμια συνεργασία για τη θεραπεία της Ηπατίτιδας C
Μπορεί ο Δρ. Μόσχος και η ομάδα του στο πανεπιστήμιο του Westminster να ανακάλυψαν τη θεραπεία, όμως, όπως μας εξήγησε, αυτό προέκυψε ως αποτέλεσμα μίας πολυετούς παγκόσμιας συνεργασίας ειδικών και επιστημόνων, εταιριών και πανεπιστημίων. 
«Οι πρώτες εργασίες έγιναν στο Stanford της Αμερικής. Δεν ξέρω ακριβώς πόσοι ήταν αρχικά οι ακαδημαϊκοί επιστήμονες που ασχοληθήκαν τότε. Μετά το φάρμακο αυτό αγοράστηκε σαν ιδέα από μια φαρμακευτική εταιρεία η οποία το έδωσε μετά σε μία άλλη εταιρεία, οπότε υπήρχαν περίπου 20 άτομα σε κάθε εταιρεία που ασχοληθήκανε. Μετά συνεργάστηκε με την Pfizer αυτή η δεύτερη εταιρεία – εκεί βρισκόμουνα και εγώ – η ομάδα που είχαμε εδώ ήταν γύρω στα 12 άτομα, άλλα 10 άτομα από τη δεύτερη εταιρεία τα οποία δουλεύανε πάνω σε αυτό το πρόγραμμα, επίσης ένα πανεπιστήμιο στη Φιλαδέλφια της Αμερικής, επιπλέον 5 άτομα που συνεργαζόντουσαν επ’ αυτού. Κατόπιν της εξόδου Pfizer από το συγκεκριμένο αυτό πρόγραμμα – εγώ συνέχισα να εργάζομαι πάνω σε αυτό το πρόγραμμα – η ομάδα μου αυτή τη στιγμή αποτελείται από 5 άτομα, φοιτητές οι περισσότεροι, και συνεχίζουμε τη διαδικασία. Η εταιρεία στην Αμερική και το πανεπιστήμιο στη Φιλαδέλφια συνεχίζουν κι αυτοί τις προσπάθειες. Κι επίσης σημειώνω ότι η εταιρεία στην Αμερική έχει τη βάση της στην Αυστραλία. [προκείται για την Benitec Biopharma].»
Πλέον, σε τέτοιες έρευνες, η διαδικασία είναι πολυεπίπεδη και πολυεθνική:
«Όπως είναι κατανοητό, μιλάμε για μία παγκόσμια συνεργασία, κι όχι για μία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, που δουλεύουμε 10 – 20 χρόνια πάνω σε κάτι για να το τελειώσουνε. Πλέον, δε γίνεται έτσι η έρευνα. Υπάρχουν ειδικοί από πολλές διαφορετικές ομάδες, από εταιρείες, από πανεπιστήμια, από κλινικές. Όλα αυτά χρειάζονται για να προχωρήσει κάτι και να φθάσει εν τέλει στον πολίτη».
Παρόμοιες τεχνικές στη γονιδιακή θεραπεία όπως στα γενετικά μεταλλαγμένα
Για τη γονιδιακή θεραπεία μας εξήγησε ότι χρησιμοποιεί ακριβώς τις ίδιες τεχνικές που χρησιμοποιούνται και στα γενετικά μεταλλαγμένα. Πλέον όμως η βελτίωση αφορά τον άνθρωπο: «Στη συγκεκριμένη περίπτωση η βελτίωση είναι η δημιουργία μίας βιοχημικής ικανότητας μέσα στον άνθρωπο ώστε να καταστρέφει το γονιδίωμα της Ηπατίτιδας C».
Τον ρώτησα αν αυτό σημαίνει ότι η στάση του είναι υπέρ και των μεταλλαγμένων στα τρόφιμα. Μου απάντησε «ναι». Διευκρίνησε όμως ότι:
«δεν είναι θέμα υπέρ ή κατά, είναι θέμα γνώσης, είναι θέμα κατανόησης του γιατί συμβαίνει και τι χρησιμοποιείται. Η ημιμάθεια, ειδικά στην περίοδο του ίντερνετ βασιλεύει. Τα πράγματα που διαβάζω πολλές φορές στο ίντερνετ με εξοργίζουν. Η άγνοια και η φοβία του μεταλλαγμένου είναι παντού. Δεν υφίσταται ο όρος μεταλλαγμένο όπως το ερμηνεύει ο κόσμος».
Στην επισήμανση μου ότι υπάρχουν χώρες, όπως λ.χ. η Ινδία, στις οποίες η είσοδος των μεταλλαγμένων είχε πολύ αρνητικές συνέπειες και στο ερώτημα αν ο έλεγχος των σπόρων από τις πολυεθνικές εταιρείες του προκαλεί ανησυχία, είπε:
«Έχει περισσότερη ουσία το πού θα βάλεις το σπόρο και πώς θα τον φροντίσεις όπως θα μεγαλώνει παρά το αν θα του έχεις προσθέσει κάτι που θα τον κάνει ανθεκτικό σε κάποια ασθένεια. Είναι θέμα άγνοιας, δεν είναι θέμα παρέμβασης στη φύση. Ότι ορισμένες εταιρείες προσπαθούν να προσθέσουν λειτουργίες στα φυτά ώστε αυτά να μη μπορούν να αναπαραχθούν και να υποχρεώνεται ο γεωργός να ξαναγοράζει σπόρο, ναι, αυτό το κάνουνε. Το αν είναι ηθικό αυτό ή όχι, δεν ξέρω. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι από οικονομικής πλευράς πράγματι υπάρχουν διάφορα ζητήματα που προκύπτουνε, όμως από επιστημονικής πλευράς το να αναγκάζεσαι να αγοράσεις εκ νέου σπόρο, επειδή ο σπόρος δεν επιτρέπει στο φυτό να αυτο-αναπαράγεται, είναι σωστό διότι εάν δούμε ότι το φυτό αυτό προκαλεί προβλήματα μπορούμε να το σταματήσουμε αμέσως. Δε μπορεί δηλαδή το φυτό να μπει στη φύση και να καταστρέψει ένα οικοσύστημα. Τα οικονομικά πλαίσια στα οποία κινείται κάθε εταιρεία αφήνεται στους νόμους που υπάρχουν σε κάθε χώρα. Εάν η χώρα θέλει να επιβάλλει περιορισμούς και να βοηθήσει οικονομικά τους γεωργούς της, έχει κάθε δικαίωμα και κάθε δύναμη. Είναι πολιτικό το πρόβλημα, όχι επιστημονικό».
Η διαφθορά δεν είναι ελληνικό προνόμιο
Η συζήτησή μας τελείωσε με ένα ερώτημα που του έθεσα αναφορικά με την κατάσταση στην Ελλάδα, και το τι πιστεύει ότι πρέπει να γίνει ώστε να μπορεί η χώρα μας να προσελκύσει ξανά όλους αυτούς τους νέους με ειδικές γνώσεις που μεταναστεύουν. Ο Δρ. Στέργιος Μόσχος αναγνωρίζει ότι «η επιστήμη χρειάζεται χρήμα». Και ότι «η Ελλάδα δεν είναι σε αυτό το σημείο». Όμως, έχει άλλα προτερήματα που πρέπει να εκμεταλλευθεί, έστω και τώρα:
«Εδώ και 10 χρόνια έλεγα σε συζητήσεις ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τα δύο της κεφάλαια. Το ένα είναι η ενέργεια, αιολική και ηλιακή, το δεύτερο είναι η γνώση η μαθηματική. Θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μία υποδομή τύπου Εσθονίας που ανακάλυψαν το Skype, Ινδίας που έφτιαξε το Hotmail και όσες άλλες εφαρμογές και να κοιτάξουμε να προωθήσουμε τον χώρο των υπολογιστών. Οικονομικά δε χρειάζεται τόσο πολλά λεφτά για να στήσεις κέντρα στα οποία να γίνεται προγραμματισμός. Τώρα βρισκόμαστε στα μέσα μίας οικονομικής καταστροφής η οποία και εμένα με έχει επηρεάσει προσωπικά και οικογενειακά, και φίλους μου. Πρέπει όμως πρώτα να μάθουμε ότι η αλλαγή δε γίνεται από τους άλλους, η αλλαγή γίνεται από εμάς. Αν εμείς επιλέξουμε να είμαστε υπεύθυνοι σε αυτό που κάνουμε, τότε θα σταματήσουν και τα φακελάκια, οι μίζες, ότι αποτελεί αυτό που λέμε διαφθορά. Δε σημαίνει αυτό ότι οι δυτικοί και οι βόρειοι είναι άμεμπτοι. Το τι συνέβη με τον προηγούμενο πρόεδρο της Γερμανίας είναι γνωστό, το τι συνέβη στην αγγλική βουλή με τα λεφτά που έπαιρναν οι βουλευτές είναι γνωστό. Κι επίσης πρέπει να πω ότι τα κυκλώματα τα ακαδημαϊκά που υπάρχουν στην Ελλάδα, υπάρχουν και στην Αγγλία αλλά εμφανίζονται με άλλο τρόπο, σε άλλα επίπεδα και με άλλες μορφές. Χρειάζεται πολιτική αλλαγή, αλλά αυτή η αλλαγή για να συμβεί πρέπει να αλλάξουμε εμείς».
Ο Δρ. Στέργιος Μόσχος συνεχίζει να παίζει ντραμς. Τα τελευταία χρόνια με το συγκρότημα Pantheist.
Προτεινόμενη αρθρογραφία:
University of Westminster tests a cure for hepatitis C, http://www.getwestlondon.co.uk/news/local-news/university-westminster-tests-cure-hepatitis-6744465
Using gene therapy, patients with rare sight disorders get vision partly restored, http://www.geneticliteracyproject.org/2014/01/16/using-gene-therapy-patients-with-rare-sight-disorders-get-vision-partly-restored/#.UybGUIVHbaE
Gene therapy successful in treating leukemia. Can it be used to fight other cancers as well?
The future of gene therapy
http://www.nature.com/nature/journal/v427/n6977/full/427779a.html
Human Gene Therapy, http://www.princeton.edu/~ota/disk3/1984/8415/841509.PDF
The Frankenstein Syndrome: Ethical and social issues in the genetic engineering of animals, http://catdir.loc.gov/catdir/samples/cam034/94030054.pdf
Gene therapy: Ethical and Social issues, http://academicdepartments.musc.edu/humanvalues/pdf/gene-therapy.pdf
Gene Therapy, http://en.wikipedia.org/wiki/Gene_therapy
Βίντεο:
Social and Ethical Considerations of Gene Therapy http://www.youtube.com/watch?v=XowV39JF8eY
Gene Therapy – The time is now, http://www.youtube.com/watch?v=Ez560GnkSrE
Gene Therapy and Ethics, http://www.youtube.com/watch?v=W9hyASZ-6Dg
Gene Therapy, a new tool to cure human diseases, http://www.youtube.com/watch?v=U3RygvuSrok