Έντονη ανησυχία προκαλεί σε ολόκληρη την Κρήτη το νέο Προεδρικό Διάταγμα που προβλέπει τον επανακαθορισμό των ορίων των οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, θέτοντας ως βάση τις αεροφωτογραφίες του 1983.

Σύμφωνα με το διάταγμα, όλα τα σπίτια που είχαν χτιστεί έως το έτος αυτό οριοθετούν τα νέα όρια των οικισμών. Οι εκτάσεις που βρίσκονται εκτός των ορίων αυτών χαρακτηρίζονται πλέον ως εκτός οικισμού και απαιτείται ελάχιστη έκταση δύο στρεμμάτων για τη δυνατότητα οικοδόμησης, εφόσον υπάρχει πρόσωπο σε δρόμο.

Η απόφαση αυτή έρχεται ως απόρροια αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο έκρινε ότι οι οριοθετήσεις οικισμών που πραγματοποιήθηκαν από νομάρχες τη δεκαετία του ’80 ήταν μη σύννομες. Αυτές οι ρυθμίσεις είχαν αφήσει ανεκμετάλλευτα πολλά οικόπεδα ανά την Ελλάδα, τα οποία παρέμεναν αδόμητα και αδρανή, καθώς βρίσκονταν εντός ορίων χωρίς πραγματικό ενδιαφέρον οικοδόμησης. Η αλλαγή αυτή είχε στόχο την επαναφορά εκτάσεων σε αγροτική χρήση.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν πολλοί ειδικοί, το συγκεκριμένο Προεδρικό Διάταγμα δημιουργεί σοβαρά προβλήματα ειδικά για την Κρήτη και άλλα δημοφιλή νησιά, όπου η ζήτηση κατοικιών είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Οι μικρότεροι οικισμοί και οι περιαστικές περιοχές, όπου υπάρχει ήδη μεγάλο στεγαστικό ζήτημα, αντιμετωπίζουν τώρα τον κίνδυνο περαιτέρω επιδείνωσης του προβλήματος.

Αυτό που έρχεται δεν είναι απλά μια τεχνική ρύθμιση. Είναι κοινωνική ανατροπή αφού  μεγαλοσυμφέροντα θα μπορούν να δημιουργούν νέους “προνομιούχους” οικισμούς ενώ οι μικροϊδιοκτήτες μένουν εκτός νυμφώνος.

“Το Υπουργείο δε μπορεί να παρέμβει ουσιαστικά”

Η απλή πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορεί να εξομοιώνεται ένας ορεινός οικισμός της Ηπείρου με έναν παραλιακό τουριστικό προορισμό στα Χανιά ή το Ρέθυμνο. Χρειάζονται προσαρμοσμένες λύσεις με βάση τη ζήτηση και την αναπτυξιακή δυναμική κάθε περιοχής.

Ο Γραμματέας του Υπουργείου Ενέργειας Στέφανος Μπακογιάννης πάντως, επισκεπτόμενος τα Χανιά πριν λίγο καιρό, δήλωνε ότι το Προεδρικό Διάταγμα απορρέει από υποχρεώσεις του κράτους απέναντι στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πως το Υπουργείο δεν μπορεί να παρέμβει ουσιαστικά στη διαδικασία. Δήλωση που ενίσχυσε την αίσθηση απομάκρυνσης των κυβερνητικών αποφάσεων από την κοινωνική πραγματικότητα της περιφέρειας.

Προς μια νέα κρίση στεγαστικής ανισότητας

Όπως τονίζουν πολλοί τεχνικοί και πολιτικοί φορείς στην Κρήτη, η ήδη σοβούσα στεγαστική κρίση στα αστικά και ημιαστικά κέντρα του νησιού κινδυνεύει να γίνει μη διαχειρίσιμη. Η ζήτηση για κατοικίες είναι ήδη υψηλή, ενώ η νέα ρύθμιση περιορίζει δραστικά την προσφορά διαθέσιμων οικοπέδων. Αποτέλεσμα: τιμές ακινήτων και ενοικίων σε εκρηκτική άνοδο και νεότερες γενιές σε αδιέξοδο.

Επιπλέον, υπογραμμίζεται η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού που να διαφοροποιεί τις ρυθμίσεις ανάλογα με τις ανάγκες και την αναπτυξιακή ταυτότητα κάθε περιοχής. «Δεν μπορούμε να εφαρμόζουμε καθολικά μέτρα για ανόμοια περιβάλλοντα. Η Κρήτη δεν είναι ορεινή Ήπειρος. Και η τουριστική ζήτηση εδώ δεν συγκρίνεται με άλλες περιοχές», αναφέρει χαρακτηριστικά μηχανικός από τα Χανιά.

Η διαδικασία εφαρμογής του διατάγματος προβλέπει την έκδοση επιμέρους προεδρικών διαταγμάτων για κάθε οικισμό, με ορίζοντα υλοποίησης έως τον Μάρτιο του 2026. Ωστόσο, πολλοί θεωρούν ότι η πλήρης εφαρμογή του μέτρου είναι πρακτικά ανέφικτη λόγω της πολυπλοκότητας και των αντιδράσεων που αναμένεται να υπάρξουν.

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα παραμένει ανοιχτό και η τοπική κοινωνία ζητά ουσιαστικές λύσεις που θα λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές ανάγκες της Κρήτης, διασφαλίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

Πολιτική επιλογή Μητσοτάκη με σαφές αποτύπωμα υπέρ ισχυρών οικονομικών παραγόντων

Σημειώνουμε πάντως ότι ο κίνδυνος αγοράς των μικρών ακινήτων από ισχυρά συμφέροντα είναι ήδη υπαρκτός αφού οι αλλαγές στη νομοθεσία για την εκτός σχεδίου δόμηση έχουν διαμορφώσει ένα νέο περιβάλλον.

Παρά την κατάργηση των παρεκκλίσεων για ιδιωτική κατοικία, παραμένει η δυνατότητα συνένωσης μικρών ακινήτων για την ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων. Πολλοί το χαρακτηρίζουν ως «φωτογραφική διάταξη» υπέρ συγκεκριμένων συμφερόντων.

«Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος που έχει ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται. Η γη περνά σε λίγα χέρια, και η μικροϊδιοκτησία πετιέται στο περιθώριο», σχολιάζει γνώστης της αγοράς. «Δεν μιλάμε για θεωρητικό σενάριο. Η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει. Με τις νέες ρυθμίσεις, αυτός που έχει κεφάλαιο, μπορεί να επενδύσει επιθετικά σε ακίνητα που μέχρι πρότινος ήταν απρόσιτα λόγω κόστους», προσθέτει.

Οι επιλογές αυτές φέρουν καθαρά πολιτική υπογραφή. Αυτές είναι καθαρά επιλογές Μητσοτάκη.

Καταργήθηκε η δυνατότητα δόμησης για όλους εκείνους που κατέχουν μικρές εκτάσεις, ενώ την ίδια στιγμή δίνεται διέξοδος μέσω συνένωσης αποκλειστικά για τουριστικές επενδύσεις.

Η επιλογή αυτή ενισχύει την τάση συγκέντρωσης γης, ιδιαίτερα σε τουριστικά ή περιαστικά σημεία με αυξημένη εμπορική αξία, ενώ αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο τη δυνατότητα των νέων ή των οικονομικά ασθενέστερων να αποκτήσουν στέγη ή να αξιοποιήσουν την οικογενειακή τους περιουσία.

Αναμένονται οι εξελίξεις

Οι ανησυχίες για τις κοινωνικές επιπτώσεις και την ασφυξία της μικρής ιδιοκτησίας είναι πλέον καθημερινές στα τοπικά μέσα, σε επαγγελματικά επιμελητήρια και σε πολιτικές δηλώσεις. Το κατά πόσο η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε διορθωτικές παρεμβάσεις ή ειδικές ρυθμίσεις για ευάλωτες ομάδες ή για περιοχές με έντονη στεγαστική πίεση, παραμένει ανοιχτό.