Στην τελευταία του κατοικία θα οδηγηθεί τη Τρίτη στις 2 το απόγευμα ο Ταξίαρχος ε.α Γιώργος Παπαμελετίου, διοικητής των Ελλήνων καταδρομέων που το 1974 βρέθηκαν στη Κύπρο δίνοντας άνιση μάχη με τους Τούρκους εισβολείς. Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στον ιερό Ναό Ευαγγελίστριας στον Ασπρόπυργο.
Ο Γ. Παπαμελετίου ανέλαβε την αποστολή αυτοκτονίας στη Κύπρο την επόμενη ημέρα της τουρκικής εισβολής με την επιχείρηση «Νίκη». Είχε γεννηθεί το 1931 και αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων το 1954. Υπηρέτησε στις Δυνάμεις Καταδρομών ενώ ήταν από τους πρώτους Έλληνες αλεξιπτωτιστές.
Χωρίς προειδοποίηση
Την επόμενη μέρα της τουρκικής εισβολής στη Κύπρο και ενώ χούντα του Ιωαννίδη να βρίσκεται υπό κατάρρευση, το καθεστώς αποφασίζει να στείλει στη Μεγαλόνησο μία Μοίρα Καταδρομών. Αρχικώς το σχέδιο προέβλεπε την αποστολή των καταδρομέων με αεροσκάφη της Ολυμπιακής Αεροπορίας, αλλά αυτό όπως έγινε αντιληπτό δεν ήταν εφικτό καθώς ο εναέριος χώρος της Κύπρου είχε κλείσει για όλες τις πτήσεις των πολιτικών αεροσκαφών. Ο τραγικός κλήρος της θυσίας έπεσε στη Α’ Μοίρα Καταδρομών που έδρευε στο Μάλεμε της Κρήτης με διοικητή τον Γιώργο Παπαμελετίου.
Ο Παπαμελετίου σε συνέντευξη του είχε δηλώσει ότι η μονάδα του δεν ήταν ειδικά εκπαιδευμένη για να σταλεί στη Κύπρο και η αποστολή της ήταν η άμυνα των νησιών του Αιγαίου. «Αργά στις 21 Ιουλίου» δήλωσε «επικοινώνησε ο Διοικητής Καταδρομών μαζί μου και μου είπε ότι θα φύγουμε, αλλά όχι για εκεί που προοριζόμασταν. Μου έλεγε μισόλογα. Δεν μου έστειλαν ειδικό σήμα κρυπτογραφημένο ή μη, αλλά με την τηλεφωνική αυτή επικοινωνία ο Διοικητής Καταδρομών προσπαθούσε να μου δώσει να καταλάβω ότι δεν πάω στα νησιά αλλά στη Κύπρο. Με τα ίδια μισόλογα μου είπε πως δεν χρειάζεται να πάρω πολλά πυρομαχικά και ούτε τα μεγάλα όπλα, όλμους κλπ. Μου έδωσε να καταλάβω ότι δεν χρειαζόταν να φορτώσω πολλά πράγματα. Θέλησε να μου πει ότι στις 22 Ιουλίου στις 10 το πρωί θα υπογραφεί εκεχειρία. Για αυτό μου είπε αύριο μέχρι τις 10… μετά μακάριοι οι κατέχοντες».
Αρχικώς ενημερώθηκαν οι αξιωματικοί για την αποστολή και στη συνέχεια οι καταδρομείς, μεταξύ των οποίων υπήρξε ανησυχία αλλά και ενθουσιασμός. «Δεν βρέθηκε ούτε ένας που να κάνει πίσω» είχε δηλώσει ο Θανάσης Ζαφειρίου ο οποίος απεβίωσε το 2016 και ήταν ο μοναδικός επιζών καταδρομέας που επέβαινε στο Noratlas «Νίκη 4» που καταρρίφθηκε από φίλια πυρά στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ο Γιώργος Παπαμελετίου, όταν οι καταδρομείς επιβιβάστηκαν στα λεωφορεία για να μεταφερθούν στο αεροδρόμιο της Σούδας τους ενημέρωσε για την αποστολή και τους είπε τι θα πρέπει να έχουν υπόψη τους για τις πρώτες ώρες. Κανένας δεν ήταν σίγουρος για το τι θα αντιμετώπιζαν αφού δεν υπήρχε καμία απολύτως πληροφορία για τις συνθήκες που επικρατούσαν στη Κύπρο. Ο τότε υπολοχαγός Σταύρος Μπένος είχε δηλώσει πως «δεν υπήρχε κανένας καταδρομέας που να έχει τον παραμικρό ενδοιασμό, ότι πάμε να πολεμήσουμε σε ελληνικό έδαφος. Το ό,τι τραγουδάγαμε με δύναμη και θέρμη μέσα στο λεωφορείο που μας πήγαινε στο αεροδρόμιο και ξεσηκώναμε τις γειτονιές, σημαίνει πως αυτό που πηγαίναμε να κάνουμε το πιστεύαμε».
Οι Κρητικοί είχαν βγει στους δρόμους και χειροκροτούσαν τους καταδρομείς που έφευγαν για τη Κύπρο γνωρίζοντας ότι κάποιοι εξ αυτών ήταν αμφίβολο αν θα επέστρεφαν. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πέραν των 318 ανδρών της Α’ Μοίρας Καταδρομών στην επιχείρηση είχε αποφασιστεί να λάβουν μέρος και περίπου 50 Καταδρομείς της Γ’ ΜΑΚ (Μοίρα Αμφιβίων Καταδρομών) με επικεφαλής τον τότε υπολοχαγό Νικόλαο Παπά.
Επιχείρηση αυτοκτονίας
Ο Αντρέας Στραβοπόδης ήταν επισμηναγός και κυβερνήτης του Noratlas «Νίκη 9». Ανατρέχοντας στις μέρες του 1974 σε παλαιότερη συνέντευξη του στο ΡΙΚ, αναφέρει πως δεν υπήρχε καμία προετοιμασία και ενημέρωση για την αποστολή στη Κύπρο και αυτό ήταν σωστό για να μην κάποια υπάρξει διαρροή. «Εγώ» λέει «έμαθα περί της αποστολής όταν κλήθηκα και προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο της Σούδας». O έφεδρος ανθυπολοχαγός καταδρομέας Χαράλαμπος Αποστολάκης θυμάται: «Φτάνοντας στο αεροδρόμιο της Σούδας γύρω στις 20.00-20.30, είδαμε ότι είχαν αφιχθεί τα περισσότερα αεροσκάφη και μέσα βρισκόταν μόνο ένα μέρος του πληρώματος. Οι χειριστές είχαν ήδη μεταβεί στο κέντρο επιχειρήσεων, για να ενημερωθούν από τον ταξίαρχο Στεφαδούρο για τις συνθήκες της αποστολής».
Ακολούθησε η επιβίβαση των καταδρομέων στα αεροσκάφη και η έναρξη των πτήσεων αυτοκτονίας.
Ο Χαράλαμπος Αποστολάκης λέει: «Το πρώτο αεροσκάφος πρέπει να απογειώθηκε γύρω στις 22:30, με κατεύθυνση από το αεροδρόμιο στον κόλπο της Σούδας, ανατολικά των Λευκών Ορέων, και στη συνέχεια κατεβήκαμε σε πολύ χαμηλό ύψος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ενημέρωση που είχε γίνει από τον ταξίαρχο Στεφαδούρο, που ήταν απεσταλμένος από το Αρχηγείο της Αεροπορίας, προς τους αεροπόρους και το διοικητή της Μοίρας ήταν ότι θα υπήρχε πλήρης σιγή ασυρμάτου, φώτα πλεύσεως σβηστά, απόλυτο σκοτάδι και ότι μέσα στα αεροσκάφη δεν θα κινούνταν ούτε κουνούπι. Δεν θα άναβε κανένα φως, ούτε τσιγάρο ή αναπτήρας, τίποτε! Ήταν πραγματικά ηρωική αυτή η αποστολή, με την έννοια ότι έγινε από πιλότους που, στο σύνολό τους, δεν είχαν δει ποτέ την Κύπρο και πήγαιναν, για πρώτη φορά, μόνο με χάρτη και πυξίδα!
Όταν τα Noratlas έφτασαν στη Κύπρο έβλεπαν παντού φωτιές από τις μάχες που βρισκόντουσαν σε εξέλιξη. Αυτό βοήθησε και τα πληρώματα να προσανατολιστούν καλύτερα και να αρχίσουν τη κάθοδο τους προς το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Οι μόνες περιοχές που φωτίζονταν ήταν οι βρετανικές βάσεις του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας και αυτό ήταν σωτήριο για τους κυβερνήτες που τις χρησιμοποίησαν ως σημεία στήριξης για να μπορέσουν να βρουν το αεροδρόμιο.
Όπως θυμούνται οι καταδρομείς, μόλις έφτασαν πάνω από τη Λευκωσία άρχισαν να δέχονται χιλιάδες σφαίρες και βλήματα αντιαεροπορικών. Οι καταδρομείς στέκονταν όρθιοι μέσα στα αεροπλάνα ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο όγκος τους και να μειωθούν οι πιθανότητες να χτυπηθούν. «Οι σφαίρες έμπαιναν από κάτω και διαπερνούσαν την άτρακτο» δηλώνει ένας από τους καταδρομείς. «Είμαστε φορτωμένοι με χειροβομβίδες και εκρηκτικά και υπήρχε κίνδυνος να τιναχθούμε όλοι στον αέρα» συμπληρώνει. Το ίδιο κίνδυνο διέτρεχαν πλήρωμα και καταδρομείς και από το ενδεχόμενο να χτυπηθούν οι δεξαμενές καυσίμων.
To Noratlas «Νίκη 4» έπεσε λίγα χιλιόμετρα μακρυά από το αεροδρόμιο εκεί που ήταν θαμμένο μέχρι πέρυσι στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πυρά δέχθηκε και το «Νίκη 7» αλλά κατάφερε να προσγειωθεί με τον ένα κινητήρα να καίγεται και τον άλλο να έχει καταστραφεί από έκρηξη. Στο «Νίκη 7» σκοτώθηκαν δύο καταδρομείς και τραυματίστηκαν ακόμα 11
Όλα τα Noratlas που κατάφεραν να προσγειωθούν, αποβίβασαν τους καταδρομείς και απογειώθηκαν αμέσως για να επιστρέψουν στη Κρήτη. Τρία όμως που δεν μπόρεσαν να φύγουν καταστράφηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις ώστε να μην υπάρχουν τεκμήρια για την εμπλοκή της Ελλάδας. Όταν οι καταδρομείς βρέθηκαν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας περίμεναν κάποιον να τους ενημερώσει για το τι θα κάνουν αλλά δεν βρήκαν κανένα. Ο διοικητής της Μοίρας Γ. Παπαμελετίου δεν γνώριζε καν τι είχε συμβεί με τα Noratlas και βεβαίως δεν γνώριζε που βρίσκονται οι καταδρομείς της Μοίρας του. «Δεν ξέραμε. Δεν απογειώθηκαν; Πέσανε; Χάσανε τη κατεύθυνση τους; Δεν ήξερα τίποτα. Δεν ήξερα ούτε πόσα αεροπλάνα ήταν. Δεν μπορούσα να το καταλάβω, ότι έφυγαν τόσα αεροπλάνα από τη Κρήτη και να το ξέρουν όλοι. Να το ξέρει, το ΓΕΑ, να το ξέρει το ΓΕΕΘΑ, να το ξέρουν οι πάντες και να έρθουμε στη Κύπρο και να μην το ξέρουν οι αντιαεροποριστές και να μας βάλουν από παντού».
Αυτοψία τραγωδίας
Μόλις ησύχασαν λίγο τα πράγματα ο Γιώργος Παπαμελετίου και οι αξιωματικοί της Α’ Μοίρας Καταδρομών πήγαν στο σημείο που είχε πέσει το «Νίκη 4». Ο λοχαγός Κυριάκου θυμάται: «Στη συνέχεια εγώ με τον Ντούβα (μετέπειτα αρχηγός ΓΕΣ) πήγαμε στον τόπο που είχε καταρριφθεί το αεροπλάνο. Το θέαμα που αντικρίσαμε ήταν φοβερό. Όλοι, πλην τριών, ήταν καμένοι. Αναγνώρισα το συγκυβερνήτη Συμεωνίδη, από τη φόρμα του οποίου αφαιρέσαμε διάφορα προσωπικά αντικείμενα και το πιστόλι του, τα οποία δώσαμε στο ΓΕΕΦ, τον ΔΕΑ Τσαμκιράνη και έναν τρίτο που δεν τον θυμάμαι. Το αεροπλάνο είχε αυλακώσει το έδαφος, περίπου 30 μέτρα, και στη συνέχεια είχε πέσει σε μια μικρή χαράδρα. Ο ένας κινητήρας είχε αποκολληθεί και είχε καρφωθεί απέναντι».
Ο υποδιοικητής της Α΄Μοίρας Καταδρομών Άγγελος Αβραμίδης μπήκε και αυτός στο εσωτερικό του «Νίκη 4» και περιγράφει τη μακάβρια εικόνα: «Στο κόκπιτ είδα τον Δάβαρη, που φαινόταν σαν να ήταν όρθιος, αλλά ήταν νεκρός. Πήγα να τον σηκώσω από τις μασχάλες και στα χέρια μου έμεινε μόνον το κορμί του. Το υπόλοιπο μέρος του σώματος του ήταν κομμένο». Άλλος αξιωματικός θυμάται πως η εντολή να θαφτεί το αεροπλάνο στο σημείο που έπεσε μαζί με τα απανθρακωμένα πτώματα λήφθηκε για να μην φάνε τις σάρκες των νεκρών τα όρνια που πετούσαν.
Το αεροσκάφος μαζί με τις σορούς των νεκρών ανέλαβε να θάψει στο σημείο που κατέπεσε ο χειριστής εκσκαφέα Σάββας Ποκεριζές, ο οποίος 25 χρόνια μετά, το 1999 κλήθηκε να δώσει κατάθεση στην αστυνομία.
Σύμφωνα με τις έρευνες που έγιναν μέσα στην άτρακτο του Noratlas «Νίκη 4» βρίσκονταν οι σοροί 15 καταδρομέων και των τεσσάρων μελών του πληρώματος. Δώδεκα σοροί εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν με DNA στο στρατιωτικό νεκροταφείο της Λακατάμειας. Πρόκειται για 12 καταδρομείς τα πτώματα των οποίων είχαν βρεθεί έξω από το αεροσκάφος ή είχαν πέσει στο έδαφος κατά την κατάρριψη. Οι σοροί των υπολοίπων αναγνωρίστηκαν πέρυσι και επεστράφησαν στους συγγενείς τους στην Ελλάδα. Από προχθές ο διοικητής τους Γιώργος Παπαμελετίου είναι μαζί τους.
Μάχη του αεροδρομίου
Όταν πια ο Γιώργος Παπαμελετίου και οι καταδρομείς του σταθεροποιήθηκαν κλήθηκαν να υπερασπιστούν το αεροδρόμιο Λευκωσίας για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων οι οποίοι είχαν πλησιάσει στα 100 μέτρα.
Ο Γιώργος Παπαμελετίου σε συνέντευξη του περιέγραψε τις δύσκολες ώρες: «Επιβιβάστηκα στο Landrover, που μου είχαν διαθέσει, στο οποίο είχα τοποθετήσει τη μεγάλη κεραία του ασυρμάτου, με οδηγό έναν Κύπριο Αστυνομικό- το μικρό του όνομα ήταν Γιαννάκης- τον οδηγό, και τον ασυρματιστή μου. Όπως πληροφορήθηκα αργότερα. Σε απόσταση περίπου 200 μέτρων από την πύλη του αεροδρομίου, δέχομαι μία ριπή από αριστερά, από το μέρος που ήταν τα οικήματα της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ.
Αμέσως, διέταξα τον Κύπριο οδηγό να σταματήσει, λέγοντας ‘βαλλόμεθα πηδάτε έξω’. Πήδησα πρώτος και ακολούθησαν και οι άλλοι. Είμαι πλέον βέβαιος πως οι σφαίρες που ρίχτηκαν εναντίον μου, ήταν σφαίρες των 9 μιλιμέτρ από μικρό αυτόματο όπλο, και εκτιμώ πως αυτές τις έριξαν οι δυνάμεις του ΟΗΕ, που ήταν αριστερά μου, ενώ οι Τούρκοι, όπως διαπίστωσα, ήταν δεξιά μου, και αυτό για να μας προκαλέσουν σύγχυση, μόλις είδαν το landrover με την κεραία του ασυρμάτου που προεξείχε, διότι κατάλαβαν ότι στο όχημα αυτό ήταν ο επικεφαλής των δυνάμεων που είδαν και μπήκαν μέσα στο αεροδρόμιο.
Εκτιμώ ότι, η επέμβαση των δυνάμεων του ΟΗΕ αυτή την ώρα έγινε για να μην προλάβουμε να αναπτύξουμε τον οπλισμό μας (πολυβόλα, οπλοπολυβόλα. αντιαρματικά κ.λ.π.), διότι μόλις λίγο πριν είχαν φθάσει οι Λόχοι στο αεροδρόμιο, υποβοηθώντας με αυτόν τον τρόπο, τις δυνάμεις των Τούρκων να καταλάβουν το αεροδρόμιο. Κάτι, ενδεχομένως που είχαν από κοινού συμφωνήσει, δεδομένου ότι με την ανοχή τους προωθήθηκαν οι Τούρκοι στο αεροδρόμιο.
Μετά την ριπή αυτή άρχισε η ανταλλαγή πυρών των τουρκικών δυνάμεων, με τις δυνάμεις που ήταν μέσα στο αεροδρόμιο».
Η θέση που βρισκόταν ο Παπαμελετίου. καλυμμένος σε ένα ρείθρο με βαθούλωμα δίπλα στο δρόμο, ήταν μεταξύ του Λόχου του Κιουτσούκη και των Τούρκων.
Οι καταδρομείς που ήταν μέσα στο αεροδρόμιο, δεν γνώριζαν ποιος ήταν αυτός με το Landrover, και άρχισαν να τον κτυπούν και εκείνοι, στο σημείο που βρισκόταν. Συνεχίζοντας ο Παπαμελετίου, είχε πει: «Η ώρα πρέπει να ήταν περίπου 11:00. όταν άρχισε η ανταλλαγή των πυρών, από τα οποία τραυματίσθηκε ο Κύπριος οδηγός μου Γιαννάκης στη μέση, κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, από σφαίρα που εξοστρακίσθηκε, αλλά δεν ήταν σοβαρή η κατάσταση του, όπως και ο αγγελιοφόρος μου ο Σπύρος που είχε δεχθεί σφαίρα στον ώμο, και αυτός ελαφρά, και εμένα με είχαν χτυπήσει κάτι σκάγια, που διαπίστωσα την άλλη ημέρα.
Αιφνιδιάστηκα από την εξέλιξη αυτή, διότι δεν γνώριζα ότι οι Τούρκοι είχαν φθάσει τόσο κοντά στο αεροδρόμιο, και ομολογώ ότι ανησύχησα για την τύχη των ανδρών που είχαν προηγηθεί.
Μετά από τα γεγονότα αυτά, που κράτησαν μιάμιση ώρα περίπου ενεργοποιήθηκαν οι δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών, βγήκαν από τα φυλάκια τους, ύψωσαν λευκές σημαίες και διέταξαν ‘Παύσατε πυρ’. Από την ταράτσα που βρισκόταν ο Υπολοχαγός Μπένος, όπως πληροφορήθηκα εκ των υστέρων, ήταν και ένας καταδρομέας από την Πάτρα πολύ καλός σκοπευτής. Αυτός ο καταδρομέας είδε μια ομάδα Τούρκων και με μία βολή ΠΑΟ σκότωσε 12, όταν τους είδε να τρέχουν για να απομακρυνθούν από την περιοχή. Όπως αποδείχθηκε μετά και από σχετικά σήματα που υπεκλάπησαν από την ΚΥΠ, ήταν μία τούρκικη διλοχία 150 στρατιωτών, που είχε ως αποστολή να καταλάβει το αεροδρόμιο, πριν αυτό παραδοθεί στις δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών. Η διλοχία αυτή είχε και 4 άρματα μάχης τα οποία ήταν προσανατολισμένα προς την ΕΛΔΥΚ, προφανώς για να καλύπτει τα νώτα της. Υπήρχε επίσης και ένα άλλο άρμα πάνω στο ύψωμα με αδιευκρίνιστα σημαία, το οποίο εκτιμάται ότι κι αυτό ήταν τούρκικο.
Από το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ δεν έπεσε ούτε μια τουφεκιά όσο διάστημα διήρκησε η ανταλλαγή των πυρών μας με τους Τούρκους, ούτε στον αέρα, έστω για αντιπερισπασμό. Όπως πληροφορήθηκα πολύ αργότερα, έγινε αυτό για να μην κατηγορηθεί η ΕΛΔΥΚ, ότι παραβίασε την εκεχειρία. Ησθάνοντο, οι αρμόδιοι του ΓΕΕΦ, τόσο ένοχοι που έκαναν πιστά ότι τους έλεγαν οι ΟΗΕδες πράγμα που εκείνοι το είχαν αντιληφθεί. Σημειώνω επίσης το γεγονός, ότι μετά την κατάπαυση του πυρός, ο Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος που ήταν υπεύθυνος για την άμυνα του αεροδρομίου, δεν ήρθε να με συναντήσει».
Το αεροδρόμιο Λευκωσίας στη συνέχεια παραδόθηκε στον ΟΗΕ ο οποίος διατηρεί τον έλεγχο μέχρι σήμερα.