Του Γιώργου Σπυριδάκη *
Από την προσχολική μας κιόλας ηλικία διδασκόμαστε για την επανάσταση του 1821, όμως πολλά είναι εκείνα που δεν γνωρίζουμε είτε για να μην χάσουμε λίγο από την εθνική μας υπερηφάνεια είτε για να προωθείται η έχθρα με την Τουρκία και η ευγνωμοσύνη προς τις Μεγάλες Δυνάμεις. Ας εξετάσουμε μερικά από αυτά τα άγνωστα ή μάλλον επιμελώς κρυμμένα γεγονότα όπως τα κατέγραψε η ιστορία.
Η επανάσταση του 1821 δεν ήταν η μοναδική που έγινε και οι Έλληνες δεν ήταν συνεχώς αγαπημένοι. Πρίν από το 1821 είχαν προηγηθεί αρκετοί ξεσηκωμοί με γνωστότερο τα περίφημα Ορλωφικά το 1770 αλλά και μετά την επίσημη αναγνώριση του ελληνικού κράτους το 1830, οι περιοχές που δεν περιλαμβάνονταν στα σύνορα του συνέχισαν να επαναστατούν κατά περιόδους. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης οι Έλληνες όχι μόνο δεν ήταν μονιασμένοι αλλά πρίν ακόμη φτιάξουν κράτος έκαναν δύο εμφύλιους πολέμους από τους οποίους μάλιστα κινδύνεψε και η ίδια η επανάσταση.
Η άλωση της Τριπολιτσάς είναι από τα σπουδαιότερα γεγονότα της επανάστασης, καθώς η πόλη αποτελούσε το διοικητικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως οι Έλληνες επιδόθηκαν σε βιασμούς και σφαγές επι των μουσουλμάνων και εβραίων κατοίκων επι τρείς ημέρες, από τις οποίες γλίτωσε μόνο το χαρέμι του πασά χάρη στη Μπουμπουλίνα. Αυτή μάλιστα η σφαγή κόστισε την ευρωπαϊκή βοήθεια καθώς οι Έλληνες εξισώθηκαν με τους βάρβαρους Τούρκους και έπαψαν πλέων να θεωρούνται απόγονοι των αρχαίων φιλοσόφων. Έπρεπε να θυσιαστεί η Χίος ώστε οι επανάσταση να κερδίσει και πάλι την δυτική κοινή γνώμη.
Μια ακόμη άγνωστη πτυχή, είναι πως οι Μεγάλες δυνάμεις όχι μόνο δεν είδαν θετικά την ελληνική επανάσταση αλλά παραλίγο να στείλουν στρατό για να την καταστείλουν. Μετά τη Γαλλική επανάσταση οι Ευρωπαίοι μονάρχες φοβήθηκαν και για τα δικά τους κεφάλια, έτσι δημιούργησαν την «Ιερή Συμμαχία» με σκοπό να καταπνίξουν κάθε εξέγερση. Φυσικά τάχθηκαν υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς παρά την περίοδο παρακμής που είχε επέλθει αποτελούσε ακόμη μια μεγάλη δύναμη υπό τη βασιλεία μιας δυναστείας που κρατούσε σχεδόν μισή χιλιετία. Χρειάστηκε πολύ κόπος από τους Έλληνες ώστε να τους πείσουν την ιερή συμμαχία (και τον εαυτό τους) πως δεν πρόκειται για μια κοινωνική επανάσταση και φυσικά πολλά ανταλλάγματα σε περίπτωση επιτυχίας τα οποία δόθηκαν και με το παραπάνω.
Τέλος θα δούμε τη στάση του Πατριαρχείου καθώς η επίσημα προβαλλόμενη ιστορία θέλει τον κλήρο να πιάνει τα όπλα και τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ να απαγχονίζετε στην κεντρική πύλη του πατριαρχείου η οποία έκτοτε παραμένει κλειστή. Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια. Η Οθωμανική αυτοκρατορία χωρίζονταν σε «μιλλέτια», ανάλογα με τη θρησκεία τους. Αρχηγός του Rummillet, των χριστιανών δηλαδή, και συνεπώς υπεύθυνος για αυτούς ήταν ο πατριάρχης. Συμβαδίζοντας λοιπόν με το κράτος στο οποίο άνηκε το πατριαρχείο (ακριβώς όπως σήμερα) όχι μόνο δεν ευλόγησε την επανάσταση αλλά αφόρισε τους επαναστάτες λέγοντας χαρακτηριστικά πως εξαπατήθηκαν από τους «αχάριστους, θρασύτατους, αλαζόνες, δοξομανείς, ματαιόφρονες» αρχηγούς τους οι οποίοι «επεχείρησαν εις έργον μιαρόν θεοστυγές και ασύνετον εναντίον της ημών ευεργέτιδος και τροφού κραταιάς και αηττήτου βασιλείας» για το λόγο αυτό «αφορισμένοι υπάρχουσι και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι και άλυτοι μετά θάνατων και τω αιωνίω υπόδικοι αναθέματικαι τυμπάνιαίοι».
Τα παραπάνω γεγονότα δεν τα εξετάζουμε για να ντραπούμε για τους προγόνους μας αλλά για να καταλάβουμε πως σε ένα πόλεμο δεν υπάρχει τίποτα το καλό όποια πλευρά και αν υποστηρίζεις, πως τα κράτη δεν έχουν συναισθήματα και φιλίες, πάντα κάθε κράτος θα προτιμά την πλευρά που θα του αποφέρει το μεγαλύτερο κέρδος και πως η ιστορία έχει δύο όψεις με τα δικά της επιχειρήματα ηκάθε μια.
* ιστορικός