Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Ξηρουχάκης | O Τζακ Λόντον (Jack London) (1876 – 1916) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς. Η ζωή του υπήρξε πολύ έντονη και ενσάρκωσε το πρότυπο του ανθρώπου που συνδύασε την πνευματική αναζήτηση με τη δράση και την περιπέτεια.
Η οικογένεια του αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και έτσι αναγκάστηκε να εργαστεί από μικρός. Έζησε έτσι το ψέμα του «αμερικάνικου ονείρου» σε όλη του την έκταση. Μεγαλώνοντας άλλαξε πολλά επαγγέλματα, προσπάθησε ανεπιτυχώς να σπουδάσει, έζησε για λίγο σαν αλήτης και πήγε μάλιστα και στη φυλακή. Οι εμπειρίες της ζωής τον οδήγησαν στο να θέλει να γίνει συγγραφέας. Επίσης έγινε μαχητικός σοσιαλιστής σε ηλικία 20 ετών. Έκανε μάλιστα περιοδείες σε ολόκληρη την χώρα μιλώντας για τον σοσιαλισμό.
Σήμερα οι περισσότεροι τον θυμούνται από τα καταπληκτικά του έργα «Το κάλεσμα της άγριας φύσης» και ο «Ασπροδόντης» που απευθύνονται περισσότερο στις παιδικές ηλικίες. Πέρα από αυτά όμως, ο Λόντον έγραφε πολλά κοινωνικοπολιτικά έργα (πολλά από τα έργα του εντάσσονται στην «προλεταριακή λογοτεχνία»), όπως και έργα φαντασίας αλλά και δυστοπίας. Στην τελευταία κατηγορία εντάσσεται το προφητικό «Σιδερένια Φτέρνα».
Να τονίσω εδώ ότι η έκδοσή του προηγήθηκε κατά πολύ των γνωστών δυστοπικών αριστουργημάτων «Θαυμαστός Νέος Κόσμος» και «1984». Αυτό δείχνει από μόνο του κάτι για τη δύναμη και τη διορατικότητα του έργου του Λόντον.
Η σιδερένια φτέρνα
Το έργο εκδόθηκε το 1908.Η υπόθεση έχει ως εξής: Στις αρχές τού 27ου αιώνα. κάποιος αρχαιολόγος ανακαλύπτει το “Χειρόγραφο Έβερχαρντ”. Πρόκειται για ένα κείμενο, το οποίο γράφτηκε από την σύζυγο του σοσιαλιστή ηγέτη και επαναστάτη Έρνεστ Έβερχαρντ. “Η σιδερένια φτέρνα” είναι λοιπόν σε μεγάλο βαθμό η παρουσίαση του “Χειρόγραφου Έβερχαρντ”.
Τα γεγονότα που περιγράφονται στο χειρόγραφο διαδραματίζονται κυρίως από το 1912 έως το 1932 και περιγράφουν τα συγκλονιστικά γεγονότα γύρω από τη ζωή των καταπιεσμένων αμερικανών πολιτών (κεντρικό πρόσωπο του έργου βέβαια είναι ο Έβερχαρντ). Στις ΗΠΑ λοιπόν, η ολιγαρχία (τα πανίσχυρα μονοπωλιακά τραστ) που ονομάζεται «Σιδερένια Φτέρνα» μαζί με τα ΜΜΕ, κάποια ξεπουλημένα συνδικαλιστικά σωματεία και τον αμερικάνικο στρατό (που πληρώνεται όμως από τους ολιγάρχες…) συγκρούονται με το λαό και ειδικότερα τη φτωχή εργατική τάξη και τους ανέργους. Η πάλη των τάξεων βρίσκεται σταθερά σε πρώτο πλάνο τόσο στις περιγραφές της μελλοντικής ανθρώπινης εξαθλίωσης, όσο και στις απίστευτες ταξικές ένοπλες συγκρούσεις που περιγράφονται. Να τονίσω εδώ ότι ένα από τα όπλα (εκτός από τις σφαίρες και τις ακροδεξιές-πατριωτικές ομάδες)που χρησιμοποιεί η ολιγαρχία ενάντια στο λαό (και ειδικά για να διαλύσει τη μεσαία τάξη) είναι η οικονομική κρίση… Η επανάσταση αποτυχαίνει αλλά τελικά τίποτα δεν πάει χαμένο. Στο μακρινό μέλλον (όπως ο αρχαιολόγος του 27ου αι. αφήνει να διαφανεί) η νίκη των επαναστατών είναι αναπόφευκτη.
Το βιβλίο έχει κυρίως μελλοντολογικό και επαναστατικό χαρακτήρα. Ο Λόντον σε αυτό το έργο μιλάει για ότι έχει συμβεί μέχρι το 1908 (τη χρονιά δηλαδή που εκδόθηκε το έργο) και έτσι περιγράφει το παρελθόν (από τη δική του βέβαια μαρξιστική σκοπιά) αλλά επίσης προχωρά στην παρουσίαση του μέλλοντος. Το μέλλον που περιγράφει είναι βέβαια δυστοπικό και σκληρό αλλά το όνειρο της επανάστασης το κάνει γλυκό και άξιο για κάποιον να το ζήσει. Άλλωστε υπονοείται ότι στο μέλλον η κομμουνιστική αταξική κοινωνία έχει εδραιωθεί.
Ο Λόντον προβλέπει τις μελλοντικές επαναστάσεις, τις σφαγές που θα προκαλέσει η πλουτοκρατία και την άνοδο του φασισμού. Πράγματι το έργο προηγήθηκε αρκετά από την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία. Όμως στη «Σιδερένια Φτέρνα», η συμμαχία κεφαλαίου, ακροδεξιών, ΜΜΕ, συνδικαλιστών που άλλαξαν στρατόπεδο και στρατιωτικών προεικονίζει το φασιστικό φαινόμενο που θα ακολουθήσει τα επόμενα χρόνια. Επίσης αν και στις ΗΠΑ η πορεία της ιστορίας ήταν διαφορετική από αυτή που φαντάστηκε ο Λόντον (για την ακρίβεια εκεί δεν έγινε επανάσταση),η γενικότερη εικόνα της ανθρωπότητας για τα επόμενα χρόνια μοιάζει καταπληκτικά με τις προβλέψεις του Λόντον.
Ο κόσμος συγκλονίστηκε από οικονομικές κρίσεις, καταστολή και φυσικά επαναστάσεις (με κυριότερη την Οκτωβριανή επανάσταση).Επίσης ο Λόντον πρόβλεψε σωστά ότι οι ισχυρές χώρες θα προσπαθούσαν να στρέψουν την οικονομική κρίση σε πόλεμο μεταξύ τους.
Ο συγγραφέας πέθανε το 1916.Δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτοκτόνησε. Σήμερα ο Τζακ Λόντον θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς. Όμως έγινε με εκείνον ό,τι γίνεται με όλους τους επαναστάτες διανοούμενους που το σύστημα προσπαθεί να αφομοιώσει το έργο τους. Ό,τι χαλάει την καθωσπρέπει εικόνα το σύστημα το αποβάλει. Έτσι το έργο «Σιδερένια Φτέρνα» έγινε ελάχιστα γνωστό σε σχέση με τα πιο προβεβλημένα έργα του Λόντον.
Όμως η επικαιρότητα αυτού του έργου, αποδεικνύει και την αξία του. Ειδικά στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης που το κεφάλαιο, τα ΜΜΕ και η ξεπουλημένη συνδικαλιστική ηγεσία αντιμετωπίζουν τους πολίτες παρόμοια με τον τρόπο που η «Σιδερένια Φτέρνα» αντιμετώπισε τους αμερικάνους εργάτες στο «φανταστικό» και «δυστοπικό» αριστούργημα του Λόντον.