Ο γεωπόνος και ερευνητής Κωνσταντίνος Χαρτζουλάκης έγραψε πριν λίγες ημέρες ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στον “Αγώνα της Κρήτης”.
Ο κ. Χαρτζουλάκης πέρα από τις ειδικές γνώσεις που έχει ως επιστήμονας έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες του κόσμου και ξέρει πώς λειτουργούν τα πράγματα αλλού.
Στο κείμενο του ανέφερε το παράδειγμα ελαιοκομικού συνεταιρισμού στην Ισπανία (Ntra. Sra. de GUADALUPE στη Baena της Ισπανίας) με 1.200 μέλη – παραγωγούς. Ο συνεταιρισμός έχει σύγχρονες εγκαταστάσεις ελαιουργείου, αποθήκευσης, τυποποίησης εμπορίας ελαιολάδου που καταλαμβάνουν 81 στρέμματα. Έχει 11 γραμμές υποδοχής ελαιοκάρπου, που κατηγοριοποιείται ανάλογα με την ποιότητά του και δυναμικότητα επεξεργασίας 1.200 τόνων την ημέρα. Η έκθλιψη του ελαιοκάρπου γίνεται την ίδια ημέρα συγκομιδής και το ελαιόλαδο που παράγει είναι ΠΟΠ με όλες τις προδιαγραφές και πιστοποιητικά ποιότητας και ασφάλειας και εξάγεται σε όλο τον κόσμο.
Όσο για τα υποπροϊόντα της επεξεργασίας του ελαιοκάρπου; Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Τέτοιες μονάδες, σε συνεταιριστική βάση ή εμπορικής επιχείρησης, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία 15 χρόνια (μετά την εμφάνιση των σχημάτων υπέρπυκνης φύτευσης, 120-200 φυτά ανά στρέμμα) και στη Τυνησία, τη Τουρκία ή το Μαρόκο, αλλά και στις ‘νέες’ χώρες, Αυστραλία, Αργεντινή, κλπ. Η μηχανική συγκομιδή ελαχιστοποιεί το κόστος συγκομιδής (0,6-0,8 €/kg) και οι μη ευνοϊκές συνθήκες για δακοπροσβολές (υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή σχετική υγρασία) ελαχιστοποιεί την χρήση φυτοφαρμάκων. Επιπλέον έχουν την οικονομική δυνατότητα δυναμικής προώθησης του προϊόντος αλλά και άμεσης προσαρμογής στις τεχνικές εξελίξεις αλλά και τις απαιτήσεις της αγοράς.
Ο κ. Χαρτζουλάκης περιγράφει έναν κόσμο όπου όλα τα κομμάτια λειτουργούν αρμονικά ώστε να επιτυγχάνεται ο στόχος της ποιοτικής παραγωγικότητας.
Αναφέρει ότι στα ερευνητικά ινστιτούτα και τα πανεπιστήμια γίνεται έρευνα με κεντρικό σχεδιασμό και στόχους. Ιδιαίτερα στην Ισπανία, στο ερευνητικό κέντρο IFAPA, μεταξύ των προτεραιοτήτων είναι η βελτίωση ή δημιουργία ποικιλιών με διασταυρώσεις αγριελιών για υψηλή παραγωγικότητα, αντοχή στις ακραίες κλιματικές συνθήκες και με παραγωγή υψηλής ποιότητας ελαιολάδου.
Η γνώση που παράγεται περνά στους παραγωγούς, οι οποίοι ως μέλη του συνεταιρισμού εφαρμόζουν υποχρεωτικά τους κανόνες ορθής πρακτικής της καλλιέργειας, αλλά το πιο σημαντικό είναι οι συνεχείς έλεγχοι που γίνονται σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Αποτέλεσμα η συνεχής βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου και η αύξηση του μεριδίου στην παγκόσμια αγορά.
Πρόκειται για μια ολικά διαφορετική αντίληψη, τόσο από τους παραγωγούς, που συμμετέχουν ενεργά στη λειτουργία του συνεταιρισμού, όσο και από τη διοίκηση που εφαρμόζει αυστηρά τους κανόνες λειτουργίας του συνεταιρισμού.
Στην αντίπερα όχθη έχουμε το παράδειγμα της Ελλάδας.
Το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι καινούργιο. Το συνεταιριστικό κίνημα δέχθηκε ένα ισχυρότατο πλήγμα από δεκαετίες κακοδιαχείρισης, χρήσης του για εξυπηρέτηση πελατειακών και κομματικών συμφερόντων ενώ αποτέλεσε εργαλείο για τον εύκολο πλουτισμό λίγων ανθρώπων. Όμως το μεγαλύτερο πλήγμα που επήλθε δεν υπολογίζεται σε χρήματα που κλάπηκαν αλλά στην εμπιστοσύνη αυτών των αγροτών που πράγματι πίστεψαν στη συνεταιριστική ιδέα. Η αποτυχία των συνεταιρισμών συντέλεσε αποφασιστικά στην εικόνα ερήμωσης που παρουσιάζει σε πολλές περιοχές η ύπαιθρος.
Οι αγρότες έμαθαν από την εμπειρία τους αυτή ότι η συνεργασία με άλλους αγρότες στο πλαίσιο μίας παραγωγικής διαδικασίας που σκοπό θα έχει τη βελτίωση του προϊόντός τους, που θα μπορούσε να αυξήσει το ποσοστό κέρδος τους, δεν είναι εφικτή.
Έτσι, στην Κρήτη, η αγροτική παραγωγή εν πολλοίς γίνεται με όρους σχεδόν προ-βιομηχανικούς με τα επίπεδα συνεργασίας για τη βελτίωση του αγροτικού προϊόντος ή για τον περιορισμό του κόστους της παραγωγής να είναι πολύ χαμηλά σε σχέση με ανταγωνίστριες χώρες.
Γνωρίζουμε ότι έχουν υπάρξει προτάσεις σε αγρότες στα Χανιά από υγιείς συνεταιριστικές επιχειρήσεις για ένωση των χωραφιών με αυστηρούς κανόνες ορθής πρακτικής της καλλιέργειας για παραγωγή βιολογικού ελαιολάδου οι οποίες δεν τελεσφόρησαν εξαιτίας του κλίματος καχυποψίας που υπάρχει από τους αγρότες προς τους συνεταιρισμούς αλλά και μεταξύ των ίδιων των αγροτών. Οι προσωπικές αντιπάθειες στα πλαίσια μικροκοινωνιών, η καχυποψία ως προς την ίδια τη συνεργατική ιδέα αλλά και η καχυποψία ακόμη και ως προς την επιστημονική γνώση, η αδυναμία μεταβίβασης της γνώσης που παράγεται από την έρευνα επιστημόνων στον αγρότη, και η πρόσδεση με τρόπους παραγωγής “παραδοσιακούς” αλλά στην ουσία τους ξεπερασμένους και αντι-παραγωγικούς, συντελούν στην παραγωγή προϊόντων χαμηλότερης αξίας από αυτής που θα μπορούσαν να έχουν.
Το θέμα στην εποχή μας είναι ότι αν οι αγρότες δεν ενωθούν και συνειδητοποιήσουν ποιο είναι το κοινό συμφέρον τους, αν δεν ενώσουν τα χωράφια τους ώστε οι καλλιέργειες να εξελιχθούν, αν δεν εφαρμοστούν νέες τεχνολογίες και δε δημιουργηθούν ανταγωνιστικά και κερδοφόρα προϊόντα, τότε, άλλοι θα ενώσουν τα χωράφια για αυτούς, αγοράζοντας τις περιουσίες τους και εξωθώντας τους μακρυά από τη γη τους.
Αγησίλαος Γεωργακάκης
