Του Σίμου Ανδρονίδη
Μία ενδιαφέρουσα είδηση δημοσιεύει η ενημερωτική-ειδησεογραφική ιστοσελίδα ‘Protagon.gr,’ σχετικά με την συμφωνία που υπέγραψαν η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
Σταχυολογούμε ενδεικτικά από την ιστοσελίδα: «Η Κίνα και το Ιράν υπέγραψαν 25ετή συμφωνία συνεργασίας, βάζοντας νέα εμπόδια στην προσπάθεια του Τζο Μπάιντεν να βάλει ξανά Ουάσινγκτον και Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την συμφωνία για τα πυρηνικά του 2015. Η τελετή υπογραφής μάλιστα, μεταδόθηκε ζωντανά από την ιρανική κρατική τηλεόραση».[1] Η συμφωνία που υπέγραψαν οι δύο χώρες φέρει ένα άμεσο εμπορικό-οικονομικό πρόσημο, και λαμβάνει χώρα σε μία περίοδο όπου παρατηρείται μία όξυνση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα, που εν προκειμένω, διπλωματικά και γεω-πολιτικά, διεφάνη στη συνάντηση που είχαν οι αντιπροσωπείες των δύο χωρών πριν από λίγες ημέρες στην Αλάσκα.
Παράλληλα, δεν εκ-λείπει από την όλη εξίσωση και το ισοζύγιο των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, με άξονα εδώ την συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού του προγράμματος, από την οποία οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν το 2018, θεωρώντας την ως αρκούντως κατευναστική και μη αποτρεπτική των επιδιώξεων του Ιράν να αποκτήσει πυρηνική τεχνογνωσία και σε ένα απώτερο μέλλον, πυρηνικά όπλα.
Το ενδιαφέρον εδώ, σχετίζεται και με το γεγονός πως η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας που εμπλέκεται σε έναν γεω-πολιτικό ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, που πλέον εκτείνεται σε αρκετά πεδία, συμμετέχει στην συνομολόγηση και υπογραφή της συμφωνίας του 2015 που κατέληξε στον σταθμισμένο έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, σε αντιδιαστολή με την άρση των οικονομικών κυρώσεων εις βάρος του.
Σε μία σημαντική συμφωνία που επεδίωξε να εμβαπτισθεί στα νάματα του ‘θετικού αθροίσματος,’ η Κίνα υπήρξε μέλος της ομάδας ‘5+1’ που έφερε εις πέρας τις διαπραγματεύσεις. Άρα λοιπόν, θέτοντας ένα ευρύτερο υπόστρωμα, θα αναφέρουμε πως η συμφωνία που υπέγραψαν οι δύο χώρες συμβάλλει στην ανα-διαμόρφωση ενός, κατά τον Αυστραλό διεθνολόγο John Burton, «ιστού αράχνης»[2] (cobweb), με τον ιστό να συμπεριλαμβάνει και τις ΗΠΑ, το φάντασμα ή αλλιώς, η παρουσία των οποίων, διαφαίνεται.
Η συμφωνία όμως, που προβλέπει μία σειρά σημαντικών κινήσεων και ενεργειών, δεν σπεύδει να λειτουργήσει απλά εξισορροπητικά ως προς την πίεση που ασκούν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις δύο χώρες, όσο επιδιώκει να εγγραφεί στην αρχιτεκτονική των δυνάμεων της ευρύτερης περιοχής, αποκτώντας τα επι-γενόμενα χαρακτηριστικά της συμφωνίας αμοιβαίου οφέλους.
Και ας το προσέξουμε αυτό το σημείο, στο βαθμό που η συμφωνία δεν καθίσταται μονοσήμαντη (ούτε ενσκήπτει μεταφυσικά), όντας μία απλή αντανάκλαση της Κινεζικής αυξανόμενης επιρροής και ισχύος σε μία γεωγραφική ζώνη που συμπεριλαμβάνει πλέον και την Μέση Ανατολή. Μία τέτοια προσέγγιση θα ενείχε τον κίνδυνο της υπεραπλούστευσης της συμφωνίας, η οποία, αφενός μεν επιβεβαιώνει τον τρόπο με τον οποίο η Κινεζική[3] πλευρά συγκροτεί τις συμμαχίες της, επενδύοντας αρχικά σε ένα πλέγμα οικονομικών πολιτικών, διευρύνοντας το αποτύπωμα της στη Μέση Ανατολή με σημείο αναφοράς την συμφωνία και επιβεβαιώνοντας τις καλές έως πολύ καλές διμερείς σχέσεις του με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
Διαμέσου της συμφωνίας, λίγα χρόνια μετά την συμμετοχή της στην διπλωματική ομάδα ‘5+1,’ η Κίνα δραστηριοποιείται σε μία περιοχή που ενέχει, γεω-πολιτικά ενδιαφέρον για τις ΗΠΑ, εκεί όπου η συμμαχία της με το Ιράν εξελίσσεται και στη Συρία, υπό το πρίσμα της αμοιβαίας διασφάλισης: Στρατιωτικώ τω τρόπω το Ιράν, διπλωματικώ η Κίνα, με κοινό παρονομαστή την υποστήριξη τους προς το Μπααθικό καθεστώς.
Τώρα, το Ιράν, συμμετέχοντας ενεργά στην συμφωνία που προβλέπει την πραγματοποίηση Κινεζικών επενδύσεων στη χώρα, επιθυμεί να αναδείξει το ό,τι παραμένει υπολογίσιμος περιφερειακός δρων, διαθέτοντας την δυνατότητα άσκησης αυτόνομης και ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής που τείνει στο να υπερβεί ή να απορροφήσει τις κυρώσεις που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Πέραν όμως του να καταστεί η εν τοις πράγμασι επιβεβαίωση της διαμόρφωσης ενός περιφερειακού άξονα, η συμφωνία, αναδεικνύει την δυνατότητα της εμβάθυνσης (βλέπε και λίγο πιο πάνω), της διμερούς συνεργασίας των δύο χωρών, καθώς και τον δρόμο που έχει διανύσει όλη την τελευταία ιστορική περίοδο η Κίνα[4] ώστε να είναι σε θέση να ασκεί μία εξωτερική πολιτική στρατηγικού τύπου, την στιγμή όπου θεωρούμε πως η υπογραφή της συνιστά την πρώτη καλά οργανωμένη και συστηματική προσπάθεια του Ιράν να απορροφήσει δραστικά τις συνέπειες που έχει προκαλέσει (τις πληγές που έχει αφήσει) στην άσκηση της εξωτερικής του πολιτικής, η φόνευση του αξιωματικού των ‘Φρουρών της Επανάστασης’ Κάσεμ Σουλεϊμανί τον Ιανουάριο του 2020, στο διεθνές αεροδρόμιο της Βαγδάτης.
Και το πράττει, όχι στρεφόμενο προς τον άμεσο ζωτικό του χώρο, που είναι η περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά, κοιτώντας προς την ισχυρή και ανταγωνιστική Κίνα, με διακύβευμα την ενίσχυση της οικονομίας του, της γεω-πολιτικής του θέσης, και, ίσως σημαντικότερα, της αυτο-αντίληψης του. Διότι το Ιράν τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί ζημία στο προφίλ της ‘σταθεροποιητικής δύναμης’ που θέλει να προβάλλει για τον εαυτό του, δεχόμενο μία διττή πίεση: Και από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και το Ισραήλ. Το Ιράν, με τον δικό του τρόπο, δηλώνει ‘παρών’ στα διεθνο-πολιτικά τεκταινόμενα.
Η συμφωνία είναι σημαντική για τις δύο χώρες, παραγάγει νοήματα, χωρίς όμως να μεταβάλλει βαθυ-δομικά τους συσχετισμούς ισχύος στην περιοχή, προσλαμβάνοντας και την παράμετρο εκείνη που άπτεται του ελέγχου του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, εκεί όπου η Κίνα πιάνει το νήμα από εκεί όπου το έχουν αφήσει οι ΗΠΑ, δηλώνοντας πρόθυμη να υπερασπισθεί την συμφωνία του 2015 και το περιεχόμενο της.
Αν και έχει το οικονομικό στοιχείο ως βάση, η συμφωνία καταφέρνει να το υπερβεί, θέτοντας ευρύτερα ζητήματα που έχουν να κάνουν και με την εκατέρωθεν εμπιστοσύνη σε μία δύσκολη περιοχή και σε μία ρευστή εποχή.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλέπε σχετικά, ‘«Βάση» στη Μέση Ανατολή απέκτησε η Κίνα μετά την 25ετή συμφωνία με το Ιράν,’ Ενημερωτική-Ειδησεογραφική ιστοσελίδα ‘Protagon.gr,’ 29/03/2021, https://www.protagon.gr/epikairotita/vasi-sti-mesi-anatoli-apektise-i-kina-meta-tin-25eti-symfwnia-me-to-iran-44342254647
[2] Βλέπε σχετικά, Burton John, ‘World society,’ Cambridge, Cambridge University Press, 1972a., σελ. 35-51.
[3] Με έναν ιδιαίτερα ενδιαφέρον τρόπο, ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γι, τονίζει την στρατηγική συμμαχία της χώρας του με το Ιράν, δίχως να μένει σε αυτό το σημείο. Η περί στρατηγικής σχέσης αναφοράς, λειτουργεί ως έναυσμα για την και ‘φορτισμένη’ αντίστιξη μεταξύ του Ιράν (και της Κίνας), του ‘συνεπούς’ και ‘σταθερού’ στις θέσεις του Ιράν, με τις χώρες εκείνες που αλλάζουν θέση μετά από «ένα τηλεφώνημα», όπως λέγει χαρακτηριστικά, ήτοι που άγονται και φέρονται από ισχυρές δυνάμεις, υπονοώντας εδώ τις ΗΠΑ. Εντοπίζουμε εδώ και άλλο ένα σκέλος της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών, η οποία έτσι, εδράζεται στην ‘κοινή προσέγγιση’ περί εξωτερικής πολιτικής και της άσκησης της. Βλέπε σχετικά, ‘«Βάση» στη Μέση Ανατολή απέκτησε η Κίνα μετά την 25ετή συμφωνία με το Ιράν…ό.π.
[4] «Σύμφωνα με τον Σαϊντ Χατιμπζαντέχ, εκπρόσωπο του ιρανικού ΥΠΕΞ, η συμφωνία είναι ένας οδικός χάρτης για το εμπόριο, την συνεργασία στους τομείς της οικονομίας και των μεταφορών, με ιδιαίτερο βάρος στους ιδιωτικούς τομείς των δύο χωρών. Η Κίνα, ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Ιράν και επί μακρόν σύμμαχός του, συμφώνησε το 2016 να ενισχύσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις σε πάνω από 600 δισ. δολάρια σε μια δεκαετία». Βλέπε σχετικά, ‘«Βάση» στη Μέση Ανατολή απέκτησε η Κίνα μετά την 25ετή συμφωνία με το Ιράν…ό.π.